TEOS’TAN BÜST TAÇLI BİR KADIN PORTRESİ (CLAUDIA METRODORA?)

Yıl 2022, , 129 - 156, 22.12.2022

Musa Kadıoğlu

https://doi.org/10.36891/anatolia.1100702

Öz

Bu makale Teos antik kentinde 2021 yılı kazı çalışmalarında bulunan büst taçlı bir kadın portresini ele almaktadır. Beyaz mermerden yapılmış normal insan ölçülerindeki kadın portresi, başında defne tacı ve defne tacına bağlı bir levha üzerinde üç adet büst taşımaktadır. Taçtaki büstler herhangi bir tanrı ile ilişkilendirilebilecek belirteçlere sahip değillerdir. Bu makalede, büstlü taç taşıyan söz konusu portre Asia Birliği Başrahibesi (Tanrıça Roma ve Augustus Kültü), Dionysos Kültü Başrahibesi, stephanephoros ya da bir agonothetes ile ilişkilendirilmeye çalışılmıştır. Stilistik açıdan MS 1. yüzyılın 3. çeyreğine tarihlenen (MS 50-70) kadın portresinin büstlü kadın portreleri içerisinde en erken örnek olduğu ileri sürülmüştür. Khios ile Ephesos’ta yapmış olduğu hizmetlerden dolayı zamanında iyi tanınan ve dört kuşak boyunca takip edilebilen Tiberii Claudii sülalesinin adı bilinen ilk kadın ferdi Tiberius Claudius Kalobrotos’un kızı Claudia Metrodora ya da Tiberius Claudius Kalobrotos’un gelini Asia Birliği Başrahibesi Stratoneike olabileceği bu çalışmada önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Teos, Claudia Metrodora, Stratoneike, Arkhiereus, Portre, Büstlü Taç.

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Teşekkür

Bu makale, Tübitak 2219 Doktora Sonrası Araştırma Programı kapsamında alınan burs ile tamamlanmıştır. Sağlamış oldukları destekten ötürü TÜBİTAK'a çok teşekkür ederim.

A FEMALE PORTRAIT WITH BUST-CROWN FROM TEOS (CLAUDIA METRODORA?)

Öz

Kaynakça

• Adak 2021a M. Adak, “Teos Tarihinin Ana Hatları’’, içinde: Kadıoğlu 2021, 74-105.
• Adak 2021b M. Adak, “Tanrılar, Kültler, Bayramlar ve Takvim’’, içinde: Kadıoğlu 2021, 108-135.
• Adak 2021c M. Adak, “Kentin İdari Yapısı”, içinde: Kadıoğlu 2021, 264-268.
• Alföldi-Rosenbaum 1994 E. Alföldi-Rosenbaum, “A Flamen Augustalis on a mosaic pavement in the ''Grandi Terme'' of Aquileia”, içinde: J.-P. Darmon – A. Rebourg (ed.), La mosaïque gréco-romaine IV: Actes du IVe Colloque international pour l'étude de la mosaïque antique, Trèves 8–14 Août 1984 (Paris 1994) 101-105.
• Aurenhammer 1996 M. Aurenhammer, “Fragment einer bronzenen Büstenkrone aus Metropolis’’, içinde: F. Blakolmer – K. R. Krierer – F. Krinzinger – A. Landskron-Dinstl – H. D. Szemethy – K. Zhuber-Okrog (ed.), Fremde Zeiten: Festschrift für Jürgen Borchhardt zum sechzigsten Geburtstag am 25. Februar 1996 dargebracht von Kollegen, Schülern und Freunden I (Wien 1996) 387-391.
• Aybek 2009 S. Aybek, Metropolis İonia I. Heykel. Metropolis’de Hellenistik ve Roma Dönemi Heykeltraşlığı (İstanbul 2009).
• Bergmann 2010 B. Bergmann, Der Kranz des Kaisers. Genese und Bedeutung einer römischen Insignie (Berlin/New York 2010).
• Burrell 2004 B. Burrell, Neukoroi: Geek Cities and roman Emperors (Leiden/Boston 2004).
• Campanile 1994 M. Domitilla Campanile, I sacerdoti del koinòn d'Asia (I sec. a. C. – III sec. d.C.): contributo allo studio della romanizzazione delle élites provinciali nell'Oriente greco (Pisa 1994).
• Daltrop – Hausmann – Wegner 1966 G. Daltrop – U. Hausmann – M. Wegner, Das römische Herrscherbild II.1: Die Flavier: Vespasian, Titus, Domitian, Nerva, Julia Titi, Domitilla, Domitia (Berlin 1996).
• Dillon – Smith 2006 S. Dillon – R.R.R. Smith, içinde: R.R.R. Smith – S. Dillon, Ch. H. Hallett – J. Lenaghan – J. van Voorhis, Roman Portrait Statuary from Aphrodisias, Aphrodisias II (Mainz am Rhein 2006).
• Dillon 1996 S. Dillon, “The portraits of a civic benefactor of 2nd-c. Ephesos”, JRA 9, 1996, 261-274.
• Eck 1970 W. Eck, Senatoren von Vespasian bis Hadrian: prosopographische Untersuchungen mit Einschluß der Jahres- und Provinzialfasten der Statthalter (Münih 1970).
• Friesen 1993 S.V. Friesen, Twice Neokoros: Ephesus, Asia and the Cult of the Flavian Imperial Family (Leiden/New York/Köln 1993).
• Friesen 1995 S. Friesen, “The Cult of the Roman Emperors in Ephesos: Temple Wardens, City Titles, and the Interpretation of the Revelation of John’’, içinde: H. Koester (ed.), Ephesos Metropolis of Asia: an interdisciplinary approach to its archaeology, religion, and culture (Valley Forge/Pennsylvania 1995) 229-250.
• Friesen 1999 S. J. Friesen, “Asiarch’’, ZPE 126, 1999, 275-290.
• Hallett 2006 Ch. H. Hallett, içinde: R.R.R. Smith – S. Dillon – Ch. H. Hallett – J. Lenaghan – J. van Voorhis, Roman Portrait Statuary from Aphrodisias, Aphrodisias II (Mainz am Rhein 2006).
• Herrmann 2000 P. Herrmann, “Eine berühmte Familie in Teos. Epigraphische Nachlese”, içinde: C. Işık (ed.), Studien zur Religion und Kultur Kleinasiens und des ägäischen Bereiches. Festschrift für Baki Öğün zum 75. Geburtstag (Bonn 2000) 87-95 (= P. Herrmann, Kleinasien im Spiegel epigraphischer Zeugnisse. Ausgewählte kleine Schriften (Berlin/Boston 2016) 521-532.
• Hill 1899 G.F. Hill, “Priester-Diademe’’, ÖJh 2, 1899, 245-249.
• IK 12.2, 1979 Ch. Börker – R. Merkelbach – H. Engelmann – D. Knibbe (ed.), Die Inschriften von Ephesos 2 Nr. 101-599 (Reportorium), Inschriften griechischer Städte aus Kleinasien 12.2 (Bonn 1979).
• IK 17.1, 1981 R. Meriç – R. Merkelbach – J. Nollé – S. Şahin (ed.), Die Inschriften von Ephesos 7.1 Nr. 3001-3500 (Repertorium). Inschriften griechischer Städte aus Kleinasien 17.1 (Bonn 1981).
• İnan – Alföldi-Rosenbaum 1979 J. İnan – E. Alföldi-Rosenbaum, Römische und frühbyzantinische Porträtplastik aus der Türkei. Neue Funde (Mainz 1979).
• İnan – Rosenbaum 1966 J. İnan – E. Rosenbaum, Roman and Early Byzantine portrait sculpture in. Asia Minor (London 1966).
• Kadıoğlu 2012 M. Kadıoğlu, “Teos (1962-1966, 2010–)”, içinde: O. Bingöl – A. Öztan – H. Taşkıran (ed.), DTCF Arkeoloji Bölümü Tarihçesi ve Kazıları (1936-2011) Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi 75. Yıl Armağanı. Anadolu/Anatolia Ek Dizi III.2. (2012) 505-522.
• Kadıoğlu 2021 M. Kadıoğlu (ed.), TEOS: Yazıtlar, Kültler ve Kentsel Doku (İstanbul 2021).
• Karwiese 1970 S. Karwiese, ‘‘Ephesos’’, RE Suppl. 12, 1970, 248-364.
• Kearsley 1999 R. A. Kearsley, “Women in public life in the Roman East: Iunia Theodora, Claudia Metrodora and Phoebe, benefactress of Paul’’, Tyndale Bulletin 50.2, 1999, 189-211.
• Keil 1919 J. Keil, “Die erste Kaiserneokorie von Ephesos”, Numismatische Zeitschrift NS. 12, 1919, 115-120.
• Keil 1932 J. Keil, “XVI. Vorläufiger Bericht über die Ausgrabungen in Ephesos”, ÖJh 23, 1926, 247-300.
• Kienast 1996 D. Kienast, Die römische Kaisertabelle (Darmstadt 1996).
• Lafaye 1927 G. Lafaye (ed.), Inscriptiones Graecae ad Res Romanas Pertinentes IV (Paris 1927).
• Lenaghan – Hallett 2006 J. Lenaghan – Ch. H. Hallett, içinde: R.R.R. Smith – S. Dillon – Ch. H. Hallett – J. Lenaghan – J. van Voorhis, Roman Portrait Statuary from Aphrodisias, Aphrodisias II (Mainz am Rhein 2006).
• Maderna 2010 C. Maderna, “Die Bildhauerkunst während der Regierungszeit des Nero (54-68 n. Chr.”, in: P. C. Bol (ed.), Die Geschichte der antiken Bildkunst IV. Plastik der römischen Kaiserzeit bis zum Tode Kaiser Hadrians (Mainz 2010) 101-133.
• Özgan 2013a R. Özgan, Roma Portre Sanatı I (İstanbul 2013).
• Özgan 2013b R. Özgan, Roma Portre Sanatı II (İstanbul 2013).
• Palagia 2010 O. Palagia, “Sculptures from the Peloponnese in the Roman imperial period”, içinde: A. D. Rizakis – Cl. E. Lepenioti, Roman Peloponnese III. Society, economy and culture under the Roman Empire: Continuity and Innovatin. Meletemata 63 (Athens 2010) 431-445.
• Piccardi 2007 L. A. Piccardi, “The Bust-Crown, the Panhellenion, and Eleusis: A New Portrait from the Athenaian Agora’’, Hesperia 76.2, 2007, 365-390.
• Raeder 2010 J. Raeder, “Die Bildhauerkunst während der Regierungszeit des flavischen Herrscher Vespasian, Titus und Domitian (69-96 n. Chr.)”, in: P. C. Bol (ed.), Die Geschichte der antiken Bildkunst IV. Plastik der römischen Kaiserzeit bis zum Tode Kaiser Hadrians (Mainz 2010) 135-148.
• Richter 1941 G. M. A. Richter, Roman Portraits I. A Picture book. The Metropolitan Museum of Art (New York 1941).
• Richter 1948 G. M. A. Richter, Roman Portraits. The Metropolitan Museum of Art (New York 1948).
• Rigsby 1996 K. J. Rigsby, Asylia: Territorial Inviolability in the Hellenistic World (Berkeley/Los Angeles1996).
• Robert 1930 L. Robert, “Nouvelles remarques sur l'édit d'Ériza’’, BCH 54, 1930, 262-267.
• Robert 1937 L. Robert, Études Anatoliennes. Recherches sur les inscrptions Grecques de l’Asie Mineure (Paris 1937).
• Robert 1938 L. Robert, “Sur des inscriptions de Chios”, BCH 57, 1933, 505-543. Rumscheid 2000 J. Rumscheid, Kranz und Krone: Zu Insignien Siegespreisen und Ehrenzeichen der römischen Kaiserzeit. IstForsch 43 (Tübingen 2000).
• Smith vd. 2006 R. R. R. Smith – S. Dillon – Ch. H. Hallett – J. Lenaghan – J. van Voorhis, Roman Portrait Statuary from Aphrodisias, Aphrodisias II (Mainz am Rhein 2006).
• Smith 2013 R. R. R. Smith, The marble reliefs from the Julio-Claudian Sebasteion. Aphrodisias VI. Results of the excavations at Aphrodisias in Caria conducted by New York University (Darmstadt/Mainz 2013).
• Wörrle 1988 M. Wörrle, Stadt und Fest im kaiserzeitlichen Kleinasien (Münih 1988).
• Wood 1999 S. B. Wood, Imperial Women: a study in public images, 40 B.C. – A.D. 68 (Leiden/Boston/Köln 1999).
• Zanker 2016 P. Zanker, Roman Portraits: Sculptures in Stone and Bronze in the Collection of The Metropolitan Museum of Art (New York 2016).
• Zanker vd. 2019 P. Zanker, S. Hemingway, Ch. S. Lightfoot, J. R. Mertens, Roman Art: A Guide through the Metropolitan Museum of Art's Collection (New York 2019).