Kültepe’den Pasiphae Betimli Kurşun Sırlı Bir Skyphos

Yıl 2024, , 139 - 155, 20.12.2024

Burcu Tüysüz , Fikri Kulakoglu

https://doi.org/10.36891/anatolia.1520149

Öz

Kültepe’nin Hellenistik Dönemi’ne yönelik yapılan kazı çalışmaları sırasında, yerleşimin farklı coğrafyalarla kurduğu kültürel ve ticari ilişkileri kanıtlayan ithal seramik grupları ele geçmiştir. Söz konusu ithal seramikler arasında yer alan kurşun sırlı bir skyphos bu çalışmada değerlendirmeye alınmıştır. İlk kez detaylı bir şekilde değerlendirilecek olan parça 1971 yılı kazılarında 111/LXXXV-LXXXVI karesinde MÖ 2. yüzyılın ortaları ile MÖ 1. yüzyıla tarihlenen yapı katında bulunmuştur. Skyphos ağız kenarı, gövde ve kaide parçası olarak ele geçmiş olup kulp ve gövdesinin bir bölümü eksiktir. Hamur-sır özellikleri skyphosun Tarsus üretimi olduğunu göstermektedir. Parçanın en önemli özelliği üzerindeki betimlemedir. Kabartma tekniğinde yapılmış olan bu betimlemeye Yunan mitolojisinden Pasiphae miti konu olmuştur. Skyphosun benzer bir örneğine Anadolu’da rastlanmamıştır. Ancak karşılaştırma yapılabilecek ve Kültepe skyphosunun eksik olan bölümlerin yorumlanmasını sağlayacak tek bir örnek Los Angeles’ta özel bir müzede tespit edilmiştir. Skyphos bu yönüyle oldukça ünik bir parça olup, kullanıldığı dönemde yüksek alım gücüne işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kültepe, Hellenistik Dönem, Kurşun Sırlı Seramik, Tarsus

Kaynakça

• Akın, A. A. – Tekkök, B. – Kadıoğlu, Y. K. – Demirci, Ş. 2007. “Tarsus-Gözlükule Erken Roma Dönemi Seramikleri Arkeometrik Çalışmaları.” 22. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara, TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 99-114.
• Akyay-Meriçboyu, Y. 2005. “Kurşun Sırlı Keramiklerin Üretim Merkezleri.” TÜBA-AR VII: 99-126.
• Atik, N. 1995a. Die Keramik aus den Südthermen von Perge, İstanbuler Mitteilungen, Beiheft 40, Tübingen.
• Atik, N. 1995b. Die Keramik aus Aizanoi. Vorbericht” Archaeologischer Anzeiger 4: 729-739.
• Demangel R. – Laumonier, A. 1925. “Fouilles de Notion 1921.” Bulletin de Correspondance Hellenique 49: 322-346.
• Corritore, D. S. 2016. “Uno scarico di ceramiche ellenistiche e della prima eta imperiale dall’area della Porta di Frontino.”, Hierapolis Di Frigia VIII, 1, Le Attivita Delle Campagne Di Scavo E Restauro 2007-2011: 475-489.
• Duman, B. 2010. Laodikeia Hellenistik ve Erken Roma Dönemi Seramiği. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Konya.
• Gassner, V. 1997. Das Südtor der Tetragonos-Agora Keramik und Kleinfunde, Forschungen in Ephesos XIII/1/1, Wien.
• Greene, K. 2007. “Late Hellenistic and Early Roman Invention and Innovation: The Case of Leaad-Glazed Pottery.” AJA 11-4: 653-671.
• Grimal P. 1997. Mitoloji Sözlüğü Yunan-Roma (Çev. S. Tamgüç). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Hellström, P. 1965. Labraunda Pottery of Classical and Later Date Terracotta Lamps and Glass Swedish Excavations and Research II/1. Lund: Acta Instituti Atheniensis Regni Sueciae, Series in 4, V, II-1.
• Hochuli-Gysel, A. 1977. Kleinasiatische Glasierte Reliefkeramik (50 v. Chr. Bis 50 n. Chr.) und İhre Oberitalischen Nachahmungen. Bern.
• Hochuli-Gysel, A. 2022. “La céramique à glaçure plombifère d’Asie Mineure et du bassin méditerranéen oriental (du Ier s. av. J.-C. au Ier s. ap. J.-C.).” Céramiques Hellénistiques et Romaines TMO 35: 303-319.
• Jones, F. F. 1945. “Rhosica Vasa.”, American Journal of Archaeology 49-1: 45-51.
• Jones, F. F. 1950. “The Pottery.”, H. Goldman (ed.), Excavations at Gözlü Kule, Tarsus: The Hellenistic and Roman Periods. (ed.), New Jersey: Princeton University Press, 146-296.
• Körsulu, H. 2019. “Isauraia Bölgesindeki Philadelphia (Ermenek-Gökçeseki) Antik Kentinden Kurşun Sırlı Seramikler.” Seleucia IX: 247-271.
• Kulakoğlu, F. 2012. “Kültepe-Kaniş (1948-2005, 2006 -).”Anadaolu/Anatolia Ek Dizi III. 2, DTCF Arkeoloji Bölümü Tarihçesi ve Kazıları (1963-2011), 207-218.
• Kulakoğlu, F. 2018. “Kaniş Karumu: Eski Asur Ticaretinin Anadolu’daki Başkenti.” K. Köroğlu - S. Ferruh Adalı (ed.), Asurlular Dicle’den Toroslar’a Tanrı Assur’un Krallığı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 56-83.
• Kulakoğlu, F. – Kontani, R. – Uesugi, A. - Yamaguchi, Y. – Shimogama, K. – Semmoto, M. 2020. “Preliminary Report of Excavations in the Northern Sector of Kültepe 2015-2017.” F. Kulakoğlu, C. Michel, G. Öztürk (ed.), Proceedings of the 3rd Kültepe International Meeting. To Mogens Larsen on the occassion of his Eighteeth Birthday, Subartu XLV: 9-88.
• Kulakoğlu, F. Genç, E. Öztürk, G. Rıdvanoğulları, Y. 2023. “Yeni Dönem Kazı Sonuçları Işığında MÖ 3. Binyıl Sonu-2. Binyıl Başında Kültep-Kaniş.” Höyük 12: 39-55.
• LIMC VII 1: Lexicon Iconographıcum Mythologiae Classicae (LIMC), VII 1. Switzerland 1984.
• LIMC VII 2: Lexicon Iconographıcum Mythologiae Classicae (LIMC), VII 2. Switzerland 1984.
• Loeschcke, S. 1912. “Die arbeiten zu Pergamon 1910-1911. Sigillata-Töpferein in Tshandarlı.” Athenische Mitteilungen XXXVII: 344-407.
• Ok, M. 2018. Tripolis Hellenistik Roma Dönemi Seramiği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Arkeoloji Enstitüsü: Denizli.
• Oransay, A. 2001a. “Antik Çağda Anadolu’da Kurşun Sırlı Seramikler.” I. Uluslararası Eskişehir Pişmiş Toprak Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Eskişehir: Eskişehir Tepebağ Beledeiyesi Yayınları, 47-55.
• Oransay, A. 2001b. “Arykanda’dan Bir Grup Kurşun Sırlı Seramik.” C. Özgünel, O. Bingöl, V. İdil, S. Doruk, K. Görkay, M. Kadıoğlu (ed.), Cevdet Bayburtluoğlu İçin Yazılar, İstanbul: Homer Yayınevi, 171-178.
• Özgüç, T. 1999. Kültepe Kaniş/Neşa Sarayları ve Mabetleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özgüç, T. 2005. Kültepe Kaniş/Neşa, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Pinkwart, D. 1972. “Hellenistisch Römische Bleiglasurkeramik aus Pergamon.” E. Boehringer (ed.), Pergamenische Forschungen Band I. Berlin: De Gruyter: 140-163.
• Pülz, S. 1985. “Kaiserzeitliche Keramik aus dem Heroon III.”, İstanbuler Mitteilungen 35: 77-99.
• Reinach, S. 1883. “La Poterie Jaune emaille de Smyrne.” Bulletin de Correspondance Hellenique 7: 78.
• Rotroff, S. Oliver, A. 2003. The Hellenistic Pottery From Sardis: The Finds Through 1994, London: Harvard University Press.
• Scherling, K. 1949. “Pasiphae.” Paulys Realencyclopadie Der Classischen Altertumswissenschaft XVIII -4: 2069-2082.
• Sichtermann, H. 1992. Die mythologischen Sarkophage II. B. Andreae – G. Koch (Hrsg.), Die antiken Sarkophag- reliefs 12.2 (Berlin)
• Şahin, M. 2013. “Pasiphae-Daidalos Mozaiği üzerine Yeni Düşünceler.” JMR 6: 33-44.
• Tekkök-Biçken, B. 1996. The Hellenistic and Roman Pottery from Troia: The Second Century BC. To the Sixth Century AD. Yayınlanmamış Doktora Tezi, University of Missouri: Columbia.
• Tekkök, B. – Akyol, A. A. – Kadıoğlu, Y. K. – Demirci, Ş. 2008. “Bir Grup Troia Seramiğinde Sır ve malzeme Analizleri.” 23. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 173-186.
• Tekkök, B. – Akyol, A. A. – Kadıoğlu, Y. K. – Demirci, Ş. 2009. “The Importance of Archaeometric Analysis on Ceramics From Archaeological Excavations: The Example of Early Roman Glazed Ware From Tarsus And Troia.” I. International Ceramic, Glass, Porcelain Enamel, Glaze and Pigment Congress. Eskişehir, 101-121.
• Tüysüz, B. 2021. “Preliminary Assessments of Black-Glazed Attic Pottery Found at Kültepe.” F. Kulakoğlu – G. Kryszat – C. Michel (ed.), Cultural Exchanges and Current Researches at Kültepe and Surroundings, Kültepe, August 1-4, 2019, Kültepe International Meetings 4, Subartu 46, Brepols, 161-177.
• Tüysüz B. 2022. Kültepe’nin Hellenistik Dönem Seramikleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Arkeoloji Enstitüsü: Denizli.
• Tüysüz, B. – Alkaç, E. – Kulakoğlu, F. 2023a. “Kültepe’de Bulunan Thasos ve Rhodos Amphora Mühürleri.” Cedrus XI: 61-78.
• Tüysüz, B.– Kulakoğlu, F. 2023b. “Kaniş’ten Anisa’ya: Hellenistik Dönem Bölge Arkeolojisine Yeni Katkılar.” Lycus 8: 25-41.