TLOS ANTİK KENTİ KAYA MEZARLARI CEPHE DÜZENLEMELERİ

Yıl 2019, Sayı: 45, 223 - 241, 18.11.2019

Taner Korkut , Bilsen Şerife Özdemir

Öz

Tlos Antik Kenti kaya mezarı geleneği bakımından Likya
Bölgesi’nin önde gelen yerleşimleri arasında yer almaktadır. Kent nekropolünün
doğu ve kuzey yönlerinde yoğunlaşan kaya mezarları cephe düzenlemelerine göre
dört farklı grupta değerlendirilir.  İlk
grubu ev tipi bir cephe düzenlemesine sahip kaya mezarları oluştururken bunu
sırasıyla tapınak cephesi görünümlü mezarlar, örgü cepheliler ve basit bir
sanduka görünümündeki kaya mezarı tipleri takip eder. Ayrıca her bir grup kendi
içinde farklı tipolojik alt başlıklara ayrılır. Tlos kaya mezarlarında yapılan
çalışmalar kentin ölü kültü geleneği hakkında pek çok veriye ulaşılmasını
sağlamıştır. Kaya mezarları cephelerinde bulunan yazıtlar mezar sahipliği ve kullanım
haklarının kapsamına ışık tutmaktadır. Mezarların iç düzenlemeleri ise kentin
ölü gömme geleneği ve öbür dünya inancıyla bağlantılı ayrıntılarının
anlaşılmasına olanak sunmaktadır. Ölü kültü ile bağlantılı dikkat çeken bir
başka veri doğrudan kaya mezarlarıyla ilişkili sepulkral uygulama alanlarıdır. Sözkonusu
alanlar kaya mezarlarının dış cephelerinde bulunan stel yuvası, stel nişi,
altar alanları ve sunu çukurlarından oluşmaktadır. Genel kanı bu düzenlemelerden
özellikle stel ve altar alanlarının mezarların daha sonraki ikincil kullanımlarıyla
ilişkili olduğu yönündedir. Tlos nekropolünde ele geçen ve Geç Arkaik-Erken
Klasik Döneme tarihlenen bir stel bu geleneğin kaya mezarlarının erken dönemlerinden
itibaren sürdürüldüğüne işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Lykia, Tlos, Kaya Mezarı, Ölü Kültü

Kaynakça

• Borchhardt – Pekridou-Gorecki 2012 J. Borchhardt – A. Pekridou-Gorecki, Limyra, Studien zu Kunst und Epigraphik in den Nekropolen der Antike (Wien 2012).
• Bruns-Özgan 1987 C. Bruns-Özgan, Lykische Grabreliefs Des 5. Und 4. Jahrhunderts v chr., IstMitt Beiheft 33 (Tübingen 1987).
• Hülden 2016 O. Hülden, “Likya Nekropolleri ve Ölü Kültü”, içinde: H. İşkan-E. Dündar (ed.), Lukka’dan Likya’ya, Sarpedon ve Aziz Nikolaos’un Ülkesi (İstanbul 2016) 376-387.
• Işın – Yıldız 2017 G. Işın – E. Yıldız, “Tomb ownership in Lycia: Site selection and burial rights with selected rock tombs and epigraphic material from Tlos”, içinde: R. Brandt, E. Hagelberg, G. Bjornstad, S.Ahrens (ed.), Life and Death in Asia Minor in Hellenistic, Roman, and Byzantine Times, Studies in Funerary Archaeology Vol. 10 (Oxford / Philadelphia 2017) 85-108.
• Korkut 2015 T. Korkut, Tlos. Akdağlar’ın Yamacında Bir Likya Kenti (İstanbul 2015).
• Korkut vd. 2017 T. Korkut – Ç. Uygun – B. Özdemir, Neue Forschungen zum sogenannten Bellerophon-Grab in Tlos, İçinde: R. Amedick, H. Fronning, W. Held (ed.), Marburger Winckelmann-Programm (Marburg 2017) 19-31.
• Korkut – Uygun 2017 T. Korkut – Ç. Uygun, “Tlos Antik Kenti Şehircilik Anlayışı”, içinde: Ü. Aydınoğlu – A. Mörel (ed.), Antik Dönemde Akdeniz’de Kırsal ve Kent (Mersin 2017) 236-248.
• Korkut – Tekoğlu 2019 T. Korkut – R. Tekoğlu, “Tlos Antik Kenti Qñturahi Kaya Mezarı” / “Qñturahi Rockcut Tomb in the Ancient City of Tlos”, Olba XXVII, 2019, 169-188.
• Kuban 2012 Z. Kuban, Die Nekropolen von Limyra. Bauhistorische Studien zur klassischen Epoche, Forschungen in Limyra, Bd. 4 (Wien 2012).
• Kuban 2016 Z. Kuban, “Likya Kaya Mezarları”, içinde: H. İşkan-E. Dündar (ed), Lukka’dan Likya’ya, Sarpedon ve Aziz Nikolaos’un Ülkesi (İstanbul 2016) 410-421.
• Özdemir 2016 B. Ş. Özdemir, Tlos Tanrıları ve Kültleri (Akdeniz Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi) 2016.
• Özdemir 2019 B. Ş. Özdemir, “Karaveliler Lahdi Işığında Tlos’ta Ölü Kültü Uygulamalarına Bir Bakış”, Anadolu’da Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Ölü Kültü Sempozyumu, 2019. (Baskıda). TAM II E. Kalinka, Tituli Lyciae Lingvis Graeca et Latina Conscripti 1: Pars Lyciae occidentalis cum Xantho oppido 2: Regio quae ad Xanthum flumenpertinet praeter Xanthum oppidum 3: Regiones montanae a valle Xanthi fluminis adoram orientalem, Vindobonae TAM II, 1920-1944.
• Tekoğlu 2002/03 R. Tekoğlu, “Three New Lycian Inscriptions from Tlos and Asartaş”, Die Sprache 43, 1, 2002/03, 104-114.
• Uğurlu 2000 E. Uğurlu, “Lykia Bölgesi Ölü Gömme Adetlerine Genel Bir Bakış”, Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 2, Cilt 1, 2000, 359-388.
• Yılmaz 1991 H. Yılmaz, "Nekropol" İçinde: F. lşık, "Patara l990 Etkinlikleri", XIII. Kazı Sonuçları Toplantısı. Cilt II. (Ankara 1991).
• Yücel-Bahçetepe 2018 T. Yücel-Bahçetepe, “A Warrior Relief in the Ancient City of Tlos”, içinde: T. Korkut – B. Özen-Kleine (ed.), Festschrift für Heide Froning/ Studies in Honour of Heide Froning (Marburg 2018) 559-570.