Yakın Doğu’da Çanak-Çömleksiz Neolitik Dönem’de Yerleşik Yaşam ve Depolama Birimleri Üzerine Bazı Gözlemler: Boncuklu Tarla Örnekleri

Yıl 2020, Sayı: 46, 123 - 146, 11.12.2020

Ergül Kodaş

Öz

Neolitik Çağ boyunca inşa teknikleri, formları ve boyutları açısından önemli değişimlere uğra-yan depolama birimlerinin (silolar, hücreler, binalar) söz konusu dönem topluluklarının ekonomik yapı-lanmalarının mimari olarak yansımaları oldukları öne sürülmektedir. Depolama birimlerinin ekonomik bo-yutlarının yanı sıra söz konusu birimlerin bulundukları mekânsal konumlanmalar aynı zamanda Neolitik Çağ topluluklarının köy-mekân yerleşme düzenleri ve dönemin sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel yapı-lanmalarının mimari kalıntılar üzerinden incelenmesine de katkı sağlamaktadır. Bu bağlamda depolama bi-rimlerinin tipolojik gelişimleri, inşa biçimleri, mekânsal konumlanmaları, nasıl kullanıldıkları gibi bazı soru başlıkları konu üzerine yapılan araştırmalar için ayrı bir önem teşkil etmektedir. Söz konusu sorunsallar ay-nı zamanda depolama birimlerinin Yakın Doğu’da Çanak-Çömleksiz Neolitik Dönem boyunca nasıl bir kronolojik değişim geçirdikleri ve avcı-toplayıcı-balıkçı ekonomi modelinden besin üretimine doğru deği-şim yaşayan söz konusu dönem topluluklarının ekonomik yapılanmaları içerisinde nasıl bir rol oynadıkları gibi bir takım tartışmalara neden olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Boncuklu Tarla, Depolama, Silo

Kaynakça

• Abbes 2011 F. Abbes ‘‘L’occupation des zones arides durant la néolithisation : Bal’as.’’ Prix Clio (Lyon 2011).
• Aurenche 1981 O. Aurenche, 1981 La Maison orientale : L'architecture du Proche-Orient ancien, des origines au milieu du quatrième millénaire (Lyon 1981).
• Aurenche -Kozlowski 2000 O. Aurenche - S.-K. Kozlowski, La Naissance du Néolithique au Proche Orient. Editions Errance (Paris 2000).
• Akkermans 1996 P.M.M.G. Akkermans, Tell Sabi Abyad, the late Neolithic Settlement, Nederlands historisch-archaeologisch Instituut (Istanbul 1996).
• Bar-Yosef 1986 O. Bar-Yosef, ‘‘The Walls of Jericho:An Alternative Interpretation.’’ Current Anthropology Vol. 27/2, 1986, 157-162.
• Bar-Yosef -Belfer-Cohen 2001 O. Bar-Yosef - A. Belfer-Cohen, ‘‘From Africa to Eurasia : early dispersals.’’ Quaternary International, 75, 19-28.
• Bar-Yosef – Rocek 1998 O. Bar-Yosef - T. R. Rocek, ‘‘Introduction.’’ İçinde O. Bar-Yosef – T.R. Rocek (Eds.). Seasonality and Sedentism. Archaeological Perspectives from Old and New World Sites. Harvard University Press (Boston 1998).
• Benz ve diğ., 2015 M. Benz - K. Deckers - C. Rössner – A. Alexandrovskiy – K. Pustovoytov – S. Scheeres – M. Fecher – A. Coşkun – S. Riehl - K.W. Alt - V. Özkaya, ‘‘Prelude to village life. Environmental data and building traditions of the Epipalaeolithic settlement at Körtik Tepe, Southeastern Turkey.’’ Paleorient 41/2, 2015, 9-30. Bıçakçı 2001 E. Bıçakçı, Çayönü Tepesi. Untersuchungen zu den Bauten und Siedlungsmustern der akeramisch-neolithischen Subphasen 5 und 6. Materialien zu Bauforschung und Baugeschichte 21. Karlsruhe Institut für Baugeschichte der Universitet Karlsruhe (Berlin 2001).
• Cauvin 1994 J. Cauvin Naissance des divinités, Naissance de l’agriculture : La Révolution des Symboles au Néolithique. CNRS Edition (Paris 1994).
• Cauvin ve diğ., 2011 J. Cauvin – O. Aurenche M.-C. Cauvin – N. Balkan-Atlı ‘‘Cafer Höyük.’’ İçinde M. Özdogan - N. Basgelen - P. Kuniholm (Eds.), The Neolithic in Turkey, vol. I. Archaeology and Art Publications (İstanbul 2011), 1-40.
• Goring-Morris – Belfer-Cohen 2014 A.N. Goring-Morris - A. Belfer-Cohen, ‘‘The Neolithic in the Southern Levant yet another unique phenomen.’’ İçinde J. Guilaine (ed.), La transition néolithique en Méditerranée. The Neolithic transition in the Mediterranean. Errance. (Paris 2014)
• Hauptmann 2011 H. Hauptmann ‘‘The Urfa Region.’’ İçinde M. Özdogan - N. Basgelen - P. Kuniholm (Eds.), The Neolithic in Turkey, vol. I. Archaeology and Art Publications (İstanbul 2011), 85-138.
• Karul 2011 N. Karul, ‘‘Gusir Höyük.’’ İçinde M. Özdogan - N. Basgelen - P. Kuniholm (Eds.), The Neolithic in Turkey, vol. I. Archaeology and Art Publications (İstanbul 2011), 1-19.
• Kenyon 1981 K. Kenyon ‘‘The architecture and stratigraphy of the tell.’’ İçinde T.A. Holland (ed.), Excavations at Jericho 3, 1. British School of Archaeology in Jerusalem (London 1981).
• Mazurowskı - Kanjou 2012 R.F. Mazurowskı - Y. Kanjou Tell Qaramel 1999-2007 Protoneolithic and early pre-pottery Neolithic settlement in northern Syria : preliminary results of Syrian-Polish archaeological excavations 1999-2007. (Varşova 2012).
• Miyake ve diğ., 2012 Y. Miyake - O. Maeda – K. Tanno - H. Hongo – C.-Y. Gündem, ‘‘2012 New Excavations At Hasankeyf Höyük: A 10th Millennium Cal. Bc Site On The Upper Tigris, Southeast Anatolia.’’ Neo- Lithics 1/12, 2012, 3-7.
• Moore ve diğ., 2000 A.-M.-T. Moore - G.-C. Hillman - A.-J. - Legge - J. Huxtable Village on the Euphrates: from Foraging to Farming at Abu Hureyra. Oxford University Press (Oxford 2000).
• Özbaşaran – Duru 2011 M. Özbasaran - G. Duru 2011 ‘‘Akarçay Tepe. A PPNB and PN settelement in the Middle Euphrates-Urfa.’’ İçinde M. Özdogan - N. Basgelen - P. Kuniholm (Eds.), The Neolithic in Turkey, vol. I. Archaeology and Art Publications (İstanbul 2011), 165-202.
• Özdoğan 2011 M. Özdogan, ‘‘Mezraa - Teleilat. A PPNB and PN settelement in the Middle Euphrates-Urfa.’’ İçinde M. Özdogan - N. Basgelen - P. Kuniholm (Eds.), The Neolithic in Turkey, vol. I. Archaeology and Art Publications (İstanbul 2011), 203-260.
• Özdoğan-Erim 2011 A. Özdoğan-Erim, ‘‘Körtik Tepe.’’ İçinde M. Özdogan - N. Basgelen - P. Kuniholm (Eds.), The Neolithic in Turkey, vol. I. Archaeology and Art Publications (İstanbul 2011), 185-269.
• Özkaya ve Coşkun 2011 V. Özkaya - A. Coşkun, ‘‘Sümaki Höyuk. A new neolitic settelement in the Upper Tigris Bassin.’’ İçinde M. Özdogan - N. Basgelen - P. Kuniholm (Eds.), The Neolithic in Turkey, vol. I. Archaeology and Art Publications (İstanbul 2011), 89-127.
• Rosenberg 2011 M. Rosenberg, ‘‘Hallan Çemi.’’ İçinde M. Özdoğan, N. Başgelen, P. Kuniholm (Eds.), Neolithic in Turkey Volume 1. İstanbul, Archaeology And Art Publications, 61-78. Schmidt 2012 K. Schmidt, Göbekli Tepe a Stone Age sanctuary in South-Eastern Anatolia. ArchaeNova (Berlin 2012). Stede 2010 V. Van Der Stede, Les pratiques de stockage au Proche-Orient ancien : du Natoufien à la première moitié du troisième millénaire avant notre ère, Peeters (Leuven 2010).
• Stordeur 2012 D. Stordeur, ‘‘Les villages et l’organisation des groupes au Néolithique précéramique A : L’exemple de Jerf el-Ahmar, Syrie du Nord.’’ İçinde J-L., Montero Fenollos (éd.) Du village néolithique à la ville syro-mésopotamienne, Publication de l’Université de Coruña, Espagne (Coruna 2012).
• Stordeur 2014 D. Stordeur, “Jerf el-Ahmar entre 9500-8700 cal. BC. Un village des débuts de l’agriculture. Une société complexe’’, İçinde C. Manen - T. Perrin - J. Guillaine (Eds.). La Transition Néolithique en Méditerranée, (Paris 2014), 27-41.
• Stordeur - Abbes 2002 D. Stordeur - F. Abbes, ‘‘Du PPNA Au PPNB, mise en lumière d’une phase de transition à Jerf el-Ahmar (Syrie). BBSPF, 99/3, 2002, 563-595.
• Stordeur - Willcox 2009 D. Stordeur - G. Willcox, ‘‘Indices de culture et d'utilisation des céréales à Jerf el Ahmar.’’ İçinde J. Guilaine (ed.), De Méditerranée et d'ailleus... Mélanges offerts à Jean Guilaine. Archives d'Ecologie Préhistorique. (Toulouse 2009), 693-710.
• Umurtak 2007 N.G. Umurtak, ‘‘Silos in Neolithic Settlements Of Burdur-Antalya Region.’’ Adalya, 2007, 1-10.
• Yartah 2004 T. Yartah, ‘‘Tell ‘Abr 3, un village du néolithique précéramique (PPNA) sur le Moyen Euphrate. Première approche.’’ Paléorient, 30/2, 2004, 141-158.
• Valla 2008 F.R. Valla, L’homme et l'habitat : l'invention de la maison durant la Préhistoire. CNRS Edition (Paris 2008).