Sürmecik (Banaz – Uşak) Paleolitik Açık Hava Yerleşimi Kenar Kazıyıcıları

Yıl 2020, Sayı: 46, 247 - 261, 11.12.2020

Engin Koray Sarıoğlu

Öz

Sürmecik Paleolitik Açık Hava Yerleşimi hem Dünya hem de Anadolu arkeolojisi açısından oldukça önemli bir yerleşim yeridir. Yerleşim yeri, buluntu topluluğu açısından, tipolojik olarak Orta Paleo-litik Dönem olarak nitelendirilir. Kenar Kazıyıcılar Orta Paleolitik Dönem’de en sık rastlanan alet grubudur. Paleolitik Çağ’ın her döneminde görülebilen bu aletler özellikle Orta Paleolitik’te çok fazla çeşitlenme gös-termiştir. Kenar kazıyıcılar bu çalışma kapsamında incelenen küçük alet grubu içerisinde dişlemeli aletler, çontuklu/çentikli aletler, düzeltili yonga ve dilgilerden sonra dördüncü büyük grubu oluşturur. Kenar kazı-yıcıların literatürde bilinen bütün alt tiplerine bu yerleşim yerindeki 1854 adet kenar kazıyıcı içinde rastlamak mümkündür. Tek kenar kazıyıcılar 1015 örnek ile temsil edilir. Yatay kenar kazıyıcılar 302, iki kenar kazıyı-cılar 219, yöneşen kenar kazıyıcılar 167 adettir. Bileşik aletlerin sayısı 151’dir. 1449 örnek yonga üzerine, 405 örnek dilgi üzerine yapılmıştır. Kenar kazıyıcıların yapımında çakmaktaşı, radyolarit, kalsedon ve kuvarsit olmak üzere 4 adet hammadde tipi tercih edilmiştir. Moustérien’in bu karakteristik aletleri çok çeşitli işlevlere yönelik kullanılan aletlerdir. Buluntu yerinin keşfi ile Batı Anadolu’da Paleolitik Çağ açısından bir bütünlük sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sürmecik, Paleolitik, Açık Hava Yerleşimi, Orta Paleolitik, Kenar Kazıyıcı, Batı Anadolu, Mousterien

Kaynakça

• Baykara ve diğ. 2018 İ. Baykara – B. Dinçer – S. Şahin, “Gürgürbaba Tepesi: Alt ve Orta Paleolitik Dönem Buluntu Yerleri, Erciş-Van”, Anadolu Araştırmaları 21, 2018, 76-104.
• Bordes 1961 F. Bordes, Typologie du Paléolithique Ancien et Moyen, Publications de L’Institut de Préhistoire de L’Université de Bordeaux, Mémoire No 1, 1961.
• Bordes 1968 F. Bordes, The Old Stone Age, World University Library, 1968.
• Debénath – Dibble 1994 A. Debénath – H. L. Dibble, Handbook of Paleolithic Typology Volume One Lower and Middle Paleolithic of Europe, 1994.
• Dinçer 2014 B. Dinçer, “The Paleolithic of Kocasu Basin (NW Anatolia)”, içinde: Deniz Burcu Erciyas – Emine Sökmen (ed.) Arkeolojide Bölgesel Çalışmalar Sempozyum Bildirileri Regional Studies in Archaeology Symposium Proceedings, YAS 4, 2014, 23-49.
• Dinçer 2015 B. Dinçer, “Kureyşler Baraj Gölü Havzasında 2014 Yılı Paleolitik Araştırmaları”, içinde: Metin Türktüzün – Serdar Ünan (ed.) Kureyşler Barajı Kurtarma Kazıları 2014 (Kureyşler Dam Rescue Excavations 2014), 2015, 191-209.
• Güre 2010 A. Güre, Karain E’nin Charentien Evre Kenar Kazıyıcılarının Biçimsel Tipolojisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Ankara 2010).
• Kartal 2009 M. Kartal, Konar-Göçerlikten Yerleşik Yaşama Geçiş Epi-Paleolitik Dönem Türkiye’de Son Avcı-Toplayıcılar, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2009.
• Koçak 2017 Ö. Koçak, “Sivaslı Yüzey Araştırmaları: Neolitik Çağ’dan Tunç Çağı Sonuna Kadar Olan Döneme Ait Veriler”, içinde: Rainer M. Czichon – Şerif Söyler – Birol Can – İlhan Çavuş (ed.) Yüzey Araştırmaları ve Kazılar Işığında Uşak, 2017, 25-31.
• Özçelik 2017 K. Özçelik, “Ege Bölgesi’nde Neandertal İnsanın İzleri”, DTCF Dergisi, 57.1, 2017, 524-537. Polat 2017 S. Polat, “Uşak İlinde Jeositler ve Jeomorfositler”, içinde: Rainer M. Czichon – Şerif Söyler – Birol Can – İlhan Çavuş (ed.) Yüzey Araştırmaları ve Kazılar Işığında Uşak, 2017, 7-18.
• Sarıoğlu 2019 E. K. Sarıoğlu, “Sürmecik (Banaz-Uşak) Paleolitik Açık Hava Yerleşimi Kenar Kazıyıcılarının Tekno-Tipolojisi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Ankara 2019).
• Taşkıran 1996 H. Taşkıran, Karain Mağarası Kenar Kazıyıcılarının Teknolojik ve Tipolojik Evrimi, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Ankara 1996).
• Taşkıran 2017 H. Taşkıran, “Ege Prehistoryasında Uşak”, içinde: Rainer M. Czichon – Şerif Söyler – Birol Can – İlhan Çavuş (ed.) Yüzey Araştırmaları ve Kazılar Işığında Uşak, 2017, 19-24.