Devlet Başkanının Halk Tarafından Seçildiği Ülkelerde Yürütmenin Fesih Yetkisi

Yıl 2020, Cilt: 37 Sayı: 1, 77 - 132, 01.09.2020

Hasan Tunç Ahmet Ekinci

Öz

Bu çalışma başkanın halk tarafından seçildiği başkancı sistem,
başbakanlı başkanlık ve başkancı parlamenter sistem olarak adlandırılan
sistemlerdeki devlet başkanının fesih yetkisini incelemektedir. Genel
kabul, yürütmenin fesih yetkisinin parlamenter sisteme ait olduğudur.
Bununla birlikte özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısının başlamasından
itibaren başkanın halk tarafından seçildiği ve güçlü anayasal yetkilerinin
olduğu sistemlerde başkanın görev süresi dolmadan parlamentoyu
feshedebildiği görülmektedir. Bu anayasal tercihin amacı ise genelde
siyasi kilitlenmeleri yeni seçimler vasıtasıyla çözmektir. Çünkü bu siyasi
krizler kuvvetler ayrılığından kaynaklandığı için başkan ve parlamento
çoğunlukla bir anlaşmaya varamamaktadır. Fransa ve Portekiz gibi bazı
ülkelerde, başkanın parlamentoyu feshetmesi konusunda anayasada
herhangi bir sebepsel sınırlandırma bulunmamaktadır. Bununla
birlikte Peru, Ukrayna gibi ülkelerde başkan yalnızca bir hükûmet krizi
olduğunda parlamentoyu feshedebilir. Son olarak Ekvador, Namibya ve
Türkiye (2017 sonrası) gibi ülkelerde anayasa, başkanın parlamentoyu
feshetmesi durumunda hem başkalık hem de parlamento seçimlerinin
birlikte yapılacağını düzenlemektedir.

Anahtar Kelimeler

fesih yetkisi, seçimlerin yenilenmesi, seçimlerin karşılıklı yenilenmesi, başkancı sistemler, başbakanlı başkanlık sistemi, başkancı parlamenter sistem

Kaynakça

• AÇIL, Murat (2018). Latin Amerika Ülkelerinde Başkanlık Sistemi, İstanbul: Onikilevha Yayıncılık.
• ALTAN, Cemal (2009). “Türkiye’de Erken Genel Seçimleri Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi”, SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, C. 8, Sa. 16.
• AMORIM NETO, Octavio ve LOBO, Marina Costa (2008). “Portugal’s SemiPresidentialism (Re)considered: An Assessment of the President’s Role in the Policy Process, 1976-2006”, European Journal of Political Research, Vol. 48, ss. 234-255.
• ANAYURT, Ömer (2019). Anayasa Hukuku Genel Kısım, Ankara: Seçkin Kitabevi, 2. Baskı.
• ATAR, Yavuz (2019). Türk Anayasa Hukuku, Ankara: Seçkin Yayınevi, 13. Baskı.
• BALKE, Nathan S. (1990). “The Rational Timing of Parliamentary Elections”, Public Choice, Vol. 65, ss. 201-216.
• BARDAKÇI, Mehmet (2016). “2015 Parliamentary Elections in Turkey: Demise and Revival of AKP’s Single-Party Rule”, Turkish Studies, Vol. 17, No. 1, ss. 4-18.
• BERGMAN, Torbjörn, MÜLLER, Wolfgang C,STROM ve Kaare, BLOMGREN, Magnus (2003). “Democratic Delegation and Accountability: Cross-national Patterns”, Delegation and Accountability in Parliamentary Democracies, (Ed. Kaare Strom, Wolfgang C. Müller, Torbjörn Bergman), New York: Oxford University Press.
• BULMER, Elliot (2016). Dissolution Power, Stocholm: International Idea Constitution-Building 16.
• CANDAN, Kadir (2017). “1989 Sonrası Doğu Bloku Ülkelerinde Demokratikleşme Süreci: Polonya Cumhuriyeti’nde Yarı-Başkanlık Sisteminin Dönüşümü”, Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri-Yarı-Başkanlık Sistemi, Ankara: TBBM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı.
• COLE, Alistair (2005). French Politics and Society, Routledge, Second Edition New York.
• COPSEY, Nathaniel (2008). “The Ukranian Parliamentary Elections of 2007”, Journal of Communist Studies and Transition Politics, https://doi. org/10.1080/13523270802003129, ss. 297-309.