Kötü Muamele Yasağının Kapsamı ve İkincillik İlkesi

Yıl 2020, Cilt: 37 Sayı: 1, 237 - 279, 01.09.2020

Hasan Mutaf

Öz

Bu makalede, Anayasa’nın 17. maddesi ile Avrupa İnsan Hakları
Sözleşmesi’nin 3. maddesinde düzenlenen kötü muamele yasağı, daha
genel bir çerçevede de Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları
Mahkemesi içtihatlarının ilk derece mahkemeleri tarafından uygulanması
konusu işlenmektedir.
Kötü muamele yasağı başlığı altında, uygulama kıstasları arasında
sayılabilecek olan “savunulabilir iddia”, “ispat külfeti” ve “asgari seviye”
konuları açıklanmakta, ardından mağdur sıfatına ilişkin bir incelemeyle
giriş yapılmaktadır.
İkinci bölümde, devletin yükümlülükleri hakkında kısa bir bilgiden
sonra, “zor kullanma”, “tutulma koşulları, “tutuklu ve mahkûmların
sağlık durumları” ile “sınır dışı ve iade hâlinde, geri gönderilen ülkede
kötü muameleye maruz kalma riski” ve nihayet, “devletin usule ilişkin
yükümlülükleri” hakkında, her iki yüksek mahkemenin içtihatlarına
atıfla bilgi verilmektedir.
Son bölüm, Mahkemenin reform süreci ile ilgili deklarasyonların ana
konusu olan “Sözleşme’nin iç hukukta uygulanması” hususuna ayrılmış,
yargı sistemimizde son dönemde gerçekleştirilen iyileştirmelerin
birkaçına yer verilmiştir. Bunun yanı sıra kişilerin haklarına daha
erken kavuşmalarını, ayrıca Anayasa Mahkemesinin iş yükünün de
azaltılmasını sağlamak üzere ilk derece mahkemelerinin içtihadı doğrudan
uygulamasının önemine işaret edilmiştir.
AİHM kaynaklarında (HUDOC) daha derin araştırma yapmak isteyen
okuyucunun içtihat taramasını kolaylaştırmak maksadıyla bazı terimlerin
İngilizce ve Fransızca karşılıkları dipnotlarda verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

kötü muamele, asgari seviye, güç kullanımı, tutulma koşulları, sözleşme’nin uygulanması

Kaynakça

• Ando, N. (2013). “National Implementation and Interpretation”, The Oxford Handbook of International Human Rights Law, Oxford University Press.
• Andenas, M., Bjorge, E. (2013), “National Implementation of ECHR Rights”, Constituting Europe, Cambridge University Press.
• Bourgeois, S. (2016). “The Implementation of the European Convention on Human Rights at the Domestic Level”, Comparative Study on the Implementation of the ECHR at National Level, Council of Europe publications, ss. 8-28.
• Harris, D., O’Boyle, M., Bates, E., Buckley, C., (2014), Law of the European Convention on Human Rights, Oxford: Oxford University Press.
• Ovey, C., White, R. (2002), European Convention on Human Rights, s. 66-68.
• Spano, R. (2018). “The Future of the European Court of Human Rights - Subsidiarity, Process-Based Review and the Rule of Law”, Human Rights Law Review, Oxford University Press, C. 18, S. 3, s. 473-494. https://doi. org/10.1093/hrlr/ngy015.