İNSAN HAKLARI EKSENİNDE İNTERNETİN KONTROLÜ VE HUKUKİ SORUMLULUK REJİMİ

Yıl 2020, Cilt: 37 Sayı: 2, 159 - 203, 30.12.2020

Mehmet Bedii Kaya

Öz

İnternet, küresel bir bilgiye erişim ve iletişim ağıdır. İnternet, her geçen
gün büyümekte; sosyal, ekonomik, kültürel, siyasi veya ticari amaçlarla
kullanılmaktadır. Bireysel kullanımın yanı sıra kamu hizmetlerinin
sunumunda da artık varsayılan mecra internet olmuştur.
İnternet ortamında sınıflandırılması neredeyse mümkün olmayan
çeşitlilik ve boyutta içerik barındırılmaktadır. Bu içerikler, önceden
belirlenmemiş güzergâhlarla ağda dolaşıma girmekte ve ülkelerin
sınırlarını sadece saniyeler içinde aşmaktadır.
Benzeri görülmemiş derecede büyük, dağıtık ve kendine özgü
teknik yapısı olan, çok farklı egemenlik alanlarını, kurumları ve
kişileri ilgilendiren bir yapının nasıl düzenleneceği hem ulusal hem
de uluslararası hukukun en temel meselelerinden biri hâline gelmiştir.
Bilhassa internetin kontrolünün ve internet ortamındaki içerikten
sorumluluğun nasıl olacağı güncel bir sorun olarak belirmiştir.
Nihayetinde, internetin kullanım alanlarının genişlemesi ve interneti
kullanan kişi gruplarının çeşitlenmesi sebebiyle aynı anda birden çok
hakkın etkilenmesi, kısıtlanması ve hatta özüne dokunulması kaçınılmaz
olmaktadır.
Bu makale, internetin kontrolü ve internet ortamında hukuki
sorumluluk meselelerini insan hakları ekseninde incelemektedir.
Makalede, Avrupa Konseyinin internete ilişkin tüm deklarasyonları ve tavsiye kararları ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin (AİHM)
internetle ilgili tüm kararları genel hatlarıyla incelenmektedir. Makalede
internet ortamındaki içeriğe erişimin engellenmesi, içeriğin kaldırılması,
internet ortamında kişilik haklarının korunması, internet platformlarının
hukuki sorumluluğu, unutulma hakkı, üçüncü kişilere ait internet
içeriğinden sorumluluk ve üçüncü kişilere ait internet bağlantılarından
sorumluluk konuları ele alınmaktadır. Bu doğrultuda, AİHM’in kararları
ışığında ideal bir internet yasasının nasıl olması gerektiği sorusunun
yanıtı bulunmaya çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İnternet, Kontrol, Sorumluluk, Kısıtlama, İnsan Hakları

Kaynakça

• ARQUILLA, John ve RONFELDT, David F. (2001). Networks and Netwars: The Future of Terror, Crime, and Militancy, Santa Monica: Rand.
• BIDGOLI, Hossein (2004). The Internet encyclopedia - Volume 2, Hoboken New Jersey: John Wiley & Sons.
• DEIBERT, Ronald, PALFREY, John, ROHOZINSKI, Rafal ve ZITTRAIN, Jonathan (2008). Access Denied: the Practice and Policy of Global Internet Filtering, Cambridge: MIT Press.
• DEIBERT, Ronald, PALFREY, John, ROHOZINSKI, Rafal ve ZITTRAIN, Jonathan (2010). Access Controlled: the Shaping of Power, Rights, and Rule in Cyberspace, Cambridge: MIT Press.
• DEIBERT, Ronald, PALFREY, John, ROHOZINSKI, Rafal ve ZITTRAIN, Jonathan (2012). Access Contested: Security, Identity, and Resistance in Asian Cyberspace Information Revolution and Global Politics, Cambridge: MIT Press.
• DINWOODIE, Graeme B. (2017). A Comparative Analysis of the Secondary Liability of Online Service Providers, Cham: Springer.
• GEIGER, Christophe ve IZYUMENKO, Elena (2020). “Blocking Orders: Assessing Tensions with Human Rights”, FROSIO, G. (editör) Oxford Handbook of Online Intermediary Liability, Oxford: Oxford University Press.
• HILL, Jonah Force (2012). Internet Fragmentation Highlighting the Major Technical, Governance and Diplomatic Challenges for U.S. Policy Makers, https://www.belfercenter.org/sites/default/files/legacy/files/internet_ fragmentation_jonah_hill.pdf.
• KÖKSAL, Tuğçe Duygu (2018). “İnternet sağlayıcılarının üçüncü kişiler tarafından yapılan yorumlar bakımından hukuki sorumluluğu üzerine: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Delfi Kararı”, Suç ve Ceza, S. 1, s. 95-114.
• LAMBERT, Paul (2018). Gringras: The Laws of the Internet, Haywards Heath: Bloomsbury Professional.
• MATHIASON, John (2009). Internet Governance: the New Frontier of Global Institutions, London: Routledge.
• McGONAGLE, Tarlach (2020). “Free Expression and Internet Intermediaries: The Changing Geometry of European Regulation”, içinde Frosio, G. (editör) Oxford Handbook of Online Intermediary Liability, Oxford: Oxford University Press, s. 474.
• MUELLER, Milton (2002). Ruling the Root Internet governance and the Taming of Cyberspace, Cambridge: MIT Press.
• RYAN, Johnny (2010). A History of the Internet and the Digital Future, London: Reaktion Books.
• SCHULZE, Reiner ve STAUDENMAYER, Dirk (2020). EU Digital Law Articleby- Article Commentary, Baden: Nomos Verlagsgesellschaft.
• SMITH, Graham (2017). “Cyberborders and the Right to Travel in Cyberspace”, içinde Kohl, U. (editör) The Net and the Nation State - Multidisciplinary Perspectives on Internet Governance, Cambridge: Cambridge University Press.
• SUSI, Mart (2014). “Delfi AS v. Estonia”, The American Journal of International Law, S. 108, s. 295-302.
• TAŞKIN, Şaban Cankat (2016). İnternete Erişim Yasakları, Ankara: Seçkin.