Klasik Dönem Osmanlı Aile Hukukunda Kadının Konumu

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 23, 31.01.2015

Esra Yakut

Öz

Osmanlı Devleti’nde, özel hukuk alanında, İslam hukuku hükümlerine sıkı sıkıya bağlı kalındı. Bu çerçevede kadının aile hukuku içindeki yeri de İslam hukuku kuralları ile sınırlandı. Kadın, namzetlik sürecinden başlayarak, evlilik akdinin yapılmasında, evliliğin ekonomik sonuçlarında ya da çeşitli gerekçelerle talak, muhalaa, fesih yöntemleri ile evliliklerin sonlandırılmasında ve ayrılığın doğurduğu sonuçlarda hep İslam hukuku kuralları doğrultusunda hareket etti. Kadının, aile birliğinin kurulmasından dağılmasına kadar geçen süreçte sahip olduğu haklar da bu sınırlar içinde belirlendi. Bu çalışma, şeriyye sicillerindeki kayıtlardan yola çıkarak, Osmanlı Klasik Dönemi’nde kadının aile hukuku içindeki konumunu somut örneklerle ortaya koymaya çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam aile hukuku, nikâh, mehir, nafaka, talak

Position of Women in Ottoman Family Law of the Classical Period

Öz

In the Ottoman Empire, the provisions of the Islamic law were strictly followed in the field of private law. In this sense, the position of the women in the family law was limited to the rules of the Islamic law. Beginning from the candidacy phase, women always acted as per the rules of the Islamic law when it came to marriage contract, economic consequences of the marriage or termination of the marriage with divorce, divorce through payment or termination methods and the consequences resulting from divorce due to various reasons. The rights that women had from the foundation of the family unit until its dissolution were set within these boundaries. This study tries to present the position of the women in the family law of the Ottoman Classical Period with concrete examples by looking at the records in cadi registries.

Anahtar Kelimeler

Islamic family law, marriage, bride wealth, alimony, divorce

Kaynakça

• Acar, H. İbrahim; “Talak”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 39, İstanbul, 2010.
• Akgündüz, Akgündüz; Mukayeseli İslâm ve Osmanlı Hukuku Külliyatı, Diyarbakır, 1986.
• Akgündüz, Akgündüz; İslâm ve Osmanlı Hukuku Külliyâtı. Özel Hukuk-I (Şahsın Hukuku-Aile Hukuku), C. II, İstanbul, 2012. Akyılmaz, Gül; “Osmanlı Aile Hukukunda Kadın”, Türkler, C.X, Ankara, 2002.
• Ansay, Sabri Şakir; Eski Aile Hukukumuza Bir Nazar, Ankara, 1952.
• Atar, Fahrettin; “Nikâh”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 33, İstanbul, 2007.
• Aydın, Mehmet Akif; İslâm-Osmanlı Aile Hukuku, İstanbul, 1985.
• Aydın, Mehmet Akif; “Mehr”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 28, İstanbul, 2003.
• Bilmen, Ömer Nasuhi; Hukukı İslâmiye ve Istılahatı Fıkhıyye Kamusu; C. 2, İstanbul, 1988.
• Cin, Halil; İslâm ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, Konya, 1988.
• Cin, Halil; Eski Hukukumuzda Boşanma, Konya, 1988.
• Cin, Halil; Ahmed Akgündüz; Türk-İslâm Hukuk Tarihi, C. II, İstanbul, 1990.
• Çatalcalı Ali Efendi, Fetâvâ-yı Ali Efendi, C.I, Dersaadet, 1324.
• Erbay, Celal; İslâm Hukukunda Evlilik ve Hısımlık Nafakası, Bakü, 1995.
• Erten, Hayri; Konya Şer’iyye Sicilleri Işığında Ailenin Sosyo Ekonomik ve Kültürel Yapısı, (XVIII. yy. ilk yarısı). Ankara, 2001.
• Hallâf, Abdulvahhâb; İslâm Hukuk Felsefesi (İlmu Usûli’l-Fıkh), (Çeviren: Hüseyin Atay), Ankara, 1973.
• İnanır, Ahmet; İbn Kemal’in Fetvaları Işığında Osmanlı’da İslâm Hukuku, Ankara, 2014.
• İstanbul Kadı Sicilleri, İstanbul Mahkemesi 3 Numaralı Sicil (H. 1027/M.1618), (Haz.: Yılmaz Karaca vd.), İstanbul, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri, İstanbul Mahkemesi 18 Numaralı Sicil (H. 1086-1087/M.1675-1676), (Haz.: Salih Kahriman vd.), İstanbul, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri, Rumeli Sadâreti Mahkemesi 56 Numaralı Sicil (H. 1042-1043/M.1633), (Haz.; Fuat Recep – Sabri Atay), İstanbul, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri, Rumeli Sadâreti Mahkemesi 21 Numaralı Sicil, (H. 1002-1003/ M. 1594-1595), (Haz.: Rasim Erol, Hüseyin Kılıç), İstanbul, 2011.
• İstanbul Kadı Sicilleri, Rumeli Sadâreti Mahkemesi 80 Numaralı Sicil (H. 1057-1059/M.1647-1649), (Haz.; Fuat Recep – Rasim Erol), İstanbul, 2011.
• İstanbul Kadı Sicilleri, Üsküdar Mahkemesi 1 Numaralı Sicil (H. 919-927/ 1513-1521). (Haz.; Bilgin Aydın, Ekrem Tak), İstanbul, 2008.
• İstanbul Kadı Sicillleri, Üsküdar Mahkemesi 2 Numaralı Sicil (H. 924-927/M. 1518-1521), (Haz.: Rıfat Günalan vd.), İstanbul, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri. Üsküdar Mahkemesi 5 Numaralı Sicil (H. 930-936/ M. 1524-1530), (Haz.: Yasemin Dağdaş, Zeynep Berktaş), İstanbul, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri, Üsküdar Mahkemesi 9 Numaralı Sicil (H. 940-942/ M. 1534-1536), (Haz.: Kenan Yıldız), İstanbul, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri, Üsküdar Mahkemesi 14 Numaralı Sicil (H. 953-955/ M. 1546-1549), (Haz.: Nuray Güler), İstanbul, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri, Üsküdar Mahkemesi 17 Numaralı Sicil, (H. 956-963/ M. 1549-1556), (Haz.: Orhan Gültekin), İstanbul, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri, Üsküdar Mahkemesi 26 Numaralı Sicil (H. 970-971/M.1562-1563), (Haz.: Rıfat Günalan), İstanbul, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri, Üsküdar Mahkemesi 51 Numaralı Sicil (H. 987-988/ M. 1579-1580), (Haz.: Fırat Günalan), İstanbul, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri, Üsküdar Mahkemesi 56 Numaralı Sicil (H. 990-991/ M. 1582-1583), (Haz.: Hilal Kazan-Kemal Yıldız), İstanbul, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri, Üsküdar Mahkemesi 84 Numaralı Sicil (H. 999-100/ M. 1590-1591), (Haz.: Rıfat Günalan), İstanbul, 2010.
• Karaaslan, Arzu; 61 no’lu Manisa Şer’iyye Sicilinin (H. 1039-1040) Transkripsiyon Değerlendirmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Manisa, 2007.
• Karaman, Hayrettin; Mukayeseli İslâm Hukuku, C. I, İstanbul, 1991.
• Ortaylı, İlber; Osmanlı Toplumunda Aile, İstanbul, 2000.
• Savaş, Saim; “Fetava ve Şer’iye Sicillerine Göre Ailenin Teşekkülü ve Dağılması”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, C. II, Ankara, 1992.
• Tucker, Judith E.; In the House of the Law. Gender and Islamic Law in Ottoman Syria and Palestine, California, 1998.
• Üçok, Coşkun; Ahmet Mumcu; Gülnihal Bozkurt; Türk Hukuk Tarihi, Ankara, 2008.
• Yakut, Esra; “Çatalcalı Ali Efendi’nin Fetva Mecmuasına Göre Aile Kurumunun Ortaya Çıkışı ve Dağılması”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), S.7, Ankara, 1996.
• Zenbilli Ali Efendi, Muhtârât mine’l Fetâvâ (Seçme Fetvalar), (Çeviren ve Sadeleştiren: M. Ali Sarı, İbrahim Sarı), İstanbul, 1996.