Genel İşlem Koşullarının Denetlenmesinin Sözleşme Özgürlüğüne Etkisi

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 1, 135 - 155, 30.11.2019

Ömer Ali Girgin

Öz

Modern hayatta kültürel kodların, toplumsal yaşamın ve ihtiyaçların değişmesiyle hukuk da evrilmekte ve güne uygun çözümler üreterek adalet dengesini sağlamaya çalışmaktadır. Liberal ve bireyci hukuk sistemlerinin vazgeçilmez ilkesi sözleşme özgürlüğü de Sanayi Devrimi ile başlayan süreçte birçok yönden sınırlandırılarak hukuk evrimine katılmıştır. Bu çerçevede, ilk kez 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun genel hükümler içinde altı madde halinde yasal zemine kavuşturmasıyla pozitif hukukumuzda yer alan genel işlem koşullarının denetiminin sözleşme özgürlüğünü neden ve nasıl kısıtladığının tespiti gerekir. Çalışmada genel işlem şartlarına ilişkin Türk Borçlar Kanunu’nun getirdiği denetim türlerinin sözleşme özgürlüğü ilkesi ile ilişkisi ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sözleşme Özgürlüğü, Genel İşlem Koşulları, Genel İşlem Koşullarının Denetimi, İçerik Denetimi, Türk Borçlar Kanunu

The Effect of Auditing General Terms and Conditions on Freedom of Contract

Öz

In modern life, the law is evolving parallel to the change in cultural codes, community life and needs and trying to equilibrate justice with finding modern solutions. Freedom of contract which is an indispensable principle of liberal and individualist law systems, has been limited in many ways during the process starting with the Industrial Revolution and contributed to the evolvement of law. Within this scope, it is necessary to determine why and how does auditing general terms and conditions which is recently regulated for the first time in six articles in Turkish Code of Obligations No.6098, limit the freedom of contract. Study mainly focuses on the relationship between the rules about auditing general terms and conditions in Turkish Code of Obligations and the principle of freedom of contract.

Anahtar Kelimeler

Freedom of Contract, General Terms and Conditions, Auditing General Terms and Conditions, Auditing Content, Turkish Code of Obligations

Kaynakça

• Akçaal, M. (2014). Borçlar Kanunu’nun genel işlem koşullarına dair hükümleri hakkında bir inceleme. Gazi üniversitesi hukuk fakültesi dergisi, C. XVIII, S. 1.
• Akıncı, Ş. (2011). Borçlar hukuku bilgisi, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’na göre hazırlanmış 5. Bası. Konya.
• Aldıkaçtı, O. (1997). Sosyal devlet. Anayasa Yargısı Dergisi, C. 14.
• Antalya, G. (2015). Borçlar hukuku genel hükümler cilt 1. İstanbul: Legal.
• Aral, F. ve Ayrancı, H. (2014). Borçlar hukuku özel hükümler. Ankara: Yetkin.
• Arıkan, M. (2012). 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda genel işlem koşullarının yazılmamış sayılması kavramı ve bunun sözleşmeye etkisi. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. VII, S. 3-4.
• Atamer, Y. (2001). Sözleşme özgürlüğünün sınırlandırılması sorunu çerçevesinde genel işlem şartlarının denetlenmesi. İstanbul: Beta.
• Aydoğdu, M. (2013). 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenen genel işlem koşullarının kişi bakımından uygulama alanı. Yaşar Üniversitesi Elektronik Dergisi Prof. Dr. Aydın Zevkliler’e Armağan, C. 8.
• Broadberry, S. vd. (2010). The Cambridge economic history of modern Europe (Editör: S. Boradberry ve K. H. O’Rourke). Cambridge: Cambridge University Press.
• Dinler, Z. (2006). İktisada giriş. Bursa: Ekin.
• Eren, F. (2015). Borçlar hukuku genel hükümler. Ankara: Yetkin.
• Erman, H. (1973). Akit serbestisi ve genel olarak sınırlamaları. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 38, S. 1-4.
• Gören, Z. (1997). Sosyal devlet ilkesi ve anayasa hukuku bakımından yaşam kalitesi. Anayasa Yargısı Dergisi, C. 14.
• Görgeç, B. (2013). Genel işlem koşullarının kişilik hakkı kapsamında değerlendirilmesi. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 19 S. 1.
• Güriz, A. (2007). Hukuk felsefesi. Ankara: Siyasal.
• Hatemi, H. ve Gökyayla, E. (2015). Borçlar hukuku genel bölüm, İstanbul: Vedat.
• Havutçu, A. (1998). Genel işlem şartlarının içerik denetimi- Bir Yargıtay kararı hakkında düşünceler. İzmir Barosu Dergisi, Ekim 1998, S. 4.
• Havutçu, A. (2003). Açık içerik denetimi yoluyla tüketicinin genel işlem şartlarına karşı korunması. İzmir: Güncel.
• Heaton, H. (2005). Avrupa iktisat tarihi (Çev. A. Kılıçbay ve O. Aydoğuş). Ankara: Paragraf.
• Karadağ, Ö. (2015). Türk Borçlar Kanunu’nda genel işlem şartları ve tüketici sözleşmelerindeki haksız şartlar. Ankara: Adalet.
• Kılıçoğlu, A. M. (2016). Borçlar hukuku genel hükümler. Ankara: Turhan.
• Kırkbeşoğlu, N. (2011). Türk özel hukukunda kısmi hükümsüzlük, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’na göre uyarlanmış. İstanbul.
• Kocayusufpaşaoğlu, N. vd. (2014). Borçlar hukuku genel bölüm. İstanbul: Filiz.
• Korobkin, R. (2003). Bounded rationality, standard form contracts, and unconscionability. The University of Chicago Law Review, Vol. 70, No. 4.
• Kutluay, E. (2017). Türk Borçlar Kanununda Genel İşlem Koşulları, D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Şeref ERTAŞ’a Armağan, C. 19, Özel Sayı-2017, s. 1369 - 1422.
• Küçükyalçın, A. (2004). Karşılaştırmalı hukukta sözleşme özgürlüğünün sınırlandırılması. AÜHFD, C. 53, S. 4.
• Meyerson, M. I. (1990). Efficient consumer form contract: Law and economics meets the real world. Georgia Law Review, Volume 24.
• Oğuz, C. (1994). Genel işlem şartları ve içerik sınırları, Doktora Tezi, Ankara.
• Özel, Ç. (2006). Genel işlem koşulları meselesi ve Borçlar Kanunu tasarısının genel işlem koşullarına yönelik olarak getirdikleri. Sosyoekonomi 2006- 1.
• Serozan, R. (2014). Medeni hukuk genel bölüm- kişiler hukuku. İstanbul: Vedat, s. 81;
• Sezginer, M. (2013). İdarenin müdahale ettiği özel hukuk sözleşmeleri Bileşik iradeli “birleşme” sözleşmeler, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XVII, Y. 2013, Sa. 1-2.
• Skousen, M. (2007). İktisadi düşünce tarihi (Çev. M. Acar vd.). Ankara: Adres.
• Slawson, W. D. (1971). Standard form contract and democratic control of lawmaking power. Harvard Law Review, Volume 84, No 3.
• Şeker, M. (2015). Yazılmamış sayılma. İstanbul: On İki Levha.
• Şen Doğramacı, H. (2013). Türk borçlar kanununun 356. maddesinin değerlendirilmesi: sözleşme özgürlüğü mü? sözleşme adaleti mi? Prof. Dr. Erdal Onar’a Armağan C. II.
• Tekinay, S. S. vd. (1993). Borçlar hukuku genel hükümler. İstanbul: Filiz.
• Topuz, M. (2013). 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu çerçevesinde genel işlem koşullarında kapsam (yürürlük) denetimi. Prof. Dr. Mustafa Dural’a Armağan.
• Tunçsiper, Y. (2018). Genel İşlem Koşullarının Denetimi, Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Ulusan, İ. (2004). Genel işlem şartlarında ve özellikle tüketicinin korunması hakkında kanunda haksız şartlara ilişkin içerik denetimi. İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 3, S. 1-2.
• Vukowich, W. T. (1993). Lawyers and the standard form contract system: A model rule that should have been symposium: A decade after the model rules. Georgetown Journal of Legal Ethics, Spring 1993.
• Yalçın, O. (2006). Banka kredi sözleşmelerindeki genel işlem şartlarının geçerliliği. Ankara: Yetkin.
• Yelmen, A. (2014). Türk Borçlar Kanunu’na göre genel işlem şartları. Ankara: Yetkin.
• Yeniocak, U. (2013). Borçlar Kanunu hükümlerine göre genel işlem koşullarının yargısal denetimi. TBB Dergisi, (107).
• Yıldırım, K. ve diğerleri. (2009). Endüstriyel ekonomi. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Yılmaz, A. (2015). Haksız rekabet hukukunda genel işlem şartı kullanımı. Ankara: Seçkin.