Kalıcı Çözüm Türü Olarak Gönüllü Geri Dönüş ve Geçici Koruma Kapsamında Yer Alanlar Bakımından Türk Hukukundaki Düzenlenme Şekli

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 2, 511 - 535, 31.12.2019

Cansu Kaya

Öz

Uluslararası hukukta mültecilerin sürekli olarak statüsünün devam etmesi istenen bir durum olmamıştır. Bu sebeple, BMMYK Tüzüğünde uluslararası korumanın kalıcı çözüm türlerinden birisi ile sona ermesi gerektiği belirtilmiştir. Klasik anlamda kabul edilmiş kalıcı çözüm türleri gönüllü geri dönüş, yeniden yerleştirme ve yerel entegrasyondur. Bu üç çözüm türünün uygulanması bakımından devletleri bağlayıcı herhangi bir metin olmadığı gibi aralarında hiyerarşik bir sıralama da yoktur. İlgili kişi ve dönemin şartlarına en uygun olan çözümün uygulanması esastır.

Gönüllü geri dönüş, menşe devleti terk etmeye sebep olan şartların sona ermesinin ardından kişilerin kendi istekleriyle geri dönmesidir. Tarihte çokça uygulaması olan geri dönüşün, tam anlamıyla kalıcı ve çözüm olarak nitelendirilebilmesi için belli şartların gerçekleşmesi gerektiği doktrinde savunulmaktadır. Öte yandan geri dönme sürecinde ev sahibi devletin geri gönderme yasağını ihlal etmeme yükümlülüğü de devam etmektedir. Bu çalışmada, geçici koruma uygulaması bakımından gönüllü geri dönüş çözümünün nasıl olabileceğine dair doktrindeki görüşler, uluslararası düzenlemeler ve tarihteki uygulamalar anlatıldıktan sonra, konunun Türk hukukunda nasıl düzenlendiği incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kalıcı Çözüm Türleri, Gönüllü Geri Dönüş, Geri Gönderme Yasağı, Geçici Koruma, Yabancılar Hukuku

Voluntary Repatriation as a Durable Solution and Its Regulation Type of Turkish Law in Terms of Temporary Protection

Öz

In international law, there has not been a case where the status of refugees should be maintained continuously. For this reason, UNHCR Charter states that international protection should end with one of the durable solutions. The conventionally accepted types of durable solutions are voluntary repatriation, resettlement and local integration. There is no text binding on states in terms of the implementation of these three types of solutions. There is no hierarchical sort between these types of solutions. It is essential to apply the most appropriate solution to the person and conditions of the period.

Voluntary repatriation of these types of solutions is the voluntary repatriation of persons upon the expiry of the circumstances leading to the abandonment of the state of origin. In the doctrine, it is argued that certain conditions must be fulfilled in order to qualify the return, which has many applications in history, as permanent and solution. On the other hand, in the process of return, the host state still has to comply with the principle of non-refoulement. In this study, after discussing the views in the doctrine, international regulations and historical practices in terms of how voluntary repatriation can be done in terms of temporary protection practice, how the issue is organized in Turkish law is examined.

Anahtar Kelimeler

Durable Solutions, Voluntary Repatriation, Non Refoulement, Temporary Protection, Law on Foreigners

Kaynakça

• Alexandra Fielden, New Issues in Refugee Research, Local Integration: An Under-Reporter Solution to Protracted Refugee Situations, Cenevre, BMMYK Yayınları, 2008.
• Ann Vibeke Eggli, Mass Refugee Influx and the Limits of Public International Law, Hollanda, Martinus Nijhoff Publishers, 2002.
• Anneke Smit, The Property Rights of Refugees and Internally Displaced Persons, Birleşik Krallık, Routledge Yayınevi, 2012.
• Aslı Bayata Canyaş, “Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Kapsamındaki Geri Gönderme Yasağının Uygulanma Koşullarının AİHM Kararları Çerçevesinde İrdelenmesi”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 2015, C.5, S.1, ss.73-90.
• Barry N. Stein, “Durable Solutions for Developing Country Refugees”, International Migration Review Special Issue. Refugees: Issues and Directions, 1986, C.20, S.2, ss.264-282.
• Berrak Çeçen, “Bulgaristan’dan Türkiye’ye Gelen Düzensiz Göçmenlerin Yasallaşma Süreçlerinde Değişen Yasal Düzenlemelerin Rolü” İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2016, C.29, S.2, ss.265-282.
• Cansu Kaya, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Hukukunda Kalıcı Bir Çözüm Olarak Yerel Entegrasyon, İstanbul, Oniki Levha Yayınevi, 2017.
• Doğa Elçin, “Türkiye’de Bulunan Suriyelilere Uygulanan Geçici Koruma Statüsü 2001/55 Sayılı Avrupa Konseyi Yönergesi ile Geçici Koruma Yönetmeliği Arasındaki Benzerlik ve Farklılıklar”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2016, S.124, ss.9-80.
• Elif Uzun, “Geri Göndermeme (Non-Refoulement) İlkesinin Uluslararası Hukuktaki Konumu Üzerine Bir Değerlendirme”, Uluslararası Hukuk ve Politika, 2012, C.8, S.30, ss.25-58.
• Elif Uzun, “Uluslararası Hukuk Çerçevesinde BMMYK’nın Yapısı”, Görevleri ve Uluslararası Mülteci Hukukunun Gelişimindeki Yeri, Göç Araştırmaları Dergisi, 2016, C.2, S.2, ss.60-85.
• Gil Loescher, UNCHR at Fifty: Refugee Protection and World Politics, New York, Routledge Yayınevi, 2003.
• Gökhan Taneri, Uluslararası Hukukta Mülteci ve Sığınmacıların Geri Gönderilmemesi (Non-Refoulement) İlkesi, Ankara, Bilge Yayınevi, 2012.
• Guy S. Goodwin-Gill/Jane McAdam, The Refugee in International Law, 3. Baskı, New York, Oxford Yayınevi, 2007.
• Gülüm Bayraktaroğlu Özçelik, “Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Hükümleri Uyarınca Yabancıların Türkiye’den Sınır Dışı Edilmesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2013, S.108, ss.211-258.
• Işıl Özkan, Göç, İltica ve Sığınma Hukuku, Ankara, Seçkin Yayınevi, 2013.
• James C. Hathaway, The Refugees Under International Law, New York, Cambridge Üniversitesi Yayınları, 2005.
• Kemal Kirişçi, Türkiye “Coğrafi Sınırlama”yı Kaldırıyor mu?, Ankara, Sığınmacı ve Göçmenlerle Dayanışma Derneği, 1996.
• Mesut Aygün, “Vatandaş veya İmtiyazlı Yabancı Olma Yönünde Kabul Edilen Düzenlemelere Sığınmacılar Açısından Eleştirel Bir Bakış: Uzun Dönem İkamet İzni, Turkuaz Kart Sahipliği ve Vatandaşlık Hakkı Çerçevesinde”, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2018, C.37, S.2, ss.167-194
• Nasıh Sarp Ergüven/Beyza Özturanlı, “Uluslararası Mülteci Hukuku ve Türkiye”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2013, C.62, S.4, ss.1007-1061.
• Neslihan Özkerim Güner, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Mültecilerin Haklarının Korunmasındaki Rolü”, Göç Araştırmaları Dergisi, 2016, C.2, S.2, ss.212-241.
• Neva Övünç Öztürk, “Geçici Korumanın Uluslararası Koruma Rejimine Uyumu Üzerine Bir İnceleme”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2017, C.66, S.1, ss.201-263.
• Neva Övünç Öztürk, Mültecinin Hukuki Statüsünün Belirlenmesi, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2015.
• Nuray Ekşi, “Geçici Koruma Yönetmeliği Uyarınca Geçici Korumanın Şartları, Geçici Koruma Usulü, Sağlanan Haklar ve Geçici Korumanın Sona Ermesi” İstanbul Barosu Dergisi, 2014, C.88, S.6, ss.65-89.
• Nuray Ekşi, “İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Sığınmacı ve Mültecilerin Türkiye’den Sınırdışı Edilmelerini Engelleyen Haller”, İstanbul Barosu Dergisi, 2008, C.82, S.6, ss.2801-2838.
• Nuray Ekşi, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Hukuku, İstanbul, Beta Yayınevi, 2016.
• Peter Gatrell, The Making of the Modern Refugee, Birleşik Krallık, Oxford Yayınevi, 2013.
• Sema Erder, “Türkiye’de Değişen Siyasal Konjonktür, Değişen Göç ve İskan Politikaları”, Türkiye’nin Uluslararası Göç Politikaları, 1923-2023, (Ed.: A. İçduygu, S. Erder/Ö. F. Gençkaya). İstanbul, Koç Üniversitesi Göç Araştırmaları Merkezi, 2014.
• UNHCR, The Politics and Practice of Refugee Protection, 2. Baskı, (Ed: G. Loescher/A. Betts/J. Milner), New York, Routledge Yayınları, 2012.
• Vahit Doğan, Türk Yabancılar Hukuku, Ankara, Savaş Yayınevi, 2018.
• Yücel Acer/İbrahim Kaya/Mahir Gümüş, Türkiye’nin İltica Stratejisi, Ankara, USAK Yayınları, 2010.
• Amnesty International, Great Lakes Region: Still Need of Protection: Repatriation, Refoulement and the Safety of Refugees and the Internally Displaced, Doc. No. AFR/02/07/97, s.2. 1997, Belgeye şu siteden ulaşılabilir: https://www.amnesty.org/en/documents/afr02/007/1997/en/, E.T.: 04.08.2019.
• BM Genel Kurulu, BMMYK Tüzüğü A/RES/428(V), 1950, https://www.unhcr.org/4d944e589.pdf, E.T.: 04.08.2019.
• Göç İdaresi Genel Müdürlüğü, https://www.goc.gov.tr, E.T.: 03.08.2019.
• Council Directive 2001/55/EC of 20 July 2001 on minimum standards for giving temporary protection in the event of a mass influx of displaced persons and on measures promoting a balance of efforts between Member States in receiving such persons and bearing the consequences thereof, OJ L.212/12, 07.08.2001. https://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2001:212:0012:0023:EN:PDF, E.T.: 29.07.2019.
• Office of the UNHCR, An Introduction to International Protection Protecting Persons of Concern to UNHCR Self-Study Module 1, Cenevre, UNHCR, 2005a, https://www.unhcr.org/publications/legal/3ae6bd5a0/self-study-module-introductioninternationalprotection-protecting-persons.html, E.T.: 04.08.2019.
• Türk Kızılayı Göç ve İstatistik Raporu, 2016, s.19, https://www.kizilay.org.tr/Upload/Dokuman/Dosya/49523293_goc-istatistik-raporu-kasim-2016.pdf, E.T.: 03.08.2019.
• UNHCR Guidelines on Temporary Protection and Stay Arrangements, 2014, https://www.unhcr.org/protection/expert/5304b71c9/guidelines-temporary-protection-stay-arrangements.html, E.T.: 29.07.2019.
• UNHCR, Executive Committee Conclusion No.104 on Local Integration, Report of the 56th Session, A/AC, 96/1021, 2005b, Karara şuradan ulaşılabilir: https://www.unhcr.org/excom/exconc/4357a91b2/conclusion-local-integration.html, E.T.: 31.07.2019.
• UNHCR, Handbook for Self-Reliance, Cenevre, UNHCR, 2005c, s.1. https://www.unhcr.org/44bf7b012.pdf, E.T.: 02.08.2019.