Evaluation of Certain European Court of Human Rights’ Decisions Concerning the Effect of Having Different Citizenship of Spouses at Marriage Upon the Family Surname

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 19 - 34, 05.02.2024

Gülce Gümüşlü Tunçağıl

https://doi.org/10.54699/andhd.1391266

Cited By: 1

Öz

The legal regulations of each state may be different regarding the effect of marriage on the surname of a man or woman. In some national legal systems, the rule that the wife takes her husband’s surname is accepted and in other national legal system we encounter that people who will marry each other are given the opportunity to determine their family surnames (for example, the relevant parties use the woman’s surname as the family surname).
The European Court of Human Rights should decide whether the issues of both the obligation of the wife to use her husband’s surname and the husband’s choice to use his wife’s surname upon marriage and the husband’s inability to use his surname before marriage would constitute a violation of the principles of equal treatment of the parties and non-discrimination against one of the parties. In our study, just decisions regarding private international law will be discussed by limiting the subject of the case. In our study, the decisions of the European Court of Human Rights (ECHR), which evaluated whether the national court decisions given on the effect of spouses having different citizenships on the family surname and the legal regulations on which these court decisions are based, constitute a violation of some rights in the European Convention on Human Rights (ECHR) will be discussed.

Anahtar Kelimeler

ECHR Article 14, ECHR Article 8, Different Citizenships of Spouses, Family Surname, Equality in Marriage

Evlenmede Eşlerin Farklı Vatandaşlığa Sahip Olmasının Aile Soyadı Üzerindeki Etkisine İlişkin Bazı AİHM Kararlarının Değerlendirilmesi

Öz

Evlenmenin kadın veya erkeğin soyadına etkisi üzerine her devletin hukuki düzenlemeleri farklı olabilmektedir. Bazı ulusal hukuk düzenlerinde, kadının kocasının soyadını alması kuralının kabul edildiğini; bazı hukuk düzenlerinde ise birbirleriyle evlenecek kişilere aile soyadlarını belirleme (örneğin ilgili taraflarca aile soyadı olarak kadının soyadının kullanılması) imkânı tanındığını görmekteyiz.
Hem kadının kocasının soyadını kullanma zorunluluğu hem kocanın evlenmekle karısının soyadını kullanmayı tercih etmesi ve bunun üzerine kocanın evlenmeden önceki soyadını kullanamaması hususlarının taraflara eşit davranma ve taraflardan birine ayrımcılık yapılmaması ilkelerine aykırılık teşkil edip etmeyeceği AİHM’in önüne gelmiştir. Çalışmamızda eşlerin farklı vatandaşlığa sahip olmalarının aile soyadına etkisi üzerine verilen ulusal mahkeme kararlarının ve bu mahkeme kararlarının dayandığı kanuni düzenlemelerin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) tarafından Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde (AİHS) yer alan bazı haklara aykırılık oluşturup oluşturulmadığının değerlendirildiği kararlar ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

AİHS 14. Madde, AİHS 8. Madde, Eşlerin Farklı Vatandaşlığa Sahip Olması, Aile Soyadı, Evlilikte Eşitlik

Kaynakça

• DE VARENNES, Fernand / KUZBORSKA, Elzbieta: “Human Rights and a Person’s Name: Legal Trends and Challenges”, Human Rights Quarterly, 2014, Cilt 37, Sayı 4, s. 977-1023.
• DOĞAN, Vahit: Milletlerarası Özel Hukuk, 7. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara, 2021.
• EKŞİ, Nuray: “Medeni Kanunun Kadının Soyadına İlişkin Hükmünün AİHS, Anayasa, CEDAW ve MÖHUK Kapsamında Değerlendirilmesi”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2012, Cilt 8, Sayı 2, Prof. Dr. Erhan Adal’a Armağan Özel Sayısı, s. 311-331.
• ERGENE, Deniz: “İnsan Hakları Hukukundaki Gelişmeler Işığında Türk Hukukunda Kadının ve Çocuğun Soyadı Meselesi ve Medenî Kanun’da Değişiklik Önerisi”, Public and Private International Law Bulletin, 2011, Cilt 31, Sayı 2, s. 123-176.
• ESEN, Emre: “ Türk Vatandaşı Erkeğin Yabancı Eşinin Soyadını Alamayacağına İlişkin Bir Yargıtay Kararı Üzerine Düşünceler”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 2004, Cilt 24, Sayı 1-2, s. 439-450.
• EUROPEAN COURT OF HUMAN RIGHTS: “Guide on Article 8 of the European Convention on Human Rights, Right to Respect for Private and Family Life, Home and Correspondence”, 2022 (https://www.echr.coe.int/documents/d/echr/guide_art_8_eng, ET: 30.07.2023).
• GÖZTEPE, Ece: “Anayasal Eşitlik İlkesi Açısından Evlilikte Kadınların Soyadı, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 1999, Cilt 54, Sayı 2, s. 101-131.
• GÜNGÖR, Gülin: Türk Milletlerarası Özel Hukuku, 3. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2022.
• HELVACI, Serap / KOCABAŞ, Gediz: “Fransız, Alman, İsviçre ve Türk Hukuklarında Kadının Soyadı”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Araştırma Dergisi, 2015, Cilt 21, Sayı 2, Prof. Dr. Mehmet Akif Aydın’a Armağan Özel Sayısı, s. 615-644.
• KILINÇ, Ümit: “İsim ve Soyisim Hakkının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Korunması”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2010, Sayı 89, s. 242-276.
• NOMER, Ergin: Devletler Hususî Hukuku, 23. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• NOMER, Halûk N.: “Avrupa Birliği’ne Üye Devletlerde ve Türkiye’de Evlenen Kadının ve Ortak Çocuğun Soyadı”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 2002, Cilt 22, Sayı 2, s. 421-450 (Soyadı).
• OKTAY ÖZDEMİR, Saibe: “Soyadı ve ile İlgili İsviçre Medeni Kanunu’nda 2013 Yılında Yürürlüğe Giren Değişiklikler ile Türk Hukukundaki Durumun Karşılaştırılması”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2016, Cilt 22, Sayı 3, Cevdet Yavuz Armağanı Özel Sayısı, s. 2017-2032.
• ÖZDAMAR, Demet: Türk Hukukunda Özellikle Türk Medeni Kanunu Hükümleri Karşısında Kadının Hukuki Durumu (Eski ve Yeni Türk Medeni Kanunu Karşılaştırmalı), Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2002.
• ÖCAL APAYDIN, Bahar: “Son Yargı Kararları Işığında Kadının Soyadı Meselesi Çözüme Kavuşturulmuş mudur?”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2015, Cilt 6, Sayı 2, s. 425-458.
• ÖZEL, Sibel / ERKAN, Mustafa / PÜRSELİM, Hatice Selin / KARACA, Hüseyin Akif: Milletlerarası Özel Hukuk, 2. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2023.
• PÜRSELİM ARNİNG, Hatice Selin: Türk, Alman ve İsviçre Milletlerarası Özel Hukuklarında Ad, Adalet Yayınevi, Ankara, 2014.
• SEROZAN, Rona: Medeni Hukuk Genel Bölüm/Kişiler Hukuku, 8. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2018.
• ŞANLI, Cemal / ESEN, Emre / ATAMAN-FİGANMEŞE, İnci: Milletlerarası Özel Hukuk, 9. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• TEKİNALP, Gülören / UYANIK ÇAVUŞOĞLU, Ayfer: Milletlerarası Özel Hukuk Bağlama ve Usul Hukuku Kuralları, 13. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2020.
• TIROSH, Yofi: “A Name of One’s Own: Gender and Symbolic Legal Personhood in the European Court of Human Rights”, Harvard Journal of Law & Gender, 2010, Cilt 33, s. 247-307.
• VATANDAŞ, Celalettin: “Toplumsal Cinsiyet ve Cinsiyet Rollerinin Algılanışı”, Istanbul Journal of Sociological Studies, 2007, Sayı 35, s. 29-56.