Determination of the Competent Court in Disputes Arising from Franchise Agreements

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 663 - 686, 01.08.2024

Betül Azakli Arslan

https://doi.org/10.54699/andhd.1506178

Öz

The legal nature of franchise agreements has long been a subject of debate, leading to issues in the context of procedural law. One of the most important issues is the determination which court has jurisdiction over disputes arising from franchise agreements. There is no specific legal regulation regarding the competent court for such disputes. Therefore, the jurisdiction of the courts in disputes arising from franchise agreements is determined based on the criteria used to identify which court should hear the case. In Turkish law, different criteria are used to determine the competent court, depending on the nature of the dispute, the status of the parties, and the substantive legal provisions applicable to the dispute. Specifically, the legal nature of the franchise agreement as an unnamed contract containing elements of multiple agreements creates uncertainty in determining the substantive legal provisions applicable to disputes arising from such agreements. In this study, we examine the determination of the competent court in disputes arising from franchise agreements, considering the different types of disputes that may arise from such agreements. For this examination, we have evaluated the opinions in the literature as well as the decisions of the Supreme Court and regional courts of appeal, and have reached some important conclusions.

Anahtar Kelimeler

Franchise Agreement, Innominate Contract, Competent Court, Commercial Litigation, Industrial Property Rights

Franchise Sözleşmesinden Doğan Uyuşmazlıklarda Görevli Mahkemenin Belirlenmesi

Öz

Franchise sözleşmesinin hukukî niteliğinin öteden beri tartışmalı olması, medeni usul hukuku bakımından bazı sorunlara neden olmaktadır. Bu sorunların en önemlilerinden birisi de franchise sözleşmesinden doğan uyuşmazlıklarda, davaların hangi mahkemede açılacağının belirlenmesidir. Söz konusu uyuşmazlıklarda görevli mahkemeye ilişkin özel bir kanunî düzenleme de bulunmamaktadır. Bu nedenle franchise sözleşmesinden doğan uyuşmazlıklarda mahkemelerin görevi, davaların hangi mahkemede açılacağı belirlenirken kullanılan kriterler üzerinden değerlendirme yapılarak tespit edilmektedir. Türk hukukunda görevli mahkeme belirlenirken farklı kriterler üzerinden değerlendirme yapılmaktadır. Bu kriterler, uyuşmazlığın niteliği ve/veya tarafların statüleri yahut uyuşmazlığa uygulanacak maddî hukuk hükümlerinin hangisi olduğuna bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Özellikle, franchise sözleşmesinin hukukî niteliğinin isimsiz sözleşme olması ve birden çok sözleşmeye ilişkin unsuru içerisinde barındırması, bu sözleşmelerden kaynaklanan uyuşmazlıklara uygulanacak maddî hukuk hükümlerinin belirlenmesinde tereddütte neden olmaktadır. Çalışmamızda bu çerçevede franchise sözleşmesinden doğan uyuşmazlıklarda görevli mahkemenin tespiti, söz konusu sözleşmelerden doğabilecek farklı nitelikteki uyuşmazlıklar göz önünde bulundurularak incelenmiştir. Bu inceleme için öğretideki görüşlerin yanı sıra Yargıtay ve bölge adliye mahkemesi kararları değerlendirilmiş ve önemli bazı sonuçlara ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Franchise Sözleşmesi, İsimsiz sözleşme, Görevli Mahkeme, Ticari Dava, Sınaî Mülkiyet Hakları

Kaynakça

• ALANGOYA, Yavuz / YILDIRIM, M. Kâmil / DEREN YILDIRIM, Nevhis: Medeni Usûl Hukuku Esasları, 8. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2012.
• ALTINOK ORMANCI, Pınar: “Franchise Sözleşmesinin Haklı Sebeple Feshinde Hizmet Ve Adi Ortaklık Sözleşmelerine İlişkin Hükümlerden Yararlanılıp Yararlanılamayacağı Sorunu”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 2013, Cilt 4, Sayı 13, s. 377-402.
• ANSAY, Sabri Şakir: Hukukta Yargılama Usûlleri, Güzel Sanatlar Matbaası, Ankara, 1960.
• ARSLAN, Ramazan / YILMAZ, Ejder / TAŞPINAR AYVAZ, Sema / HANAĞASI, Emel: Medeni Usûl Hukuku, 9. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2023.
• ASLAN, Ali Çetin: Medeni Usûl Hukukunda Görev, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2022.
• ATALI, Murat: “Hukuk Yargılamamızda Genel Mahkemeler, Görev Kavramı ve Görevsizlik Kararı”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1995, Prof. Dr. Halil Cin’e Selçuk Üniversitesinde 10. Hizmet Yılı Armağanı Özel Sayısı, s. 525-551.
• ATALI, Murat / ERMENEK, İbrahim / ERDOĞAN, Ersin: Medeni Usûl Hukuku, 6. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2022.
• AYDOĞDU, Murat / KAHVECİ, Nalan: Türk Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, 5. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2021.
• BERKİN, Necmettin Mehmet: Tatbikatçılara Medeni Usûl Hukuku Rehberi, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1981.
• BİLGE, Necip / ÖNEN, Ergun: Medeni Yargılama Hukuku Dersleri, Sevinç Matbaası, Ankara, 1978.
• BOZGEYİK, Hayri: Marka Hakkının Korunması, 2. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• BUDAK, A. Cem: “Yargıtay’ın 2000-2003 Yılları Arasında Yayımlanan Medeni Usûl Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi”, Medeni Usûl Ve İcra-İflas Hukukçuları Toplantısı II-III, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara, 2007, s.75-138.
• BUDAK, A. Cem / KARAASLAN, Varol: Medeni Usul Hukuku, 7. Baskı, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2023.
• BULUT, Uğur: Medeni Usul Hukukunda Davaların Yığılması, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• CAN, Ozan: “Franchise Sözleşmelerinde Kararlaştırılan Sözleşme Sonrası Rekabet Yasağı Bağlamında Bir Yargıtay Kararının Değerlendirilmesi”, Ankara Barosu Dergisi, 2014, Sayı 1, s.49-67.
• ERDÖNMEZ, Güray: İş Mahkemeleri ve İş Mahkemelerinde Yargılama Usûlü, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir, 1998.
• EREN, Fikret: Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 10. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2022.
• GÖKSU, Mustafa: “Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Tadili İhtiyacı ve Bu Konudaki Tasarı Taslağının Değerlendirilmesi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 2017, Sayı 32, s. 61-93.
• GÖRGÜN, L. Şanal / BÖRÜ, Levent / KODAKOĞLU, Mehmet: Medeni Usûl Hukuku, 12. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2023.
• GÜMÜŞ, M. Alper: Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 3. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2018.
• GÜNEŞ, İlhami: Uygulamada Fikrî ve Sınaî Mülkiyet Hakları ve Haksız Rekabet Davaları, 8. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023.
• GÜRZUMAR, Osman Berat: Franchise Sözleşmeleri ve Bu Sözleşmelerin Temelini Oluşturan “Sistem”lerin Hukuken Korunması, Beta Yayıncılık, İstanbul, 1995.
• KALE, Serdar: Marka Davalarında Yargılama Usûlü, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020.
• KARAFAKİH, İ. Hakkı: Hukuk Muhakemeleri Usûlü Esaslar, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını, Ankara, 1952.
• KARSLI, Abdurrahim: Medeni Muhakeme Hukuku, 4. Baskı, Alternatif, İstanbul, 2014.
• KIRCA, Çiğdem: Franchise Sözleşmesi, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1997 (Franchise Sözleşmesi).
• KIRCA, İsmail: “Nispi Ticari Davaya Dair”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, 2017, Cilt 33, Sayı 1, s. 55-61.
• KRAMER, A. Ernst: Berner Kommentar Schweizeriches Zivilgesetzbuch, Band VI: Obligationenrecht, 1. Abteilung: Allgemeine Bestimmungen, 1. Teilband: Unterteilband 1a Inhalt des Vertrages Unterteilband 1a Art. 19-22 OR, Stämpfli Verlag, Bern, 1991.
• KUNTALP, Erden: Karışık Muhtevalı Akit, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 2013.
• KURU, Baki / AYDIN, Burak: Medeni Usûl Hukuku El Kitabı, Cilt I, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
• OKTAY, Saibe: “İsimsiz Sözleşmelerin Geçerliliği, Yorumu Ve Boşluklarının Tamamlanması”, İstanbul Hukuk Fakültesi Mecmuası, 1996, Cilt 55, Sayı 1-2, s. 263-296.
• PEKCANITEZ, Hakan: “Medenî Usûl Hukuku’nda Görev Kurallarının Zaman İtibariyle Uygulanması”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2005, Cilt 4, Sayı 2, s. 163-192.
• PEKCANITEZ, Hakan / ATALAY, Oğuz / ÖZEKES, Muhammet: Medeni Usûl Hukuku, 9. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• PEKCANITEZ, Hakan / ÖZEKES, Muhammet / AKKAN, Mine / TAŞ KORKMAZ, Hülya (Ed.): Pekcanıtez Usûl, Medeni Usûl Hukuku, Cilt I, 15. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017 (Yazar, Pekcanıtez Usûl).
• PEKCANITEZ, Hakan / ÖZEKES, Muhammet / AKKAN, Mine / TAŞ KORKMAZ, Hülya (Ed.): Pekcanıtez Usûl, Medeni Usûl Hukuku, Cilt II, 15. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017 (Yazar, Pekcanıtez Usûl).
• POSTACIOĞLU, İlhan / ALTAY, Sümer: Medeni Usûl Hukuku Dersleri, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2015.
• SCHLUEP, R. Walter: Innominatverträge, Seperatdruck aus “schweizerisches Privatrecht”, Bd.VII/1/2. OR-Besondere Verhältnisse, Helbing & Lichtenhahn Verlag, Basel-Stuttgart, 1979.
• SCHULTHESS, Victor: Der Franchise-vertrag nach schweizerischem Recht, Schulthess Polygraphischer Verlag, Zürich, 1975.
• SKAUPY, Walther: “Das ‘Franchising’ als zeitgerechte Vertriebskonzeption”, Der Betrieb, 1982, Sayı 47, s. 2446-2450.
• TANDOĞAN, Haluk: Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, Cilt I, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2008.
• TANRIVER, Süha: Medeni Usûl Hukuku, Cilt I, 4. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2023.
• TOPÇUOĞLU, Metin: “Franchise Sözleşmesinde Bağlayıcı Kayıtlar ve Rekabet Hukuku”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, 2003, Cilt 22, Sayı 1, s. 113-154.
• TURGUT, Oya: İş Yargılaması Usûl Hükümleri, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
• ULUKAPI, Ömer: Medeni Usûl Hukuku, Mimoza Yayınları, Konya, 2015.
• UMAR, Bilge: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
• ÜSTÜNDAĞ, Saim: Medeni Yargılama Hukuku, Yazarın Kendi Yayını, İstanbul, 2000.
• YASAMAN, Hamdi / AYOĞLU, Tolga / YUSUFOĞLU BİLGİN, Fülürya / MEMİŞ KARTAL, Pınar / YÜKSEL, Sinan H. / YASAMAN, Zeynep: Yasaman Sınaî Mülkiyet Kanunu Şerhi, I. Cilt, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• YAVUZ, Cevdet: Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Cilt I, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2022.
• YENİOCAK, Umut: Franchise Sözleşmesi, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2016.
• YILMAZ, Ejder: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, Cilt I, 4. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.