The Extraordinary Birth of the Heroes in the Baskurt Epics

Yıl 2018, , 495 - 501, 12.04.2018

Mehmet Emin Bars

https://doi.org/10.18506/anemon.334574

Cited By: 1

Öz

In
ancient times when the tribal life was dominant, the child meant to be strong
against the enemy. In a society where there are constant wars, and a large part
of life is in flocks, the child is in a social expectation. In the Turkish epic
tradition, extraordinary births of heroes are seen as a fixed rule. In our
study, the birth of the hero, who gave the title to the narrative in the epics
that include mythological, social life, khan's time and historical-heroic
issues from the Baskurt epics, was examined. Some of the Baskurt epic heroes
come to the world in extraordinary ways, such as being born of light, good news
by spirits, born of trees, born of a dead mother. The unusual births of heroes
are also indicative of their future success. The heroes were sent to the earth
to glorify the Turkish nation by receiving sacrifice from God. The heroic type
in Baskurt epics is consistent with the heroic model in Turkish epics from many
directions.   

Anahtar Kelimeler

Baskurt, Epic, Hero, Birth

Başkurt Destanlarında Kahramanların Olağanüstü Doğumu

Öz

Kabile
hayatının egemen olduğu eski dönemlerde çocuk sahibi olmak, düşmana karşı çok
ve güçlü olmak anlamına gelmekteydi. Sürekli savaşların olduğu, yaşamın büyük
bölümünün akınlarda geçtiği toplumlarda, çocuk toplumsal bir beklenti
halindedir. Türk destan geleneğinde kahramanların olağanüstü doğumları sabit
bir kural olarak görülmektedir. Çalışmamızda Başkurt destanlarından mitolojik,
sosyal hayat, han ve beylerin zamanı ile tarihî-kahramanlık konularını içeren
destanlarda anlatıya ismini veren kahramanların doğumu incelenmiştir. Başkurt
destan kahramanlarının bir kısmı ışıktan doğma, iyeler tarafından müjdelenme,
ağaçtan doğma, ölen anneden doğma gibi olağanüstü biçimde dünyaya gelmektedir.
Kahramanların olağan dışı doğumları onların gelecekte göstereceği başarıların
da habercisidir. Kahramanlar, Tanrı’dan kut alarak Türk milletini yüceltmek
için yeryüzüne gönderilmiştir. Başkurt destanlarındaki kahraman tipi birçok
yönden Türk destanlarında yer alan kahraman modeli ile uyum göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Başkurt, Destan, Kahraman, Doğum

Kaynakça

• AÇA, M. (2002). Türk Destancılık Geleneğine Bütüncül Yaklaşabilme ve Alp Kavramı Üzerine Bazı Yeni Yaklaşım Denemeleri. İslamiyet Öncesi Türk Destanları (ed. Saim Sakaoğlu, Ali Duymaz). İstanbul: Ötüken Neşriyat. 150-164.
• ADIGÜZEL, S. (1997). Akbuzat, Zayatülek ile Hıvhılıv ve Ahkak Kola Destanları Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
• ATNUR, G. (1996). Ural Batır Destanı Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
• BARS, M. E. (2014). Alp Tipi Kavramı Çerçevesinde Manas. Tarih Okulu Dergisi, XVII, 345-357.
• BAYAT, F. (2006). Oğuz Destan Dünyası Oğuznamelerin Tarihî, Mitolojik Kökenleri ve Teşekkülü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• BEKKİ, S. (2011). Bazı Halk Anlatıları ve Dinî Metinlere Göre Kahramanın Mucizevi (Babasız) Doğumu. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 58, 111-130.
• ÇOBANOĞLU, Ö. (2007). Türk Dünyası Epik Destan Geleneği. Ankara: Akçağ Yayınları.
• ERGİN, M. (1997). Dede Korkut Kitabı I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KALAFAT, Y. (2003). Edige Destanında Olağanüstü Tipler. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 13, 345-352.
• KALKAN, A. (2016). Türk Destanlarında Kahramanın Olağanüstü Doğumu. Türk Dünyası, 42, 27-47.
• KARA DÜZGÜN, Ü. (2007). Başkurt Destanlarının Tipolojisi. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
• KARATAY, O.; E. Aygün. (2012). Alplar ve Elfler: Türk ve İskandinav Dünyalarında Kahramanlık Olgusu. Karadeniz Araştırmaları, 33, 1‐12.
• KAYABAŞI, R. G. (2016). Anadolu Sahası Masallarında Kahramanın Doğumu ve Kahraman Olma Süreci. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 79, 129-142.
• KUR’AN-I KERİM MEALİ (hzl. Halil ALTUNTAŞ-Muzaffer ŞAHİN). (2011). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• OH, E.. (2011). Cumong (Kore) ve Alpamış (Özbek) Destanlarında Kahramanın Doğuşu Hakkında Psikoanalitik Bir Değerlendirme. Folklor/Edebiyat, 67, 157-164.
• ÖGEL, B. (1998). Türk Mitolojisi I (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ÖGEL, B. (2006). Türk Mitolojisi II (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar). Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ÖZTÜRK, G. (2001). Edige Batır Destanı’nın Başkurt Versiyonu (İnceleme-Metin-Transkripsiyonlu Metin-Çeviri-Dizin). Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
• RAGLAN, L. (1998). Geleneksel Kahraman (çev. Metin Ekici). Millî Folklor, 37: 126-138.
• SEVER, M. (2011). Köroğlu Destanı’nda (Azerbaycan Kolu) Kahraman ve Karşı Kahraman Tipleri. Gazi Akademik Bakış, 8, 195-202.
• SULEYMANOV, A. vd. (hzl.). (2014a). Başkurt Destanları I Mitolojik Destanlar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• SULEYMANOV, A. vd. (hzl.). (2014b). Başkurt Destanları II Sosyal Hayatı Anlatan Destanlar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• SULEYMANOV, A. vd. (hzl.). (2014c). Başkurt Destanları III Beyler Hanlar Zamanını Anlatan Destanlar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• SULEYMANOV, A. vd. (hzl.). (2014d). Başkurt Destanları IV Tarihî Destanlar Kahramanlar Hakkında Destanlar Ozanlar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• YILDIRIM, D. (1998). Türk Bitiği. Ankara: Akçağ Yayınları.
• YILDIZ, N. (2009). Türk Destanlarında “Çocuksuzluk”. Millî Folklor, 82, 76-88.