Zerdüştîlik Yeniden Canlanıyor mu? (Kuzey Irak’ta Ortaya Çıkan Yeni Zerdüştî Hareket Üzerine Bir Araştırma)

Yıl 2021, , 101 - 113, 29.03.2021

Mehmet Emin Sular

https://doi.org/10.18506/anemon.819768

Öz

20. yüzyıldan itibaren Celadet ve Kamuran Ali Bedirhan gibi seküler milliyetçi Kürt aydınlar, Kürtlerin Medlerden geldikleri, İslam öncesi dinlerinin Zerdüştîlik olduğunu iddia etmişlerdir. Bu iddialar gelişen Kürt milliyetçiliğine bağlı olarak Kürtler için şanlı tarih, kadîm bir din oluşturmayı amaçlamıştır. Söylemler zamanla, bazı okur-yazar kesim arasında da karşılık bulmuştur. 2012 yılında İsveç-Stockholm’da Andez Hawezi dine yeni giren taraftarlarıyla bir Zerdüştî tapınağı kurmuştur. Onun desteği ve yurt dışından dönenlerle Kuzey Irak’ta Zerdüştîliğe geçişte bir hareketlilik başlamıştır. 2014’te DEAŞ’ın saldırıları, geçişleri daha da hızlandırmış ve yeni bir Zerdüştî Hareket ortaya çıkmıştır.Yeni Zerdüştî Hareket, çıkışından kısa süre sonra Pîr Lokman ve Yesna Grubu şeklinde ikiye bölünmüştür. Çalışmanın amacı Yeni Zerdüştî Hareket hakkında bilgi verdikten sonra iki grubu ayrı ayrı incelemektir. Araştırma için alan çalışması yapılmış ayrıca yazılı-görsel veri sağlayan kitap, makale ve dijital kaynaklardan faydalanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Zerdüştîlik, Kuzey Irak, Pîr Lokman, Med, Yesna

Is Zoroastrianism Reviving Again? (A Study on the New Zoroastrian Movement in Northern Iraq)

Öz

From the 20th century onwards, secular nationalist Kurdish intellectuals such as Celadat and Kamuran Ali Bedir Khan claimed that the Kurds came from the Medes and their pre-Islamic religions were Zoroastrianism. These allegations aimed to establish a glorious history and an ancient religion for the Kurds due to the development of Kurdish nationalism. Over time, some of the educated people have also responded to these discourses. Thus, in 2012 Andaz Hawezi established a Zoroastrian temple in Stockholm, Sweden with his newcomers to religion. Moreover, with his supports and those who returned from abroad, a movement began for the transition to Zoroastrianism in Northern Iraq. On the other hand, in 2014, ISIS attacks have accelerated the transition and a new Zoroastrian Movement has emerged. This New Zoroastrian Movement was divided into two groups as Pir Lokman and Yesna group shortly after its emergence. From this point of view, the aim of this study is to examine these two groups after giving information about the new Zoroastrian Movement. For the research part of this study, a field study was conducted and books, articles and internet which provide written and visual data were used.

Anahtar Kelimeler

Zoroastrianism, North Irak, Pır Lokman, Med, Yasna

Kaynakça

• Âferin, M. (1393/2014). Yezişn. Tahran: Neşr-i Fraveher.
• Alalu, S. vd. (2001). Yahudilikte Kavram ve Değerler. İstanbul: Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın A.Ş. 2.
• Aydın, M. (2005). Ansiklopedik Dinler Sözlüğü. Konya: Nüve Kültür Merkezi.
• Aziz, M. A. (2013). Irak Kürtleri. Zülal Kılıç (Çev.). İstanbul: Kitap Yayınları.
• Barber, M. T. (2019). Kurdish Zoroastrians: An Emerging Minority in Iraq. İçinde: Bayar M S. & T. Schmidinger (Ed), Beyond Isıs: History and Future of Religious Minorities In Irak (229-235). London: Transnational Press London.
• Bedirhan, K. A. (1932). Ferhengok. Hawar, 1(4), 33-42.
• Bilgin, M. S. (2003). Zarathuştra. İstanbul: Berfin Yayınları.
• Bruinessen, M. V. (1991). Religion in Kurdistan. Kurdish Times, 4(1-2) 5-27.
• Cemilpaşa, E. (2018). Muhtasar Kürdistan Tarihi. İstanbul: Avesta Yayınları.
• Filiz, İ. (2019). Siyasal Partiler Bağlamında Seküler Aktörler ve İslamcı Aktörlerin İslam Algısı (Irak Kürt Bölgesi Örneği). Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Foltz, R. (Ocak 2017). The ‘Original’ Kurdish Religion?, Journal of Persianate Studies, 10(1), 87-104.
• Galletti, M. (2016). Kürdistan Hıristiyanları. Heval Bucak (Çev.). İstanbul: Avesta Yayınları.
• Guest, J. S. (2007). Yezidilerin Tarihi. İbrahim Bingöl (Çev.). İstanbul: Avesta Yayınları.
• Guillemin, J. D. (1385/2006). Din-i İran-ı Bastân. Rüya Müneccim (Çev.). Tahran: Neşr-i Ali.
• Göle, N. (2017). Seküler ve Dinsel: Aşınan Sınırlar. İstanbul: Metis Yayınları.
• Hanna, R. & Barber, M. (2017). Erasing Assyrians: How ther KRG Abuses Human Rights, Undermines Democrarcy, and Conquers Minority Homelands. Belgium: Assyrian Confederation of Europe.
• Herodotos. (2013). Herodotos Tarihi. Müntekim Ökmen (Çev). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Hurşîdyan, E. (1387/2008). Cihanbîni-yi Eşû Zertoşt. Tahran: İntişârat-ı Fraveher.
• Lescot, R. (2009). Yezidiler. Ayşe Meral (Çev.). İstanbul: Avesta Yayınları.
• Moayyerî, H. (1381/2002). Muğân der Tarih-i Bastân. Tahran: Pejûheşgâh-ı Ulûm-ı İnsanî û Mutâlât-ı Ferhengî.
• Nîknâm, K. (1388/2009). Âyîn-i İhtiyâr. Tahran: İntişârat-ı Tîs.
• Smith, C. M.I. & Shadarevian, V. The Hopes And Fears Of Relıgıous Minorities In Northern Iraq. USCIRF, 2016 https://www.justice.gov/eoir/page/file/1265226/download
• Sular, M E. (2019). Modern İran’da Zerdüştîler. Ankara: Eski Yeni Yayınları.
• Suvari, Ç. C. (2013). Ezidiler. Ankara: Ütopya Yayınları.
• Szanto, E. (Mart-2018). Zoroaster was a Kurd: Neo-Zoroastrianism among the Iraqi Kurds. Iran and the Caucasus, (22) 96-110.
• Şehzâdî, R. (1380/2001). Mecmû’a-ı Sohenrânîhâ-yı Môbed-i Môbedân Rustem Şehzâdî. Mıhrengîz Şehzâdî (Thk.). Tahran: Sazmân-ı Çâp-ı Hevâcı.
• Xemgin, E. (2011). Aleviliğin Kökenindeki Mazda İnancı ve Zerdüşt Öğretisi. İstanbul: Berfin Yayınları. İnternet Kaynakları
• IRNA, “İslamic Republic News Agency”. https://www.irna.ir/news/82239387/ دومین-مرکز-دینی-,زرتشتیان-در-عراق-گشایش-یافت (22/09/2016).
• KRG, “Kurdistan Regional Government”. http://previous.cabinet.gov.krd/p/page.aspx?l=12&s=050000&r=304&p=214 (09/11/2019).
• WZO, “The World Zoroastrian Organisation”. https://www.facebook.com/123200471075239/posts/kurdish-zoroastrian-fire-temple-in-swedenkurds-open-zoroastrian-temple-in-sweden/357967260903006/ (28/02/2012).
• ALBAYAN, http://www.albayan.co.uk/Article2.aspx?id=4963 (12/12/2019).
• ALBAYAN, https://www.almonitor.com/pulse/ru/originals/2016/02/iraq-kurdistan-religious-minorities-zoroastrianism.html (17/07/2016).
• KP, “Kurdpress”. http://www.kurdpress.com/details.aspx?id=79060 (19/11/2019).
• AO, “Atlas Obscura”, https://www.atlasobscura.com/places/qyzqapan-tomb, (29/11/2019).
• RG, “Religionguide”, https://religionsguide.wordpress.com/2012/06/09/invigning-av-zoroastriskt-tempel/ (09/01/2012).
• FEZANA, “Federation of Zoroastrian Associations of North America”. https://www.fezana.org/files/Demographics/Zworld6Sep12.pdf (01/02/2021).