Snake in World Mythology and Marê Ziha in the Muş Folk Narratives

Yıl 2020, , 41 - 48, 30.12.2020

Sehadet Sarıgul

https://doi.org/10.18506/anemon.832142

Öz

The serpent and its variations appear in various myths. Often the mythological creatures change the geography, while the snake is free from this situation. Because of this feature, it contains many positive and negative features.
This work focuses on world snake narratives in the folk narrativess of Muş with the ancient snake narratives such as Egypt, Greece, China, Iran. In this way the snake is studied differently and its features are emphasized.
As far as we know, this issue has been studied since there has not been a mythological comparison study for Muş yet.

Anahtar Kelimeler

Marê Ziha, Snake, Dragon, World mythology, Archetype

Dünya Mitolojisinde Yılan ve Muş Halk Anlatılarında Marê Ziha

Öz

Birçok yaratılış mitinde yılan ve varyasyonları karşımıza çıkmaktadırlar. Çoğunlukla mitolojik yaratıklar coğrafya özelliklerine göre değişirken yılan bu durumdan azadedir. Bu özelliğinden dolayı yılan, birçok olumlu ve olumsuz özellikleri de kendinde barındırır.
Bu çalışma arketipsel araştırma yöntemine göre, dünya yılan mitolojilerinin ve Muş halk anlatıların üzerine yoğunlaşır. Çalışmamız Muş halk anlatılarındaki yılan anlatılarını Mısır, Yunan, Çin ve İran gibi eski yılan anlatıları ile karşılaştırır. Bu şekilde yılan varyasyonları incelenir ve özellikleri üzerinde durulur.
Bildiğimiz kadarıyla Muş için henüz mitolojik bir karşılaştırma çalışması yapılmamış olması sebebiyle bu konu çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Marê Ziha,, Ejderha, Dünya Mitolojisi, Arketip

Mar di Mîtolojiya Cîhanê de û di Vebêjên Gelerî yên Mûşê de Marê Ziha

Öz

Di piraniya mîtolojiyên afirandinê de mar û varyasyonên maran gelek caran derdikevin hemberî me. Bi gelemperî hebûna ajalên mîtolojîk li gor taybetmendiya erdnigariyê diguhure. Lê mar ji vê rewşê azad e. Bi vê hebûnê ve gelek erênî û neyêniyan jî di xwe de dihewîne.
Ev xebat dê bi teknîka lêkolîna arketîpî, li ser mîtolojiya marên cîhanê û beramberî wê li ser vebêjên ku li Mûşê heyî bisekine. Xebat yê berhevdana vebêjên Mûşê û mîtolojiyên kevnare wek, Misir, Yewnan, Çîn û Îranê bide berhev. Bi vê awayê em ê varyasyonên maran vekolin û li ser taybetmendiyên maran jî bisekinin.
Ji ber ku li ser Herêma Mûşê xebateke berhevdana mîtolojîk bi qasî ku em dizanin tune bû, ev mijar hat hilbijartin.

Anahtar Kelimeler

Marê Ziha,, Mar, Ejdeha, Mîtolojiya Cîhanê, Arketîp

Kaynakça

• Aydın, Ö. (2013). “Çin ve Türk İşlemelerinde Ejderha Motifleri” Akdeniz Sanat Dergisi cilt: 6, sayı:12, ss: 1-12.
• Aydunlu, S (2011). Firdevsi’nin Şehname’sinde Kürtler. İstanbul: Avesta Yayınları.
• Boratav, Pertev N. (2012). Türk Mitolojisi, (Çev): Recep Özbay, Ankara: Bilgesu Yayınları.
• Campbell, J. (2015a). Batı Mitolojisi, Çev: Kudret Eminoğlu, İstanbul: Islık Yayınları.
• Can, Ş. (2014). Klasik Yunan Mitolojisi, Ötüken Ankara:Neşriyat Yayınları.
• Çekici, M. (2019). “Pers Mitolojisi ve Despotizm Sembolü Zahhâk”. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi Cilt 6, Sayı 3, ss 1323-1339 Erişim Tarihi:09.01.
• Duman, H. Sağır, T. (2018). “Antik Dönem Medeniyet ve İnançlarında Ejderha ve Tanrı İlişkileri Üzerine Bir Değerlendirme”. Uluslararası Araştırmalar Dergisi. Cilt 11, Sayı 58, ss 278-291.
• Eliade, M. (2014a). Dinler Tarihine Giriş, Cilt 1, (Çev): Lale Aslan Özcan, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Eliade, M. (2012). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi, (Çev): Ali Berktay, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Erden, C. (2016). Dünya Mitlerinde Yılan (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmanazi Üniversitesi SBE.
• Etimoloji Türkçe Online sözlük, https://www.etimolojiturkce.com/kelime/ejderha Erişim Trihi: 13.12.2020.
• Hançerlioğlu, O. (2013). Dünya İnançları Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hart, G. (2012). Mısır Mitleri, Çev: Mehmet Sait Türk, Ankara: Phoenix Yayınları.
• İrde H. Y. (30.04.2019). Ejderha Nereden Geliyor, http://nerdengeliyo.com/ejderha/ Erişim Tarihi: 13.12.2020.
• Jung, Carl Gustav. (2006). Analitik Psikoloji. (Çev): Ender Gürol, 2. Baskı, Payel Yayınları, İstanbul.
• Jung, C. G. (2013b). Dört Arketip, (Çev): Zehra Aksu Yılmazer, İstanbul: Metis Yayınları.
• Mackenzie, D.A. (1996). Çin ve Japon Mtolojisi, (Çev): Koray Akten, Ankara: İmge Kitabevi.
• Naskali, E. G. (ed). (2014). Yılan Kitabı, İstanbul: Kitabevi Yayınlar.
• Pala, İ, (2004) Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları.
• Pejmân, F, S. Ve Semedî, M. (2016). Berresi-i Mefhum-i İnkılâb der Dâstân-i Zahhâk bâ Nezeriye-yi Goldemen, faslnâme-yi Tehessus-i Tehlil u Negd-i Motûn-i Zebân u Edebiyât-i Farsî, Şomâre 28 (Tâbistân 1395/2016): 149.
• Sayce, A. H. (2018). Antik Mısır ve Babil Tanrıları. İzmir: Lilith Yayınları.
• Öncü, M. (2014). Çîrokên Efsaneyî Yên Kurdan. İstanbul: Pak Ajans Yayıncılık.
• Vamer, G. R (2007). Creatures in the Mist: Little People, Wild Men and Spirit Beings Around the World: A Study in Comparative Mythology, Algora Publishing, USA.
• Yördemli, F. (2004). Tarih Öncesinden Günümüze Yılan, Ankara Piramit Yayıncılık.
• Yılmaz, K. K (28.04.2020) https://kubrakucukyilmaz.wordpress.com/ogeler/cin-mitolojisi/ Erişim Tarihi: 03.09.2020.
• Adnan Adıgüzel, (Çiftçi – 72) “Marê Ziha yê li Kopê Hat Dîtin” Konulu ropörtaj, Bulanık/Muş. 19.08.2020.
• Derya Kocadağ, (Öğretmen – 25)”Marê Ziha” Konuu ropörtaj, Varto/Muş. 19.08.2020.
• Derya Kocadağ, (Öğretmen-25) “Marê Ziha” Konulu ropörtaj, Varto/Muş.
• Dilêr Serhed, (Öğrenci – 27) “Taybetiyên Marê Ziha” Konulu ropörtaj, Diyadin/Ağrı. 21.08.2020.
• Fahriye Ayan, (Ev hanımı – 69) “Taybetiyên Marê Ziha” Konulu ropörtaj, Malazgirt/Muş. 20.08.2020.
• Sarıgül Mehmet Sefa, (İmam – 52) “Marê Ziha li gor vebêjan çi ye?” Bulanık/Muş. 20.08.2020