Öz
Democracy is indispensible in the states having a republican regime. Correspondingly, there must be a mechanism that controls the power so as to be operative in real sense. If there is no such a mechanism within the system ,the the name of the management system is Republic but it remains invalid in terms of content. Nowadays, the foundations which confer functionality to the control mechanisms can be classified as government agencies, civil society organizations and political parties. However, it is impossible to mention that such institutions of the Republic existed in Turkey in the 1920s. Because settling the process of reforms in the society is a process that still continues. Surely, In this process, there will be a section that shows dissenting voices to the new implementations. One of these is the Progressive Republican Party (Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası) which was foundedby the people within the parliament of that period. This article will focus on the short lifespan -the seven months- of the first opposition party in the history of the Turkish and how that opposing voices was silenced by the law called Takrir-i Sükûn
Anahtar Kelimeler
Progressive Republican Party First Opposition Party History of Turkish
Kaynakça
- T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, C3 d2, Ankara: TBMM Matbaası.
- T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, (1970), C7, d2. Ankara: TBMM Matbaası.
- T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, (1975), C10, d2. Ankara: TBMM Matbaası.
- T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, (1976), C15, d2. Ankara: TBMM Matbaası.
- T.DÜSTÛR, c26, Resmi Gazete 15.1.1945-5905, Kanun No Kanun Tarihi 4695 10.1.1945, Erişim Tarihi, 3/12/13, http://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anaya- sa24.htm.
- AHMAD, Feroz, (2011), İttihatçılıktan Kemalizme, İstanbul: Kaynak yayınları.
- AKKOR, Mahmut, (2012), “Dini Bir Müessesenin Sonu: Halifeliğin İlgası, End of Institution of a Religious: The Abolition of the Caliphate”, History Studies İnternational Journal Of History, 4/1, Samsun&USA.
- AKŞİN, Sina, (2011), Kısa Türkiye Tarihi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayın- ları.
- AKŞİN, Sina, (2000), Koçak, C., Özdemir, H., Boratav, K., ve diğerleri, Yakın- çağ Türkiye Tarihi 1908-1980, İstanbul: Milliyet Kitaplığı.
- ATATÜRK, Mustafa Kemal, (1987), Nutuk-Söylev, II, Ankara: Türk Tarih Ku- rumu Yayınları.
- ATAY, Falih Rıfkı, (1969), Çankaya, İstanbul.
- AYBARS, Ergün, (2006), İstiklâl Mahkemeleri, Ankara: Zeus Kitapevi.
- AYDEMİR, Şevket Süreyya, (1983), Tek Adam Mustafa Kemal, III, İstanbul: Remzi Kitapevi.
- CEBESOY, Ali Fuat, (1960), Siyasi Hatıralar (II. Kısım), İstanbul: Doğan Kar- deş Yayınları.
- C.H.P. Nizamnamesi, (1939), Ankara: Ulus Basımevi.
- ÇAVDAR, Tevfik, (1995), Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1839-1950), Ankara: İmge Yayınları.
- DURAL, Baran, (2002), Atatürk’ün Liderlik Sırları, İstanbul: Okumuş Adam Yayınları.
- ELMAS, Esra, D.Kurban, The Case of Turkey, Erişim Tarihi, 3/12/13, http:// www.mediadem.eliamep.gr/wp-content/uploads/2010/05/BIR1.pdf#pa- ge=412.
- GOLOĞLU, Mahmut, (1972), Devrimler ve Tepkileri (1924-1930), Ankara: Go- loğlu Yayınları.
- GÜVERCİN, Özgür, (2007), Terakkiper Cumhuriyet Fırkası’ nın Türk Siyasal. Hayatındaki Yeri, Basılmamış Yüksek lisans Tezi, Bolu.
- İNÖNÜ, İsmet, (1995), Hatıralar II, Haz: Sabahattin Selek, Ankara: Bilgi Ya- yınları.
- KABASAKAL, Mehmet, (1991), Türkiye’de Siyasi Parti Örgütlenmesi (1908- 1960), İstanbul: Tekin Yayınevi.
- KARPAT, Kemal, (2000), Türk Demokrasi Tarihi (Sosyal, Ekonomik, Kültürel Temeller), İstanbul: Alfa Yayınları.
- KARABEKİR, Kazım, (2004), Kürt Meselesi, İstanbul: Emre Yayınları.
- KİNROSS, Lond, (1996), Atatürk (Bir Milletin Yeniden Doğuşu,)Çev: Ayhan Tezel, İstanbul: Sander Yayınları.
- KOÇAK, Cemil, (1997), Türkiye Tarihi (Çağdaş Türkiye 1908-1980), IV, İstan- bul: Cem Yayınlan.
- KOÇAK, Cemil, (2011), Tek Parti Döneminde Muhalif Sesler, İstanbul: İletişim Yayınları.
- KONGAR, Emre, (1998), 21. Yüzyılda Türkiye, İstanbul: Remzi Kitapevi.
- KUTAY, Cemal, (1980), Türkiye Tarihi (İstiklâl ve Hürriyet Mücadeleleri), XIX, İstanbul: Alioğlu Yayınları.
- OZANKAYA, Özer, (1995), Cumhuriyet Çınarı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- TUNAYA, Tarık Zafer, (1952), Türkiye’de Siyasi Partiler, İstanbul.
- TUNÇAY, Mete, (1981), Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek-Parti Yönetiminin Ku- rulması (1923-1931), Ankara: Yurt Yayınları,.
- TURAN, Şerafettin, (2000), İsmet İnönü (Yaşamı, Dönemi ve Kişiliği), Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı Yayınları.
- YALMAN, Ahmet Emin, (1997), Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, İstanbul:Pera Turizm Yayınları.
- YEŞİL, Ahmet, (2002), “Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın Siyasi Kimliği” Türkler, XVI. edt: Hasan Celal Güzel-Kemal Çiçek, Salim Koca, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 546-551.
- YÜCEER, Saime, (2002), “Cumhuriyet Dönemi Çok Partili Hayata Geçiş Sü- recinde İlk Girişim: Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Türkler, XVI, edt: Hasan Celal Güzel-Kemal Çiçek, Salim Koca, Ankara: Yeni Türkiye Yayın- ları, 534-545.
- ZÜRCHER, Erik Jan, (2010), Modernleşen Türkiye’ nin Tarihi, İstanbul: İleti- şim Yayınları.
- ZÜRCHER, Erik Jan, (1992), Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, İstanbul: Bağ- lam Yayıncılık.
Öz
Demokrasi, rejimi Cumhuriyet olan devletlerin olmazsa olmazıdır. Buna mukabil, demokrasinin gerçek anlamda işlerlik kazanabilmesi için, iktidarı denetleyen bir mekanizma olmalıdır. Şayet sistemin içerisinde böyle bir mekanizma bulunmuyorsa yönetim sisteminin adının Cumhuriyet olması, muhteva açısından içi boş bir kelime olarak kalır. Günümüzde bu denetim mekanizmasına işlerlik kazandıran oluşumlar içerisinde devlet kurumları, sivil toplum örgütleri ve siyasi partiler sıralanabilir. Ancak Türkiye’ de Cumhuriyet’ in kurulduğu 1920’li yıllarda böylesi kurumlardan bahsetmek imkânsızdır. Çünkü inkılâpların toplum içerisinde oturtulması süreci halen devam etmektedir. Bu süreçte elbette ki yeni uygulamalardan rahatsız olan bir kesim varlık gösterecek muhalif sesler yükselecektir. Bu oluşumlardan biri de dönemin parlamentosu içerisinde bulunan şahıslar tarafından kurulan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’ dır. Elinizdeki bu makalede Cumhuriyet tarihinin ilk muhalefet partisi olan bu partinin yedi aylık kısa ömrü ve bu muhalif sesin, Takrir-i Sükûn adı verilen kanunla nasıl susturulduğu konusu üzerinde durulacaktır.
Anahtar Kelimeler
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası İlk muhalefet partisi Türk Demokrasi Tarihi Takrir-i Sükûn Kanunu.
Kaynakça
- T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, C3 d2, Ankara: TBMM Matbaası.
- T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, (1970), C7, d2. Ankara: TBMM Matbaası.
- T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, (1975), C10, d2. Ankara: TBMM Matbaası.
- T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, (1976), C15, d2. Ankara: TBMM Matbaası.
- T.DÜSTÛR, c26, Resmi Gazete 15.1.1945-5905, Kanun No Kanun Tarihi 4695 10.1.1945, Erişim Tarihi, 3/12/13, http://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anaya- sa24.htm.
- AHMAD, Feroz, (2011), İttihatçılıktan Kemalizme, İstanbul: Kaynak yayınları.
- AKKOR, Mahmut, (2012), “Dini Bir Müessesenin Sonu: Halifeliğin İlgası, End of Institution of a Religious: The Abolition of the Caliphate”, History Studies İnternational Journal Of History, 4/1, Samsun&USA.
- AKŞİN, Sina, (2011), Kısa Türkiye Tarihi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayın- ları.
- AKŞİN, Sina, (2000), Koçak, C., Özdemir, H., Boratav, K., ve diğerleri, Yakın- çağ Türkiye Tarihi 1908-1980, İstanbul: Milliyet Kitaplığı.
- ATATÜRK, Mustafa Kemal, (1987), Nutuk-Söylev, II, Ankara: Türk Tarih Ku- rumu Yayınları.
- ATAY, Falih Rıfkı, (1969), Çankaya, İstanbul.
- AYBARS, Ergün, (2006), İstiklâl Mahkemeleri, Ankara: Zeus Kitapevi.
- AYDEMİR, Şevket Süreyya, (1983), Tek Adam Mustafa Kemal, III, İstanbul: Remzi Kitapevi.
- CEBESOY, Ali Fuat, (1960), Siyasi Hatıralar (II. Kısım), İstanbul: Doğan Kar- deş Yayınları.
- C.H.P. Nizamnamesi, (1939), Ankara: Ulus Basımevi.
- ÇAVDAR, Tevfik, (1995), Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1839-1950), Ankara: İmge Yayınları.
- DURAL, Baran, (2002), Atatürk’ün Liderlik Sırları, İstanbul: Okumuş Adam Yayınları.
- ELMAS, Esra, D.Kurban, The Case of Turkey, Erişim Tarihi, 3/12/13, http:// www.mediadem.eliamep.gr/wp-content/uploads/2010/05/BIR1.pdf#pa- ge=412.
- GOLOĞLU, Mahmut, (1972), Devrimler ve Tepkileri (1924-1930), Ankara: Go- loğlu Yayınları.
- GÜVERCİN, Özgür, (2007), Terakkiper Cumhuriyet Fırkası’ nın Türk Siyasal. Hayatındaki Yeri, Basılmamış Yüksek lisans Tezi, Bolu.
- İNÖNÜ, İsmet, (1995), Hatıralar II, Haz: Sabahattin Selek, Ankara: Bilgi Ya- yınları.
- KABASAKAL, Mehmet, (1991), Türkiye’de Siyasi Parti Örgütlenmesi (1908- 1960), İstanbul: Tekin Yayınevi.
- KARPAT, Kemal, (2000), Türk Demokrasi Tarihi (Sosyal, Ekonomik, Kültürel Temeller), İstanbul: Alfa Yayınları.
- KARABEKİR, Kazım, (2004), Kürt Meselesi, İstanbul: Emre Yayınları.
- KİNROSS, Lond, (1996), Atatürk (Bir Milletin Yeniden Doğuşu,)Çev: Ayhan Tezel, İstanbul: Sander Yayınları.
- KOÇAK, Cemil, (1997), Türkiye Tarihi (Çağdaş Türkiye 1908-1980), IV, İstan- bul: Cem Yayınlan.
- KOÇAK, Cemil, (2011), Tek Parti Döneminde Muhalif Sesler, İstanbul: İletişim Yayınları.
- KONGAR, Emre, (1998), 21. Yüzyılda Türkiye, İstanbul: Remzi Kitapevi.
- KUTAY, Cemal, (1980), Türkiye Tarihi (İstiklâl ve Hürriyet Mücadeleleri), XIX, İstanbul: Alioğlu Yayınları.
- OZANKAYA, Özer, (1995), Cumhuriyet Çınarı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- TUNAYA, Tarık Zafer, (1952), Türkiye’de Siyasi Partiler, İstanbul.
- TUNÇAY, Mete, (1981), Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek-Parti Yönetiminin Ku- rulması (1923-1931), Ankara: Yurt Yayınları,.
- TURAN, Şerafettin, (2000), İsmet İnönü (Yaşamı, Dönemi ve Kişiliği), Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı Yayınları.
- YALMAN, Ahmet Emin, (1997), Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, İstanbul:Pera Turizm Yayınları.
- YEŞİL, Ahmet, (2002), “Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın Siyasi Kimliği” Türkler, XVI. edt: Hasan Celal Güzel-Kemal Çiçek, Salim Koca, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 546-551.
- YÜCEER, Saime, (2002), “Cumhuriyet Dönemi Çok Partili Hayata Geçiş Sü- recinde İlk Girişim: Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Türkler, XVI, edt: Hasan Celal Güzel-Kemal Çiçek, Salim Koca, Ankara: Yeni Türkiye Yayın- ları, 534-545.
- ZÜRCHER, Erik Jan, (2010), Modernleşen Türkiye’ nin Tarihi, İstanbul: İleti- şim Yayınları.
- ZÜRCHER, Erik Jan, (1992), Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, İstanbul: Bağ- lam Yayıncılık.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 16 Mart 2015 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2014 Cilt: 2 Sayı: 1 |
Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.