DELİLİK VE ESER YOKLUĞU: BİR SINIR DENEYİMİ OLARAK DELİLİK

Yıl 2013, Cilt: 1 Sayı: 1, 45 - 54, 16.03.2015

Ümit Kartal

Öz

Michel Foucault, kendi ifadesiyle, bir düşünce sistemleri tarihçisidir. Burada tarihçilik klasik anlamın dışına taşar ve nedenselcilik, ilerlemecilik ve sürekliliklere bağlanan tarih kavrayışından kendini özgün bir biçimde ayırt eder. Deliliğin klasik çağdaki tecessümü bir zamanlar mümkün olan akıl ve delilik arasındaki iletişimi ilga eder. Delilik ve anormallik sadece dışlayıcı, olumsuzlayıcı bir iktidar söylemi etrafında anlaşılamaz, asıl olarak kurucu bir işlevi de vardır. Akıl ve akıldışı, geleneksel batı metafiziğinin özdeşlik ve başkalık mantığı dairesinde başkalığın yalnızca aynının özdeşliğinin onaylanması, aynının ebedi geri dönüşü, bağlamında hiyerarşik bir ikilik olarak kurulur. Dolayısıyla Foucault bu mantığın, özdeşlik ve başkalık hiyerarşisinin dışında başka bir mantık, “farkı fark olarak” deneyime açan bir mantık, arayışındadır. Bu nedenle Foucault ilkin bir sınır ihlalinin mümkün olup olmadığı sorusuna, sonrasında ise sınır ihlalinin bir sınır varsayımına dayanmasını göz önünde bulundurarak bir “dışarı” arayışına yönelir. Bu yöneliş ifadesini edebiyat ve delilik arasındaki yakınlıkta bulur. Bu çalışmada, öncelikle, deliliği bir “eser yokluğu” olarak ele alan Foucault’nun, Deliliğin Tarihi’inde ifadesini bulan, “sessizliğin arkeolojisi”nin aradığı “aklın dilinin beri tarafı”nın imkânı üzerinde durulacaktır. Ardından, Foucault’nun bu arayış dolayısıyla temellendirmeye çalıştığı bir dış-dışarı düşüncesinin vardığı ufka odaklanılacaktır. Bu çalışmanın son uğrağı bu yönelimin, edebiyat ve delilik deneyimlerinin yakınlığında açığa çıkan deneyimin, imkânı üzerine temellenmiştir.

Anahtar Kelimeler

akıl, delilik, eser yokluğu, dışarı, sınır deneyimi

Kaynakça

• Akarsu, Bedia (1998). Felsefe Terimleri Sözlüğü. 7. Baskı. İstanbul: İnkılap Kitapevi Yayın Sanayi ve Tic. A.Ş.
• Bayne, Roy (2009). Foucault ve Derrida: Aklın Öteki Yüzü. Çeviren: İsmail Yılmaz. Ankara: BilgeSu.
• Blanchot, Maurice (2005). Hayalimdeki Michel Foucault. Çeviren: Ayşe Meral (Michel Foucault’nun Maurice Blanchot: Dışarının DüşüncesiMaurice Blanchot: Dışarının ile birlikte). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Derrida, Jacques (2005). Writing and Difference. Translated, with an introduction and additional notes, by Alan Bass. London and New York: Routledge.
• Descombes, Vincent (1993). Modern Fransız Felsefesi. Çeviren: Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi.
• Foucault, Michel (1994). Kelimeler ve Şeyler (KŞ). Çeviren: M. Ali Kılıçbay. Ankara: İmge Kitabevi.
• —. (1999). Bilginin Arkeolojisi. Çeviren: Veli Urhan. İstanbul: Birey Yayıncılık.
• —. (2000). Özne ve İktidar (Öİ). Çevirenler: Işık Ergüden-Osman Akınhay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• —. (2001). “Söylemin Düzeni”. Çev. Turhan Ilgaz. Ders Özetleri içinde, çeviren: Selahattin Hilav. 5. Baskı. İstanbul: YKY.
• —. (2011). Büyük Kapatılma (BK). 3. Basım. Çevirenler: Işık Ergüden-Ferda Keskin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• —. (2011). Felsefe Sahnesi (FS). 2. Basım. Çeviren: Işık Ergüden. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kearney, Richard (1994). Modern Movements in European Philosophy: Phenomenology, Critical Theory, Structuralism. 2nd edition. Manchester and New York: Manchester Univeristy Press.
• Parla, Jale (2013). Don Kişot’tan Bugüne Roman. 13. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Poster, Mark (2008). Foucault, Marksizm ve Tarih. Çeviren: Feride Güder. İstanbul: Otonom Yayıncılık.
• Revel, Judith (2006). Michel Foucault: Güncelliğin Bir Ontolojisi. İtalyancadan çeviren: Kemal Atakay. İstanbul: Otonom Yayıncılık.