Doğuşundan Günümüze İslamcılığın Türkiye Seyri: Bir Sınıflandırma Denemesi

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 1, 169 - 199, 01.06.2016

Mahsum Aytepe

Öz

Osmanlının son döneminde ortaya çıkan ve Cumhuriyetle birlikte farklı bir aşamaya evirilen İslamcılığın Türkiye seyri, son yılların temel tartışma konularından biri olmuştur. Türkiye’deki toplumsal ve siyasal şartların etkili olduğu bu tartışmalar, İslamcılığın, bittiğinden, güçlenerek sürdüğüne dair iddialara varıncaya kadar çok farklı yaklaşımlara zemin hazırlamıştır. Bu makalede, tartışmaların daha sağlıklı değerlendirilebilmesine imkân verecek şekilde İslamcılık serüveni analiz edilecektir. Bu bağlamda İslamcılığın doğuşundan günümüze kadar hangi aşamalardan geçtiği ve nasıl bir sınıflandırmaya tabi tutulacağına ilişkin bir değerlendirmeye girişilecektir.

Anahtar Kelimeler

İslamcılık, Cumhuriyet, Muhafazakâr, Gelenek

Islamism’s Progress in Turkey from its Emergence till Today: A Classification Essay

Öz

Islamism in Turkey, which has emerged in the late Ottoman era and has evolved into a different phase with the establishment of the republic in Turkey, has been one of the prominent discussion topics in recent years.  These discussions, which have been influenced by social and politic circumstances, have prepared the groundwork for different approaches including the arguments which purport that Islamism has come to an end or has become stronger. In this article, Islamism’s journey will be analyzed in a way that allows to make a more robust assessment of the discussions. In this context, this study will examine stages through which Islamism has gone from its emergence until the present day and in what kind of classification Islamism can be subjected.

Anahtar Kelimeler

Islamism, Republic, Conservative, Tradition

Kaynakça

• Abu-Manneh, B. (1999). 1826'da Nakşibendi-Müceddidi ve Bektaşi Tarikatları. In Türkiye'de Aleviler, Bektaşiler ve Nusayriler, Edited by: İslami İlimler, Araştirma Vakfi. 113–27. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Akarsu, B. (1998). Felsefe Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Yayınları.
• Aktaş, Ü. (2009). Türkiye Siyasetinin Muhalif İki Akımı İslamcılık ve Sosyalizm. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce - Dönemler ve Zihniyetler, (9), 722- 759, İstanbul: İletişim Yayınları
• Aktay, Y. (2008). İslamcılık ve Bir Modern Melankoli: Eve Dön(eme)mek. Milel ve Nihal, 5(3), 13-50.
• Aktay, Y. (2009). Halife Sonrası Durumdan Vatandaşlık Siyasetine: İslamcı Politik Teolojinin Seyir Notları. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce -Dönemler ve Zihniyetler, (9), 1258-1280. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aldemir, T. (2014). Bilgi ve Bilinç. İstanbul: Tire Kitap.
• Aldemir, T. (2015). Tarihin Nöbet Değişiminde Zamanın Ruhu. İstanbul: Tire Kitap.
• Algar, H. (2006). Nakşibendiyye. İstanbul: Diyanet Vakfı Yay.
• Aydın, M. (2005a). Bir Milli İslamcılık Serüveni: Mücadelecilik. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-İslamcılık, (6), 452-468. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aydın, M. (2005b). Süleymancılık. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-İslamcılık, (6), 308-322. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bilici, M. (2001). İslamcılığa Dair Bazı Sorular. Tezkire, (20), 142-160.
• Bulaç, A. (2005). Modern Türk Siyasi Düşüncesinde İslamcılık. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Can, N. (2009). Mekanistik Evren Anlayışı ya da Hakikatin Bilgisinden Fenomenler Bilimine. Kaygı: Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, (13), 101-112.
• Çaha, Ö. (2005). Ana Temalarıyla 1980 Sonrası İslami Uyanış. Modern Türkiye’de İslami Uyanış-İslamcılık, (6), 476-492. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çakır, R. (1990). Ayet ve Slogan. İstanbul: Metis Yayınları.
• Çapik, K. (2014).Tevhidi İslamcı Cemaatlerde Ayrılma ve Parçalanma: İnanan Özne-İnanan Cemaat İlişkisi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ortadoğu Teknik Üniversitesi.
• Çekmegil, M. S. (1999). İman. Malatya: Nida Yayınları.
• Duran, B. (2005). Cumhuriyet Dönemi İslamcılığı. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-İslamcılık, (6), 129-156. İstanbul: İletişim Yayınları..
• Erkilet, A. (2005). Ercümend Özkan. Modern Türk Siyasi Düşüncesinde İslamcılık, 684-692. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ete, H. (2003). Modernleşme ve Muhafazakârlık Kıskacında Türkiye’de İslamcılığın Gelişimi. Tezkire, 33, 42-63.
• Güzel, M. (2000). Türkiye’de İslamcılık ve Sağcılık. Tezkire, 9(17), 65-89.
• Haksever, A. C. (2009). Osmanlı’nın Son Döneminde Islahat ve Tarikatlar: Bektaşilik ve Nakşibendilik Örneği. EKEV Akademi Dergisi, 13(38), 39-60.
• İktibas (ty). Ercümend Özkan (1938-1995), Hayatı. İktibas Dergisi. [Erişim: 12.01.2016], http://www.iktibasdergisi.com/ercumend-ozkan/hayati/
• Karabaşoğlu, M. (2009). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce - Dönemler ve Zihniyetler, (9), 690-702. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karataş, T. (2005). Sezai Karakoç: Bir Medeniyet Tasarımcısı. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-İslamcılık, (6), 979-988. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Knudsen, A. J. (2003). Political Islam in the Middle East. CMI Report: R 2003:3, Norway: Chr. Michelsen Institute.
• Koyuncu, A. A. (2015). 1970 Sonrası Türkiye’deki İslamcıların Demokrasi Algısı. Basılmamış Doktora Tezi. Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sos. Bil. Enst.
• Kutluer, İ. (2001). İslamcılık (Düşüncede). 23, 65-67. İstanbul: DİA
• Lewis, B. (2013), Modern Türkiye’nin Doğuşu. Çev.: Boğaç Babür Tuna. Ankara: Arkadaş Yayınları.
• Mert N. (2005). Türkiye İslamcılığına Bir Bakış. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-İslamcılık, (6), 411-419. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Oruç, Z. (2009). Geçmişten Günümüze Millî Türk Talebe Birliği. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-Dönemler ve Zihniyetler, (9), 703-709. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özdenören, R. (2005). Necip Fazıl Kısakürek. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-İslamcılık, (6), 136-149. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sevdam, H. (2014). Cemaatin Mücadele Tarihine Kısa Bir Bakış. [Erişim: 12.01.2016], http://huseyni-sevdam.tr.gg/cemaatin-mucadele-tarihi.htm
• Sönmez, M. A. (1995). İsmail Hatip Erzen. İstanbul: DİA.
• Şentürk, H. (2011). İslamcılık-Türkiye’de İslami Oluşumlar ve Siyaset. İstanbul: Çıra Yayınları.
• Şimşek, S. (2005). İslamcılık ve Kur’an. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-İslamcılık, (6), 698-714. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tekin, M. (2005). Işıkçılık. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-İslamcılık, (6), 341-344. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Topçu, N. (2011). İsyan Ahlâkı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Türkmen, H. (2005). Hareket Dergisi. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-İslamcılık, (6), 715-720. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Türkmen, H. (2008). Türkiye’de İslamcılık ve Özeleştiri. İstanbul: Ekin Yayınları.
• Türköne, M. (1991). Siyasi İdeoloji Olarak İslamcılığın Doğuşu. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Türköne, M. (2001). İslamcılık. 23, 60-62. İstanbul: DİA.
• Uzun, N. (2011). Türkiye’de İslamcı Hareket Gelişimi, İlişkileri, Ayrılıkları ve Dönüşümü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Atılım Üniversitesi Sosyal Bil. Enst,
• Yaşar, M. E. (2005). İskender Paşa Cemaati. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-İslamcılık, (6), 323-340. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yavuz, M. H. (2005). Bediüzzaman Said Nursî ve Nurculuk. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-İslamcılık, (6), 264-294. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yıldırım, E. (2012). Türkiye’de İslamcılığın Siyasal Evrimi: Devleti Kurtarmak, Devlet Kurmak ve Devleti Değiştirmek. TYB Akademi Dergisi, (4).
• Yıldız, A. (2009). “Asyalı Ozan” Metin Önal Mengüşoğlu. Umran Dergisi, 178, 61-66.
• Akabe. (2013). İlkelerimiz. [Erişim: 12.01.2016], http://www.akabe.com/ilkelerimiz_h257.html