Melayê Cızîrî Dîvânı’nda Âşık Tipi

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 5, 735 - 746, 13.04.2018

Şeyhmus Orkin Hatip Erdoğmuş

https://doi.org/10.18506/anemon.323178

Öz

Eğer
aşk yakıcı bir hal ise, şüphesiz bu hali en iyi tarif edecek olanlar da bu
halin ateşinde yanıp kül olanlardır. Bu halin ateşinde kül olanları yani
âşıkları sözlüklerde birkaç cümlelik tarifler çerçevesinde okumak mümkündür.
Fakat onların kendi dilinden kendilerini anlamaya çalışmak, bize âşık olma
durumunun birkaç cümle ile tarif edilemeyecek kadar derin ve çok boyutlu
olduğunu göstermektedir. Âşığın tanımı için genel bir tanım cümlesinden ziyade
âşığın kendi dilinden farklı yönlerini, özelliklerini, yaşadıklarını,
arzularını ve amaçlarını ayrıntılı bir biçimde anlatan sözlerini bir araya
toplayıp bu söylediklerinin tümü üzerinden âşığı tanımaya çalışmak daha doğru
görünmektedir. Bu çalışmada 16. yüzyılın son yarısıyla 17. yüzyılın ilk
yarısında yaşamış olan ünlü Kürt mutasavvıf şairi Şeyh Ahmed-i Cezerî veya halk
arasında bilinen adıyla Melayê Cizîrî’nin Dîvânı’nda âşık tipinin nasıl ele
alındığı, onun kendi tarifleri çerçevesinde incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Cizîrî, Aşk, Maşuk, Âşık Tipi

The Category of “Lover” in Cizirî’s Dîwan

Öz

Considering
love as a burning state, no doubt that it will be best expressed by those of
who have been burned to ashes within the fire of it. It is possible to find
brief definitions of these people, namely the lovers, in the dictionaries.
However, attempts to read them in their authentic language show us that the
state of love is too profound and multidimensional to be expressed within a few
sentences. It seems that rather than suggesting an exclusive definition of the
“lover”, gathering the parts which explain the different aspects,
characteristics, experiences, desires and purposes of the concept within
lovers’ particular language at length and trying to understand the term over
the whole of these parts is more appropriate. In this study, the approach to
love, of the Kurdish poet Sheik Ahmed-i Cizîrî, or colloquially MelayêCizîrî,
who lived between the second half of the 16th century and in the beginning of
the 17th century, is analyzed in the frame of his own descriptions.   

Anahtar Kelimeler

Cizîrî, Love, Beloved, Lover’s Category

Kaynakça

• Cebecioğlu, E. (2009). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Ağaç Kitabevi
• Erginli, Z. (2006). Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. Erginli, Z. Karslı, İ. Köktaş, Y. Ödül, N. Sevinç, R.R. Yavuz, S.S. (çev. ed.). İstanbul: Kalem Yayınevi.
• Erdoğmuş, H. (2015). Molla Mehmet Demirtaş ve Ehmedê Xanî’de Aşk. Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi. (1), 1, 147-156.
• Melayê Cizirî. (2013). Dîwan. Osman Tunç (çev.). Selman Dilovan (Latinize). İstanbul: Nûbihar.
• Mevlâna Celâleddîn Rûmî. (2004). Mesnevî. Adnan Karaismailoğlu (hzl.). İstanbul: Yeni Şafak.
• Pala, İ. (1999). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Uludağ, S. (2012). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Uludağ, S. (1991). Aşk, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Temo, S. (2007). Kürt Şiiri Antolojisi. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Türkçe Sözlük, (1998). Ankara: TDK Yayınları.