The Role of Palestinian Issue in Relations between Turkey and Middle East

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 1, 355 - 374, 03.02.2019

Veli Sırım

Öz

Turkey
who has deflected her direction into the West since its establishment, ties
between Turkey and the Western countries have strengthened, on the contrary
relations between her and Middle East countries have gradually weakened. A
change in Middle East policy of Turkey which is focused on Israeli- Palestine
conflict was seen in Arab- Israeli war called as Six Day War or June War which
started on 5th June 1967 and ended in six days. The Turkish authorities took an
attitude towards the Arab countries during the war and aftermath of the war in
this period when the crises that caused this war. While making decisions in the
framework of the UN in the 1970s and 1980s.Turkey has voted in favour of
Palestinians with the Arab countries. A great courage and determination
instance of President Erdogan during economic summit in Davos, 2009 “One
Minute” reaction, can be regarded as explicit indicator of sensitivity of
Turkey on Palestine issue. In this article, a general projection for up and
down trend of the policies of Turkey on the Palestine issue in parallel with
taking the course of development of relations between Turkey and Middle East
countries which has been continuing for more than 60 years of ongoing processes
will be introduced.   

Anahtar Kelimeler

Palestinian Issue, Israel, Middle East, Foreign Policy

Türkiye-Orta Doğu Ülkeleri Arasındaki İlişkilerde Filistin Meselesinin Yeri

Öz

Kuruluşundan
itibaren yönünü Batı’ya çeviren Türkiye ile Batılılar arasındaki bağlar
kuvvetlendikçe Orta Doğu ülkeleriyle aramızdaki bağlar giderek zayıfladı.
Türkiye’nin Filistin meselesi eksenli Orta Doğu politikasında yaşanan değişme,
5 Haziran 1967’de başlayarak altı gün boyunca devam eden Arap-İsrail savaşında
yaşandı. Türkiye, 1970’ler ve 80’lerde BM çerçevesinde alınan kararlarda, hep
Arap ülkeleriyle birlikte Filistinliler lehinde oy kullandı. 2009 yılında
Davos’ta gerçekleştirilen ekonomi zirvesinde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın büyük bir
cesaret ve kararlılık örneği olan “One Minute” çıkışı Türkiye’nin Filistin
meselesiyle ilgili duyarlılığının en açık göstergesi oldu. Bu makalede, 60
yıldan fazla bir süredir devam eden süreçte Türkiye’nin Filistin meselesinde
izlediği politikaların inişli çıkışlı seyrine paralel olarak Orta Doğu
ülkeleriyle olan ilişkilerin gelişim seyrine genel bir projeksiyon
sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Filistin Meselesi, İsrail, Orta Doğu, Dış Politika

Kaynakça

• Acar, İ. A. (1993). Dış Politika. Ankara.
• Altunışık, M. B. (2010). Arap Dünyasında Türkiye Algısı. Dış Politika Analiz Serisi-11, TESEV.
• Altunışık, M. B. (1999). Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Türkiye-İsrail İlişkileri. İçinde: Ortadoğu: Tarih, Kimlik, Güvenlik, (Edt. Meliha B. Altunışık). İstanbul: Boyut Kitapları.
• Aras, B. (1997). Filistin-İsrail Barış Süreci ve Türkiye. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Armaoğlu, F. H. (1975). Siyasî Tarih (1789-1960). Ankara.
• Armaoğlu, F. H. (1991a). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1990). Ankara.
• Armaoğlu, F. H. (1991b). Belgelerle Türk-Amerikan Münasebetleri. Ankara.
• Armaoğlu, F. H. (2000). Türkiye-İsrail ve Filistin Meselesi. İki Tarafın Bakış Açısından Türk-Arap Münasebetleri, İstanbul: İslam Tarih, Sanat ve Kültürel Araştırma Merkezi (IRCICA), 199-232.
• Aydın, M. (2005). Turkish Foreign Policy at the end of the Cold War: Roots and Dynamics. The Turkish Yearbook of International Relations, 36, 1-36.
• Aykan, M. B. (1993). The Palestinian Question in Turkish Foreign Policy from the 1950s to the 1990s. International Journal of Middle East Studies, 25(1), 91-110.
• Bacık, G. (2001). The Limits of an Alliance: Turkish-Israeli Relations. Arab Studies Quarterly, 23(2), 49-63.
• Balcı, A. (2005). Ortadoğu’da Denge Arayışı. (Erişim: 15/09/2018), http://www.radikal.com.tr/yorum/ortado guda-denge-arayisi-733954/
• Balcı, A. (2011). Türkiye’nin Dış Politikası ve İsrail: 1990’lar ve 2000’lere İlişkin Bir Karşılaştırma. Ortadoğu Etütleri, 2(4), 117-136.
• Balcı, A. (2013). Türkiye İsrail İlişkileri: Bir Değerlendirme. (Erişim: 15/09/2018), http://www.abalci.com/2013/12/ 01/turkiye-israil-iliskileri/
• Balcı, A., & Kardaş, T. (2012), The Changing Dynamics of Turkey’s Relations with Israel: An Analysis of ‘Securitization’. Insight Turkey, 14(2), 99-120.
• Bengio, O. (2004). The Turkish-Israeli Relationship: Changing Ties of Middle Eastern outsiders. New York: Palgrave.
• Bozkurt, C. (2000). Türk Kamuoyunda Filistin Problemi (1929-1939). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Bölükbaşı, S. (2001). Türkiye ve İsrail: Mesafeli Yakınlıktan Stratejik Ortaklığa. İçinde: Türkiye’nin Dış Politika Gündemi Kimlik, Demokrasi, Güvenlik, (Edt. Şaban H. Çalış vd.). Ankara: Liberte Yayınları.
• Dağı, İ. D. (2002). Ortadoğu’da İslam ve Siyaset. İstanbul: Boyut Kitapları.
• Dalar, M. (2011). Gazze Sorunu: İsrail Ablukası, Uluslararası Hukuk, Palmer Raporu ve Türkiye’nin Yaklaşımı. ORSAM, Rapor No: 71.
• Davudoğlu, A. (1994). 21. Yüzyıla Girerken Türkiye’nin Uluslararası Konumu. İçinde: 21. Yüzyıla Girerken Türkiye’nin Hedefleri. İstanbul: MÜSİAD, Rapor No: 10.
• Demirci, F. (1992). Türkiye-Ortadoğu Ekonomik İşbirliği Potansiyeli. Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• Dursun, D. (1995). Ortadoğu Neresi?. İstanbul.
• Dursun, D. (1996). Yol Ayırımındaki Türkiye. İstanbul.
• Dursunoğlu, A. (2005). Stratejik İttifak: Türkiye-İsrail ilişkilerinin Öyküsü, İstanbul: Anka Yayınları.
• Erhan, Ç. (2005). Orta Doğu Barış Süreci Kutusu. İçinde: Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, (Edt. Baskın Oran), 2. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erhan, Ç., & Kürkçüoğlu, Ö. (2005). 1990–2001: Arap Olmayan Devletlerle İlişkiler. Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, (Edt. Baskın Oran), Cilt II. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erhan, Ç., & Kürkçüoğlu, Ö. (2011). İsrail’in Bağımsızlığını Kazanması ve Türkiye’nin Tutumu. İçinde: Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, (Edt. Baskın Oran), 1. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ertosun, E. (2011). Türkiye’nin Filistin Politikasında ABD ya da AB Çizgisi: Güvenlik Etkeninin Belirleyiciliği. Uluslararası Hukuk ve Politika, 7/ 28, 57-88.
• Fırat, M., & Kürkçüoğlu, Ö. (2005). Arap Devletleriyle İlişkiler. İçinde: Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (Edt. Baskın Oran), 2. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Fırat, M., & Kürkçüoğlu, Ö. (2011). 1960-1980: Göreli Özerklik-3 (Ortadoğu’yla İlişkiler). İçinde: Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, (Edt. Baskın Oran), 1. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Geçikli, R. M. (2016). 1931 Kudüs-İslam Kongresi ve Türkiye'nin Kongreye Yaklaşımı. Journal of History Studies, 8(4), 89-102.
• Gönlübol, M. (1963). Turkish Participation in the United Nations (1945-1954). Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Gönlübol, M., & Kürkçüoğlu, Ö. (1993). Olaylarla Türk Dış Politikası (1965-1973). Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Gül, A. (1981). Türkiye ile Ortadoğu Ülkeleri Arasında İşbirliği. Doktora Tezi. İstanbul
• Gürel, Ş. S. (1979). Ortadoğu Petrolünün Uluslararası Politikadaki Yeri. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Gürel, Ş. S., & Ergün, Ö. G. (1993). İkinci Petrol Krizi Sonrasında Orta¬doğu Petrolleri ve OPEC. İçinde: Su Sorunu, Türkiye ve Ortadoğu. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Gürkan, İ. (1983). Türk Dış Politikası ve Ortadoğu. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Gürün, K. (1983). Dış İlişkiler ve Türk Politikası (1939’dan Günümüze Kadar). Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Hale, W. (2003). Türk Dış Politikası 1774–2000. İstanbul: Mozaik Yayınları.
• Hale, W.(2009). Turkey and the Middle East in the New Era. Insight Turkey, 11(3), 143-159.
• Holstein, W. (1975). Filistin Sorunu Filistin Çatışmasının Sosyal Tarihi. (Terc. Cemal E. Ertuğ). İstanbul: Yücel Yayınları.
• Hürriyet (2002). Ecevit, ‘Filistin’de İkna Oldu, Tank İsrail'e Gitti. 9 Mart 2002 tarihli Hürriyet Gazetesi.
• Hürriyet (2006). Randevu Yerine Nasihat Aldılar. 17 Şubat 2006 tarihli Hürriyet Gazetesi.
• Hürriyet (2008). Bize Karşı Saygısızlık. 28 Aralık 2008 tarihli Hürriyet Gazetesi.
• Hürriyet (2009). O Sözler Kabul Edilemez. 15 Şubat 2009 tarihli Hürriyet Gazetesi.
• İhsanoğlu, E. (1995). Türkiye ve İslam Konferansı Teşkilatı. Yeni Türkiye, 3, 388-412.
• İlkin, S. (1979). Türkiye’nin İslam Ülkeleriyle İktisadi İşbirliğini Artırma Girişimleri. İçinde: Türk-Arap İlişkileri: Geçmişte, Bugün ve Gelecekte, l. Uluslararası Konferansı Bildirileri, (18 - 22 Haziran 1979). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• İlseven, N. (1991). Petrol Sorunu. İçinde: Ortadoğu Sorunları ve Türkiye, (Edt. Haluk Ülman). Ankara: Türkiye Sosyal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı Yayınları.
• İnat, K. (2006). Türkiye’nin Ortadoğu Politikası 2005. İçinde: Ortadoğu Yıllığı 2005 (Edt. Kemal İnat ve Ali Balcı), İstanbul: Nobel Yayınları. 1-38.
• İnat, K. (2008). Türkiye’nin Ortadoğu Politikası 2006. İçinde: Ortadoğu Yıllığı 2006 (Edt. Kemal İnat ve Ali Balcı). İstanbul: Nobel Yayınları. 1-54.
• İnat, K., & Telci, İ. N. (2011a). Türkiye’nin İran, İsrail/Filistin ve Suriye Politikası 2009. İçinde: Türk Dış Politikası Yıllığı 2009, (Etd. Burhanettin Duran-Kemal İnat-Muhittin Ataman). Ankara: SETA Yayınları, 93-158.
• İnat, K., & Telci, İ. N. (2011b). Türkiye’nin İran, İsrail/Filistin ve Suriye Politikası 2010. İçinde: Türk Dış Politikası Yıllığı 2010, (Edt. Burhanettin Duran-Kemal İnat-Mesut Özcan). Ankara: SETA Yayınları, 67-136.
• İrbeç, Y. Z. (1990). Türkiye’nin Dış Ekonomik İlişkilerinde İslam Ülkeleri. Ankara: TOBB Yayınları.
• Kamel, A. (1974). Türkiye’nin Arap Dünyası ile İlişkileri, Dış Politika, 4(4), 5-20.
• Kardaş, Ş. (2011). Türk-İsrail Krizi: Moral Politikadan Çatışmaya. Görüş, 70, 12-16.
• Kardaş, T. (2006). Türkiye-İsrail İlişkilerinin ‘Analiz Düzeyi’ Kapsamında Değerlendirilmesi: 1996-2006. (Edt. Kemal İnat ve Ali Balcı), (ss. 333-352). İstanbul: Nobel Yayınları.
• Kaştan, Y. (2012) Ortadoğu’da Arap İsrail Mücadeleleri ve Türkiye. Tarih ve Medeniyetler Tarihi, 4, 1797-1815.
• Kazım, Ö. (1968). Türkiye Cumhuriyeti Hükümetleri ve Programları. İs¬tanbul: AK Yayınları.
• Kirişçi, K. (2002). Türkiye ve Müslüman Orta Doğu. İçinde: Türkiye’nin Yeni Dünyası ve Türk Dış Politikasının Değişen Dinamikleri, (Der.: Alan Makovsky, Sabri Sayan). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Koç, M. B. (2006). İsrail Devleti’nin Kuruluşu ve Bölgesel Etkileri 1948-2006. İstanbul: Günizi Yayıncılık
• Kohen, S. (2002), Türkiye Ne Yapabilir?. Milliyet, 9 Nisan 2002.
• Kürkçüoğlu, Ö. E. (1971). Türkiye’nin Ortadoğu Politikasındaki Son Gelişmeler. Dış Politika, 2.
• Kürkçüoğlu, Ö. E. (1972). Türkiye’nin Arap Ortadoğusuna Karşı Politikası (1945-1970). Ankara: Sevinç Matbaası.
• Labaki, B. A. (1994). Mevcut Türk-Arap Ekonomik İlişkileri. İçinde: Arap-Türk İlişkilerinin Geleceği, Milletlerarası Platformda Çözüm Önerileri, (Terc. Ali Çankırılı). İstanbul: TİMAŞ Yayınları.
• Laçinok, N. Y. (2007). Turgut Özal. İçinde: Türk Dış Politikasında Liderler, (Edt: Ali Faik Demir). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Lewis, B. (2007). Ortadoğu. Ankara: Arkadaş Yayınları.
• Milliyet (2000). Sezer: Kutsal Yerlerde Şiddet Kabul Edilemez. 26 Ekim 2000 tarihli Milliyet Gazetesi.
• Milliyet (2009). Davos’ta Yüksek Gerilim. 27 Şubat 2009 tarihli Milliyet Gazetesi.
• Milliyet (2016). Gazze Yardım Gemisi Mersin’den Uğurlandı. 1 Temmuz 2016 tarihli Milliyet Gazetesi.
• Mülayim, Z. G. (1979). Günümüzde Türk-Arap Siyasi İlişkileri. İçinde: Türk-Arap İlişkileri: Geçmişte, Bugün ve Gelecekte, l. Uluslararası Konferansı Bildirileri (18 - 22 Haziran 1979). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Oğan, M. S. (1997), Türkiye-İsrail İlişkilerinin Dünü-Bugünü-Yarını. İstanbul: Harp Akademileri Basım Evi.
• Oran, B. (2009). Türk Dış Politikası – Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (1919 – 1980). İstanbul:İletişim Yayınları.
• Öniş, Z. (2004). Turgut Özal and his Econonic Legacy: Turkish Neo-Liberalism in Critical Perspective. Middle Eastern Studies, 40(4), 113-134.
• Özcan, G. (2002). Türk Dış Politikasında Oluşum Süreci ve Askeri Yapı. İçinde: Günümüzde Türkiye’nin Dış Politikası, (Edt. Barry Rubin ve Kemal Kirişçi). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Özcan, G. (2005). Türkiye-İsrail İlişkilerinde Dönüşüm: Güvenliğin Ötesi. TESEV Yayınları
• Özcan, G.(2010). Aynalar Galerisi: Türkiye-İsrail İlişkilerinde Yansımalar, Yanılsamalar ve Gerçekler. Ortadoğu Analiz, 2(18), 36-44.
• Qureshi, M. N. (2014). Ottoman Turkey, Atatürk and Muslim South Asia Perspectives, Perceptions, and Responses. Karachi: Oxford University Press.
• Radikal (2009). Genelkurmay’dan Davos Açıklaması. 30 Ocak 2009 tarihli Radikal Gazetesi.
• Robins, P. (1998). Türkiye ve’ş-Şarku’l-Evsat / Turkey and the Middle East (Terc. Mihail Necm Hûri). Limassol
• Sabah (2006). Hamas Terör Örgütüdür. 4 Mart 2006 tarihli Sabah Gazetesi.
• Sabah (2016). Gazze’ye Yardım Gemisi İsrail’e Ulaştı. 3 Temmuz 2016 tarihli Sabah Gazetesi.
• Sander, O. (1998). Türkiye ve Ortadoğu. İçinde: Türkiye’nin Dış Politikası, (Edt: Dr. Melek Fırat). Ankara: İmge Kitabevi.
• Sezer, D. B. (1999). Soğuk Savaş Dönemi ve Türkiye’nin İttifaklar Politikası. İçinde: Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç, (Edt. İsmail Soysal), 441-464. Ankara.
• Sinkaya, B. (2011). Geçmişten Günümüze Türkiye’nin Ortadoğu Politikası ve Batı Etkisi. Adam Akademi, 1, 79-100.
• Soysal, İ. (1991). Türkiye’nin Uluslararası Siyasal Bağıtları (1945-1990). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sönmez, G. (2016). Bölgede Yeni Bir Dönemin Habercisi: Türkiye-İsrail İlişkilerinde Uzlaşma. ORSAM Bölgesel Gelişmeler Değerlendirmesi, 44.
• Şahin, M. (2010). Türkiye’nin Ortadoğu Politikası: Süreklilik ve Değişim. Akademik Orta Doğu, 4(2), 9-22.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı (1966). Dışişleri Bakanlığı Belleteni, Ocak 1966, Sayı: 16.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı (1967a). Dışişleri Bakanlığı Belleteni, Haziran 1967, Sayı 33.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı (1967b). Dışişleri Bakanlığı Belleteni, Mayıs 1967, Sayı 32.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı (1969a). Dışişleri Bakanlığı Belleteni, Eylül 1969, Sayı: 60
• T.C. Dışişleri Bakanlığı (1969b). Dışişleri Bakanlığı Dışişleri Bakanlığı Belleteni. Ağustos 1969
• T.C. Dışişleri Bakanlığı (1970a). Dışişleri Bakanlığı Belleteni, Aralık 1970, Sayı: 75
• T.C. Dışişleri Bakanlığı (1970b). Dışişleri Bakanlığı Belleteni, Mart 1970, Sayı: 66
• T.C. Dışişleri Bakanlığı (2015). Türkiye-İsrail Siyasi ilişkileri. (Erişim: 16/15/2015), http://www.mfa.gov.tr/turkiye-israil-siyasi-iliskileri.tr.mfa
• Tavlaş, N. (1999). Türk-İsrail Güvenlik ve İstihbarat İlişkileri. Avrasya Dosyası (İsrail Özel), 5(1), 76-101.
• Tuncer, N. (2007). Süleyman Demirel. İçinde: Türk Dış Politikasında Liderler, (Edt: Ali Faik Emir). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Tür, Ö. (2007). Türkiye ve Filistin/1908-1948: Milliyetçilik, Ulusal Çıkar ve Batılılaşma. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 62(1).
• Tür, Ö. (2009). Türkiye İsrail İlişkileri: Yakın İşbirliğinden Gerilime?. Ortadoğu Analiz, 1(4), 22-28.
• Uzer, U. (2011). Türkiye İsrail İlişkilerinde Bunalım. Ortadoğu Etütleri, 2(2), 137-168.
• Yalçın D., & Akbıyık, Y. (2012). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi II. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Yeni Şafak (2014). Erdoğan: Filistin Davası Bizim Davamızdır. 11 Temmuz 2014 tarihli Yeni Şafak Gazetesi.
• Yılmaz, T. (2001). Türkiye-İsrail Yakınlaşması. Ankara: İmaj Yayınevi.
• Yılmaz, T. (2008). 1961-1979 Dönemi Türk Dış Politikası- Orta Doğu ile İlişkiler. İçinde: Türk Dış Politikası 1919-2008, (Edt. Haydar Çakmak). Ankara: Platin Yayınları.
• Yılmaz, T. (2010). Türkiye-İsrail İlişkileri: Tarihten Günümüze. Akademik Ortadoğu, 5(1), 9-24.