Turgut Özal Era in Turkey’s Syria Policy

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 4, 293 - 305, 27.08.2019

Özkan Gökcan

https://doi.org/10.18506/anemon.522833

Öz

During the second half of the 1980s and the first half of the 1990s, one
of the most important political actors that shape the Turkey-Syria relations is
possible to say Turgut Özal. Özal's quest to establish good relations with
neighboring countries and to resolve political disputes by developing economic
relations has directly affected Turkey-Syria relations. Turkey-Syria relations,
which are tense due to the PKK presence in Syria and water problem, were tried
to be overcome with high-level mutual visits under the leadership of Özal and
the protocols of security and economic cooperation signed. The concrete steps
taken during the Özal period are important in terms of the fact that the two
sides have allowed them to negotiate the problems, even though they do not
result in a lasting cooperation between the two countries. In this study, the
so-called Turgut Özal period in the 1983-1993 period, Turkey-Syria relations
are followed by what kind of course is discussed. These years have passed into
history as a period in which disputes prevailed in Turkey-Syria relations
despite all the concrete initiatives.

Anahtar Kelimeler

Turgut Özal, The Water Problem, PKK, Economic Cooperation, Security Protocols

Türkiye’nin Suriye Politikasında Turgut Özal Dönemi

Öz

1980'lerin
ikinci ve 1990'ların ise ilk yarısı boyunca Türkiye-Suriye ilişkilerine yön
veren en önemli siyasal aktörlerden birinin Turgut Özal olduğunu söylemek
mümkündür. Özal’ın komşu ülkelerle iyi ilişkiler kurma ve siyasi
uzlaşmazlıkları ekonomik ilişkiler geliştirerek çözme arayışı Türkiye-Suriye
ilişkilerini doğrudan etkilemiştir. Suriye’deki PKK varlığı ve su sorunu gibi
nedenlerle gergin seyreden Türkiye-Suriye ilişkileri, Özal’ın öncülüğünde
gerçekleşen karşılıklı ziyaretler ve imzalanan güvenlik ve ekonomik işbirliği
protokolleri ile aşılmaya çalışılmıştır. Özal döneminde atılan somut adımlar
iki ülke ilişkilerinde kalıcı bir işbirliğine neden olmasa da tarafların
sorunları müzakere edebilmelerine olanak tanımış olması bakımından önemlidir.
Bu çalışmada Turgut Özal dönemi olarak adlandırılan 1983-1993 döneminde
Türkiye-Suriye ilişkilerinin nasıl bir seyir izlediği ele alınmaktadır. Söz
konusu yıllar, tüm somut girişimlere rağmen Türkiye-Suriye ilişkilerinde
uzlaşmazlıkların hakim olduğu  bir dönem olarak
tarihe geçmiştir.

Anahtar Kelimeler

Turgut Özal, Su Sorunu, PKK, Ekonomik İşbirliği, Güvenlik Protokolleri

Kaynakça

• Akmandor, N., Pazarcı, H.,&Köni, H. (1994).Ortadoğu Ülkelerinde Su Sorunu. Ankara: TESAV Yayınları.
• Aras, D. (2012). The Syrian Uprising: Turkish-Syrian Relations Go Downhill. The Middle East Quarterly, 19(2), 41-50.
• Ataman, M. (2001a), The Kurdish Question and Its Impact on Turkey’s Foreign Policy: From 1923 to 2000.Journal of South Asian and Middle Eastern Studies, 24 (2), 33-49.
• Ataman, M. (2001b). Özal ve İslam Dünyası: İnanç ve Pragmatizm. İçinde: İ. Sezal & İ. Dağı (Ed.), Kim Bu Özal: Siyaset, İktisat, Zihniyet(s. 351-384). İstanbul: Boyut Yayıncılık.
• Ataman, M. (2002). Leadership Change: Özal Leadership and Restructuring in Turkish Foreign Policy. Alternatives: Turkish Journal Of International Relations, 1(1), 120-153.
• Ataman, M. (2003). Özalist Dış Politika: Aktif ve Rasyonel Bir Anlayış.Bilgi, 2(7), 49-64.
• Balcı, A. (2013).Türkiye Dış Politikası: İlkeler, Aktörler, Uygulamalar. İstanbul: Etkileşim Yayınları.
• Birand, M. A. (1993). APO VE PKK. İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Birand, M. A.& Yalçın, S. (2001), The Özal: Bir Davanın Öyküsü. İstanbul: Doğan Kitapçılık.
• Çağ, G.& Eker, S. (2013), Ortadoğu’da Baas Rejimleri: Suriye ve Irak.Çankırı Karatekin Üniversitesi Uluslararası Avrasya Strateji Dergisi,2(2), 57-72.
• Çandar, C. (2012), Mezopotamya Ekspresi: Bir Tarih Yolculuğu. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Daban, C. (2017), Turgut Özal Dönemi Türkiye Dış Politikası.Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 17(33), 77-96.
• Duman, M. Z. (2010), Türkiye’de Liberal Muhafazakâr Siyaset ve Turgut Özal. Ankara: Kadim Yayınları.
• Ertosun, E. (2014),Dış Politikada Özal’lı Yıllar. İçinde: C. Göktepe & T. Ü. Bilgiç,İç ve Dış Gelişmelerle Türkiye’nin Demokrasi Tarihi: 1946-2012 (s. 290-318). İstanbul: Ufuk Yayınları
• Ertosun, E. (2015), Özal’ın Orta Doğu Barışı Perspektifi. İçinde: E. Ertosun & E. Demirbaş (Ed.), Turgut Özal: Değişim, Dönüşüm (s. 191-297). Ankara: Turgut Özal Üniversitesi Yayınları.
• Ertosun, E. (2016), Turgut Özal’ın Ekonomi Odaklı Dış Politikası: Yunanistan’a Yönelik Zeytin Dalı Diplomasisi Örneği.Bilge Strateji, 8(15), 33-57.
• Fırat, M. &Kürkçüoğlu, Ö. (2009a), Ortadoğu ile İlişkiler. İçinde: B. Oran (Ed.), Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt I 1980-2001 (s. 124-149). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Fırat, M. & Kürkçüoğlu, Ö. (2009b), Arap Devletleriyle İlişkiler.İçinde: B. Oran (Ed.), Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt II 1980-2001 (s. 551-568). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Gunter, M. (1997), The Kurds and the Future of Turkey. New York: St. Martin’s Press.
• Gunter, M. (2009), The A to Z of the Kurds. Toronto and Oxford: The Scarecrow Press.
• Gürbey, G. (2001), Özal’ın Dış Politika Anlayışı.İçinde: İ. Sezal & İ. Dağı (Ed.), Kim Bu Özal: Siyaset, İktisat, Zihniyet (s. 285-305). İstanbul: Boyut Yayıncılık.
• Hinnebusch, R. (2002), The Foreign Policy of Syria.İçinde: R. Hinnebusch & A. Ehteshami, The Foreign Policies of Middle East States (s. 141-165). London: Lynne Reiner Publishers.
• İmset, İ. G. (1993), PKK: Ayrılıkçı Şiddetin 20 Yılı (1973-1992). Ankara: Turkish Daily News Yayınları.
• Kıran, A. (2005), Ortadoğu’da Su: Bir Çatışma veya Uzlaşma Alanı, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Laçinok, N. Y. (2007), Turgut Özal.İçinde: A. F. Demir (Ed.),Türk Dış Politikasında Liderler (s. 537-639). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Marcus, A. (2009),Kan ve İnanç: PKK ve Kürt Hareketi. Ayten Alkan (Çev.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Oktav, Ö. Z. (2003), Water Dispute and Kurdish Separatism in Turkish-Syrian Relations.The Turkish Yearbook,34, 91-117.
• Olson, R. (1996), The Kurdish Questions and Turkey’s Foreign Policy toward Syria, Russia and Iraq since the Gulf War.İçinde: R. Olson (Ed.), The Kurdish Nationalist Movement in the 1990s: Its Impact on Turkey and the Middle East (s. 84-113).Kentucky: The University Press of Kentucky.
• Olson, R. (1997), Turkey-Syria Relations Since the Gulf War: Kurds and Water, Middle East Policy.5(2), 168-193.
• Olson, R. (2000), Turkish and Syrian Relations Since the Gulf War: The Kurdish Questions and the Water Problem. İçinde: F. Ibrahim & G. Gürbey (Ed.),The Kurdish Conflict in Turkey: Obstacles and Chances for Peace and Democracy (s. 119-149). New York: St Martin’s Press, pp. 119-149.
• Oran, B. (2009a), TDP’nin Temel İlkeleri.Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt I 1919-1980, Der. Baskın Oran, İstanbul, İletişim Yayınları, ss. 46-53.
• Oran, B. (2009b), “Kuruluş Yılları: 1919-1923”, İçinde: B. Oran (Ed.), Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt I 1980-2001 (s. 95-109).İstanbul: İletişim Yayınları.
• Oran, B. (2009c), Dönemin Bilançosu, İçinde: B. Oran (Ed.), Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt I 1980-2001 (s. 9-33).İstanbul: İletişim Yayınları.
• T.C. Başbakanlık Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü (22 Ağustos 1994), Ağustos 1994. (Erişim tarihi: 10 Ocak 2018), http://ayintarihi.byegm.gov.tr/turkce/haber/austos-1994/3694.
• T.C. Başbakanlık Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü (15 Şubat 1995), Şubat 1995. (Erişim tarihi: 11 Ocak 2018). http://ayintarihi.byegm.gov.tr/turkce/date/1995-02-11,
• Tejel, J. (2009), Syria’s Kurds: History, Politics and Society. New York: Routledge Publications. Türkiye Cumhuriyeti ile Suriye Arap Cumhuriyeti Arasında Ekonomik İşbirliği Protokolü (17 Temmuz 1987). Resmi Gazete, 87/12171, Yayım Tarihi: 10.12.1987.
• UNITED NATIONS SECURITY COUNCIL, Resolution 688 (1991), 05.04.1991.
• Uzgel, İ. (2009), AB ve NATO ile İlişkiler.İçinde: B. Oran (Ed.) Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt II 1980-2001 (s. 34-82).İstanbul: İletişim Yayınları.
• Zarakol, A. (2011).After Defeat How the East Learned to Live with the West. Cambridge: Cambridge University Press.