Kıraat Farklılığından Dolayı Oluşan Zamir İltifatı: Zemahşerî Örneği

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 5, 245 - 254, 07.10.2019

Ferit Dinçer

https://doi.org/10.18506/anemon.520713

Öz

Tefsir ilmi başta olmak üzere Kur’ân kaynaklı diğer bütün
ilimlerin, ilgili konularda kıraatlere başvurmak durumunda kaldıkları
görülmektedir. Belâgat âlimlerinin
anlama güzellik veren edebî sanatlardan saydığı iltifât ameliyesi, kavram
olarak ilk defa kullanan kişi; Asmaî’dir. Tefsir ilminde ise; ilk olarak
iltifât kavramını kullanan ve iltifât sanatının ilmî ve belağî değerini
açıklığa kavuşturan, ondaki güzellik, incelik ve belağî esrarları ortaya
çıkaran âlim; Zemahşerî’dir. Bu çalışmada “el-Keşşâf” adlı tefsirinde,
farklı kıraatlerden dolayı meydana gelen birkaç örnek üzerinde durulmuştur.
İltifat; lafzî güzellik sağlaması ile bedî‘ ilmine, anlamsal güzellik
sağlamasıyla meânî ilmine dâhil olan çok yönlü bir sanattır.Zemahşerî, farklı
kıraatlerin neden olduğu iltifât sanatını, tefsirinde ustaca kullanarak anlam
zenginliğini meydana çıkarmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kıraat, Zemahşerî, İltifat, Zamir

The Pronoun Compliment Caused By The Qiraah Differences: Sample Of Zamakhshari

Öz

Mainly
commentary science and all other Qur’an-related sciences, it is seen that they
have to consider qiraahs in related subjects. The praise given by the scholars
of literary wisdom from the literary arts is to make changes in terms of
person, time style and genre or a short so-called unexpected way.The scholar
who used the concept of compliment for the first time is Asmaî. In the
commentary science; firstly, the person who uses the concept of compliment and
clarifies the scientific and legitimate value of the art of compliment and
reveals the beauty, delicacy and the mysteries of commentary science is
Zamakhshari. In this study, in the commentary maned al-Kashshaf, a few examples
of different qiraahs were emphasized. The compliment is a multi-faceted art
that is involved in the science of illusion and the giving of meaningful
beauty. Zamakhshari, has revealed the richness of meaning by using the
compliment art, which is caused by the different qiraahs, masterfully in his
commentary.

Anahtar Kelimeler

Qiraahs, Zamakhshari, Compliment, Pronoun

Kaynakça

• Ala Mehdî, A. (2017). el-İltifat ve Eseruhu fi Refi’l-Kifâyeti’l-İ‘ilamiyye li’n-Nassi ‘inde ez-Zemahşerî. 7(45), 119-148. Küfe: Meceletu Fasliyye muhakeme.
• Alevî, Y. (1983). et-Tırâzu’l-Mütedamine li Esrâri’l- Belâgati ve Ulumi Hakâiki’l-İ’câz. Beyrut: Dârü’l- Kutubu’l-İlmiyye.
• Askerî, E. ( 1957). Kitâbü’s-Sınâ’ateyn. Beyrut: Dârü’l- İhayi’l-Kutubi’l-Arabiyye.
• Benna, A. (1987). İtihafu’l-Fudalai’l-Beşer bi’l Kıraati’l- Erbaati’l-Aşır. Beyrut: Âlemu’l-Kutub.
• Cerrahoğlu,İ. (2005). Tefsir Tarihi. Fecr Yayınları.
• Cevherî, İ. (1987). es-Sıhâh: Tâcü’l-Luğa ve Sıhâhu’l- Arabiyye. Beyrut: Yay. y.y.
• Çetin, A. (2001). Kıraatlerin Tefsire Etkisi. İstanbul: Marifet Yayınları.
• Durmuş, İ. (2010). İltifat. TDVA. Ankara: TDV Yayınları.
• Ebû Hayyân, E. (1993). el-Bahru’l-Muhît. Beyrut: Dârü'l-Kutubi’l İlmiyye.
• Ebû Ubeyde, M. (1381). Mecazu’l- Kur’ân. Kahire: Yay. y.y.
• Ebû’l-Abbâs, E. (1990). el-Bedî‘. Beyrut: Yay. y. el-Hâtimî, E. (1979). Hilyetü’l-Muhâdara. Bağdat: Yay. y.y.
• Ezherî, M. (1991). Meâni’l-Kıraat. Dârü’l-Maârif.
• Ferahidî, H. (2010). Kitâbü’l-Ayn. Beyrut: Dârü’l Kutubi’l- İlmiyye.
• Ferrâ, E. (1984). Meâni’l-Kur’ân. Beyrut: Âlemu’l-Kutub.
• Güneş,K. (2011).Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Mektep Yayınları.
• Hâtimî, E. ( 1979). Hilyetü’l-Muhâdara. Bağdad: Yay. y.y.
• İbn Ebî Meryem, E. (1971). el-Mudâh fî Vücühi'l Kıraati ve 'İleliha. Beyrut: Dârü'l- Kutubi'l-Arabiyye.
• İbn Hâleveyh,E.(1979).el-Hücce fi'l-Kıraati's-Seb'a. Beyrut:Dârü'ş-Şürük.
• İbn Hâleveyh,E.(t.y.) Muhtasar fi’l-Şevazz. Kahire: Mektebû’l-Mutenebî.
• İbn Kuteybe, E. (1954). Te’vilu Müşkili’l-Kur’ân. Kahire: Dârû İhayi’l-Kutubi’l-Arabiyye.
• İbn Manzûr, E. (1119). Lisânu’l-‘Arap. Kahire: Dârü’l- Maârif.
• İbn Sîde, E. (1958). el-Muhkem ve’l-Muhîti’l-A’zam. Ma’hadi’l-Mahtutat bi Camieti’l-Duveli’l-Arabiyye.
• İbn Zencele, E. (1997). Hüccetu'l-Kıraat. Beyrut: Müessesetü'r-Risale.
• İbnü’l-Cezerî, M. (t.y.). en-Neşr fi’l-Kıraati’l-Aşr. Beyrut: Dârü’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• İbnü’l-Esîr, E. (t.y.). el-Meŝelü’s-Sâ’ir. Kahire:Dârü Nahdâ.
• İsfahânî, E. (t.y.). el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’ân. Mektebetu Nezar Mustafa el-Bâz.
• Karaman,H. vd., (2013). Kur’ân Yolu Meâli. Ankara: Yay. y.y.
• Kazvînî, E. (2003). el-Îdâh fî Ulûmi’l-Belâğa. Beyrut: Dârü’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Mustafavî, H. (2009). et-Tahkîk fî Kelimâti’l-Kur’âni’l Kerîm. Beyrut: Dârü’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Râzî,E. (1420). et-Tefsiru’l-Kebir/Mefatihu’l-Gayb. Beyrut:Dârü İhyai’t-Turasi’l-Arabî.
• Sekkâkî, E. (2000). Miftâhu’l-Ulûm.Beyrut: Dârü’l- Kutubi’l-İlmiyye.
• Selûm, Y. vd., (1996). Zâhiretü’l-İltifât fî Keşşâfi’z- Zemahşerî. Dımaşk: Mecelle Mecme’u’l-Lügati’l- Arabiyye.
• SemînA. (1997). Umdetu'l- Huffaz fî Tefsiri Eşrefi'l Elfâz. Beyrut: Dârü’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Süyûtî, E. (t.y.). el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân. Medîne: Mücemmaü’l-Melik Fehd li-Tıbâati’l-Mushafi’ş Şerif.
• Tâberî, E. (t.y.). Câmiu’l-Beyân an Te’vili’l-Ayi’l Kur’ân.
• Ukberî, E. (1997). İ’rabu’l-Kıraati’l-Şevazz. Beyrut: Âlemu’l-Kutub.
• Yazır, E. M. H. (2005). Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Huzur Yayınevi.
• Yemen: Dârü’l-Hicir. Tabl, H. (1998). Üslûbu’l-İltifât fi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Kahire: Dârü’l-Fikri’l-Arabî.
• Zebidî, M. (1994). Tâcü’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs. Beyrut: Dârü’l-Fikr.
• Zehebî,M. (2000). et-Tefsir ve’l-Müfessirûn. Kahire: Mektebetu Vehbe.
• Zemahşerî, E. (1998). Tefsiru’l-Keşşâf an Hakâiki Ğavâmidi’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîli fî Vucûhi’t- Te’vîl. Riyad: Dârü’l-Âbikân.
• Zerkeşî,B. (1984). el-Burhân fî ʿUlûmi’l-Kur’ân. Kâhire: Dârü’t-Turâs.