Çorum İli, Dodurga İlçesi Ağzında Geçen Bazı Kelimeler ve Bu Kelimelerin Dîvān-ü Lügāti’t Türk, Kutadgu Bilig ve Azerbaycan Türkçesindeki Varlığı Üzerine

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 6, 1891 - 1899, 11.12.2020

Sevinç Ahundova Mustafa Töremiş

https://doi.org/10.18506/anemon.803187

Cited By: 1

Öz

Çalışmamız “Çorum İli, Dodurga İlçesi Ağzında Geçen Bazı Kelimeler ve Bu Kelimelerin Dîvān-ü Lügāti’t Türk, Kutadgu Bilig ve Azerbaycan Türkçesindeki Varlığı Üzerine” dir. Dodurga ilçesi ağzında geçen eski ve günümüzde pek de yaygın olmayan fakat çağdaş Türk lehçelerinden Azerbaycan Türkçesinde aktif olarak kullanılan bu kelimeleri incelemeye ve karşılaştırmaya çalıştık. Bu kelimelerin tarihsel süreç içerisinde nasıl kullanıldığını, bunların Türkçenin bilinen ilk sözlüğü olan Divān-ü Lügāti’t Türk’te ve Türkçenin önemli dil yadigârlarından olan Kutadgu Bilig’deki yerini tespit etmeğe çalıştık. Türkçenin hem de, Türk dili araştırmalarının ana kaynaklarından olan bu iki eser, bu araştırmamızda bize yol göstermiştir. Bu kelimelerin her iki eserdeki yerini varlıklarını, karşılıklarını ve semantik olarak benzerliklerini inceledik. Çalışma için esas olarak alınan iki temel kaynak bizlere oldukça yararlı olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Dodurga Ağzı, Dîvān-ü Lügāti’t Türk, Kutadgu Bilig, Azerbaycan Türkçesi

Some Words in the Dialect of Dodurga District of Çorum Province and On the Existence of These Words in Dîvān-ü Lügāti Türk, Kutadgu Bilig and Azerbaijan

Öz

Our study is "On Some Words in Çorum Province, Dodurga District and Their Presence in Dîvān-ü Lügāti Türk, Kutadgu Bilig and Azerbaijan Turkish". We tried to examine and compare these words that are used actively in Azerbaijani Turkish, which are old and not so common today, but one of the contemporary Turkish dialects in the dialect of Dodurga district. We tried to determine how these words were used in the historical process and their place in Divān-ü Lügāti, the first known dictionary of Turkish, and in Kutadgu Bilig, one of the important language heirlooms of Turkish. These two works, which are the main sources of Turkish as well as Turkish language research, guided us in this research. We examined the places, equivalents, and semantic similarities of these words in both works. Two main sources taken as a basis for the study have been very useful to us.

Anahtar Kelimeler

Dodurga Dialect, Dîvān-ü Lügāti'tTurk, Kutadgu Bilig, Azerbaijan Turkish

Kaynakça

• Arat, Reşit Rahmeti (1959), Kutadgu Bilig II Tercüme, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Arat, Reşit Rahmeti (1979) (neşre hazırlayanlar: Kemal Arslan. O.F. Sertkaya, N. Yüce), Kutadgu Bilig III İndeks, İstanbul: TKAE. Yayımları.
• Arat, Reşit Rahmeti (1999), Kutadgu Bilig I Metin, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Atalay, Besim (1985), Dîvān-ü Lügāti’t Türk Tercümesi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gösterir, İbrahim (2009), Örnekli-Tanıklı Çorum Ağzı Sözlüğü, Çorum: Çorum Belediyesi Kültür Yayını.
• Gülsevin, Gürer (2006), Kutadgu Bilig Türkçesinden Anadolu Ağızlarına, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi S. 2006/1, S. 109-121
• Günşen, Ahmet (2000), Kırşehir ve Yöresi Ağızları (İnceleme-Metin-Sözlük), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kaçalin, Mustafa S. (2019), Kutadğu Bilig Metin, İstanbul: T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• Üşenmez, Emek (2014), Eski Anadolu Türkçesinde Arkaik (Eski) Öğeler, İstanbul: Akademik Kitaplar Yayınevi.
• Yoksul, Can (2013), Çorum Yöresi Sözlü Kültürü, Çorum: Çorum Belediyesi Kültür Yayınları.