Türkiye Elektrik Piyasasında Elektrik Fiyat Riskini Etkileyen Temel Faktörler Hakkında Yorumlar

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: İktisadi ve İdari Bilimler, 189 - 204, 18.12.2020

Mustafa Gözen

Öz

Türkiye elektrik piyasasında 2001 yılında başlayan serbestleşme sürecinin getirdiği en önemli değişikliklerden biri, elektrik fiyat riskinin ortaya çıkmasıdır. 2003 yılından itibaren, serbest tüketiciler tedarikçileri ile ikili anlaşma kapsamında uzlaştıkları fiyattan elektrik satın alabilmektedir. Bunun yanında, serbest olmayan tüketiciler ile kırılgan tüketiciler için Energy Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından belirlenen fiyatlar dışında kalan elektrik fiyatları, 2006 yılı Mayıs ayından itibaren serbest piyasa koşullarında oluşmaktadır. Bu itibarla, bu makalenin amacı; Türkiye elektrik piyasasında fiyat riskine neden olan ana faktörlerin incelenmesidir. Bu makalede altı başlık altında toplanan faktörler ayrıntılı olarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Elektrik piyasası, Elektrik fiyat riski, Türkiye elektrik piyasası, Risk yönetimi, Gün öncesi piyasası

Comments on Main Factors Affecting Electricity Price Risk in Turkish Electricity Market

Öz

One of the most important changes brought about by the liberalization process in Turkish electricity market that started in 2001, is the emergence of electricity price risk. Since 2003, eligible consumers have been able to purchase electricity at a price agreed upon under a bilateral agreement with their suppliers. In addition to this, electricity prices, which are outside the prices determined by Energy Market Regulatory Authority (EPDK) for non-eligible consumers and vulnerable consumers, have been formed under free market conditions since May 2006. In this respect, the purpose of this article is to examine the main factors that lead to price risk in Turkish electricity market. The factors classified under six headings in the article were examined in detail.

Anahtar Kelimeler

Electricity market, Electricity price risk, Turkish electricity market, Risk management, Day ahead market

Kaynakça

• Acar, B., Selcuk, O. & Dastan, S.A. (2019). The merit order effect of wind and river type hydroelectricity generation on Turkish electricity prices. Energy Policy, 132, 1298-1319.
• Alaçam, V. (2014). Elektrik piyasasında fiyat riski: Kavramsal analiz ve Türkiye için öneriler. Uzmanlık tezi, Ankara: Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu.
• Aslan, İ.Y., Altınay, G., Ilıcak, A., Önal, E., Katırcıoğlu, E., Ardıyok, Ş., Gültekin, B. & Akçaoğlu, C. (2007). Enerji hukuku cilt-1 elektrik piyasasında rekabet ve regülasyon. Ankara: Ekin Basın Yayın Dağıtım.
• Atiyas, I. (2006). Elektrik sektöründe serbestleşme ve düzenleyici reform. İstanbul: TESEV Yayınları.
• Bağcı, H. (2004). Enerji borsaları ve bu borsaların Türkiye'de kullanımı. Türkiye enerji forumu, 16.
• Behmand, F. & Percebois, J. (2016). Wind power feed-in impact on electricity prices in Germany 2009-2013. The European Journal of Comparative Economics, 13(1), 81-96.
• Berk, İ. & Torun, E. (2019). Testing Merit-Order Effect in Turkey’s Electricity Market: The Effect of Wind Penetration on Day-Ahead Electricity Prices. Akdeniz İİBF Dergisi, 19(1), 133-156.
• Bhattacharyya, S.C. (2011). Energy economics: Concepts, issues, markets and governance. London: Springer-Verlag London Limited.
• Biewald, B. (2003). Risk management of the electricity portfolia. Regulatory Assistance Project Issues Letter, 1.
• Blonco, C. & Soronow, D. (2001). Mean reverting process- Energy price processes used for derivatives pricing & risk management. Commodities Now, 5(2), 68-74.
• Chawda, S. & Deshmukh, S. (2012). Assessment of price risk of power under Indian electricity market. International Journal of Computer Applications, 59(11), 12-17.
• Ciarreta, A., Pizarro-Irizar, C. & Zarraga, A. (2020). Renewable energy regulation and structural breaks: An empirical analysis of Spanish electricity price volatility. Energy Economics, 88, 1-11.
• Csereklyei, Z., Qu, S. & Ancev, T. (2019). The effect of wind and solar power generation on wholesale electricity prices in Australia. Energy Policy, 131, 358-369.
• Çetin, T. & Oğuz, F. (2007). The politics of regulation in the Turkish electricity market. Energy Policy, 35(3), 1761-1770.
• Dastan, S. A. & Selçuk, O. (2016). Review of the security of supply in Turkish energy markets: Lessons from the winter shortages. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 59, 958-971.
• Dolun, L. (2002). Türkiye'de Elektrik Enerjisi Üretimi ve Kullanılan Kaynaklar. Uzmanlık Tezi, Ankara: Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş.
• DPT, Devlet Planlama Teşkilatı (2001). Sekizinci beş yıllık kalkınma planı, Elektrik Enerjisi Özel İhtisas Komisyonu Raporu. DPT: 2569 - OİK: 585. Ankara: DPT. (Accessed: 03/08/2019), https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/08_ElektrikEnerjisi.pdf
• EIA, Energy Information Administration U.S. Department of Energy (2002). Derivatives and risk management in the petroleum, natural gas and electricity industries. Washington, D.C.: U.S. Department of Energy, 9-10.
• EIA, Energy Information Administration U.S. Department of Energy (2019). Factors affecting electricity prices. Washington, D.C.: U.S. Department of Energy (Accessed: 10/09/2019), https://www.eia.gov/energy explained/electricity/prices-and-factors-affecting-prices.php
• E-mevzuat, Mevzuat Bilgi Sistemi (2011). 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun, (Accessed: 08/05/2019), https://www.mevzuat.gov.tr/Metin1.Aspx? MevzuatKod=1.5.5346&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=&Tur=1&Tertip=5&No=5346
• E-mevzuat, Mevzuat Bilgi Sistemi (2013). 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu. (Accessed: 27/07/2019), https://www.mevzuat.gov.tr/Metin1.Aspx?MevzuatKod=1.5.6446&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=&Tur=1&Tertip=5&No=6446
• EPDK, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (2003). 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu. (Accessed: 19/07/2019), https://www.epdk.org.tr/Detay/Icerik/3-0-0-2256/kanun lar
• EPDK, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (2019a). Elektrik piyasasında lisanssız elektrik üretimi. (Accessed: 24/08/2019), https://www.epdk.org.tr/Detay /Icerik/3-0-92/elektriklisanssiz-uretim
• EPDK, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (2019b). Elektrik piyasası YEKDEM listesi, (Accessed: 11/02/2019), https://www.epdk.org.tr/Detay/Icerik/3-0-72/elektrikyekdem/
• EPDK, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (2020a). Serbest tüketici limitine ilişkin 26/12/2019 tarihli ve 9019 sayılı kurul kararı. (Accessed: 25/08/2019), https://www.epdk.org.tr/Detay/Icerik/23-2-3/mevzuat
• EPDK, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (2020b). Elektrik Piyasası Aylık Sektör Raporları. (Accessed: 25/08/2019), https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/3-0-23-3/elektrikaylik-sektor-raporlar
• EPİAŞ, Enerji Piyasaları İşletme A.Ş. (2019). Piyasa takas fiyatı (PTF), Şeffaflık platformu. (Accessed: 04/09/2019), https://seffaflik.epias.com.tr/transparency/ piyasalar/gop/ptf.xhtml
• EPİAŞ, Enerji Piyasaları İşletme A.Ş. (2020). Piyasa takas fiyatı (PTF), Şeffaflık platformu. (Accessed: 24/08/2020), https://seffaflik.epias.com.tr/transparency/
• Erol, E. (2007). Türkiye’de elektrik enerjisinin tarihi gelişimi: 1902-2000. Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• ETKB, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (2004). Elektrik enerjisi sektörü reformu ve özelleştirme strateji belgesi. (Accessed: 02/06/2019), https://www.enerji.gov.tr/File/ ?path=ROOT%2F1%2FDocuments%2FBelge%2FElektrik_Enerjisi_Sektoru_Reformu_ve_Ozellestirme_Strateji_Belgesi.pdf
• ETKB, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (2009). Elektrik enerjisi piyasası ve arz güvenliği strateji belgesi. (Accessed: 01/08/2019), https://www.enerji.gov.tr/File/? path=ROOT%2F1%2FDocuments%2FSayfalar%2FElektrik+Enerjisi+Piyasas%C4%B1+ve+Arz+G%C3%BCvenli%C4%9Fi+Strateji+Belgesi.pdf
• Frank, S., Mario, R. & Massimo, G. (2007). The merit-order effect: a detailed analysis of the price effect of renewable electricity generation on spot market prices in Germany. Fraunhofer ISI, Karlsruhe, Working Paper Sustainability and Innovation, No. S7/2007.
• Gayretli, G., Yucekaya, A. & Bilge, A.H. (2019). An analysis of price spikes and deviations in the deregulated Turkish power market. Energy Strategy Reviews, 26, 1-17
• Goodarzi, S., Perera, H.N. & Bunn, D. (2019). The impact of renewable energy forecast errors on imbalance volumes and electricity spot prices. Energy Policy, 134, 1-11.
• Hepbaşlı, A. (2005). Development and restructing of Turkey's electricity sector: A review. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 9, 317. Hildmann, M., Ulbig, A. & Andersson, G. (2013). Revisiting the Merit-Order Effect of Renewable Energy Sources. ETH Zurich, Working Paper, DOI: 10.1109/PESGM. 2015.7286477
• Hinz, J. (2004). Challenges in Pricing of Electricity Risk. Houston Business Journal, 31(5), 1.
• Hiroaki, S. (2005). Spot - forward price relationships in the restructured electricity markets, University of California, Davis, 19.
• Ignatieva, K. & Trück, S. (2016). Modeling spot price dependence in Australian electricity markets with applications to risk management. Computers & Operations Research, 66, 415-433.
• Jones, T. (2016). What drives wholesale electricity prices in Britain? (Accessed: 10/09/2019), https://www.ofgem. gov.uk/news-blog/our-blog/what-drives-wholesale-elect ricity-prices-britain
• Kulalı, İ. (1997). Elektrik sektöründe özelleştirme ve Türkiye uygulaması. Uzmanlık Tezi, Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• Macedo, D.P., Marques, A.C. & Damette, O. (2020). The impact of the integration of renewable energy sources in the electricity price formation: is the Merit-Order Effect occurring in Portugal? Utilities Policy, 66, 1-11.
• Maciejowska, K. (2020). Assessing the impact of renewable energy sources on the electricity price level and variability - A quantile regression approach. Energy Economics, 85, 10.
• Ocakoğlu, K.O. & Tolga, A.C. (2018). Effective Trading in Turkish Electricity Market: Hedging with Options. Proceedings of the World Congress on Engineering 2018, Vol. I, London, United Kingdom.
• O’Flaherty, M., Riordan, N., O’Neill, N. & Ahern, C. (2014). A quantitative analysis of the impact of wind energy penetration on electricity prices in Ireland, Energy Procedia, 58, 103-110.
• Özçakmak, E. (2016). Impact of Wind Energy Generation on Wholesale Electricity Prices in Turkish Electricity Markets. Master Thesis, The University of Tweente, Netherlands.
• Özdemir, N. (2016). İmparatorluktan cumhuriyete Türkiye’de elektriğin tarihsel gelişimi (1850-1938). Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 2(3), 17-32.
• Özpınar, A. (2020). Dinamik Tüketici Talep Yönetimi Yapabilen Blokzincir/Kripto Para Tabanlı Elektrik Piyasası İşletme Modeli. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, Özel Sayı, 434-441.
• Palmer, K, Burtraw, D., Woerman, M. & Beasley, B. (2012). The Effect of Natural Gas Supply on Retail Electricity Prices. Resources for the Future, Issue Brief 12-05, 1-13, (Accessed: 22/08/2020), https://www.ourenergypolicy. org/wp-content/uploads/2012/08/RFF-IB-12-05.pdf
• Paraschiv, F., Erni, D. & Pietsch, R. (2014). The impact of renewable energies on EEX day-ahead electricity prices. Energy Policy, 73, 196-210.
• Rintamaki, T., Siddiqui, A.S. & Salo, A. (2017). Does renewable energy generation decrease the volatility of electricity prices? An analysis of Denmark and Germany. Energy Economics, 62, 270-282.
• Shahidehpour, M, Fu, Y. & Wiedman, T. (2005). Impact of Natural Gas Infrastructure on Electric Power Systems. Proceedings of the IEEE, 93(5), 1042-1056.
• Shouir, B.A., Heni, B. & Lotfi, B. (2019). Price risk and hedging strategies in Nord Pool electricity market evidence with sector indexes. Energy Economics, 80, 635.
• Şahin, V. (2006). Enerji sektöründe yeniden yapılanma: sorunlar ve çözüm önerileri. İstanbul: Yerküre Kitaplığı.
• Şirin, S.M. & Yilmaz, B.N. (2020). Variable renewable energy technologies in the Turkish electricity market: Quantile regression analysis of the merit-order effect. Energy Policy, 144, 1-15.
• TEİAŞ, Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (2020a). Santral Kurulu Güç Raporları. (Accessed: 19/08/2020), https:// www.teias.gov.tr/tr-TR/kurulu-guc-raporlari
• TEİAŞ, Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (2020b). III-Elektrik Enerjisi Üretimi - Tüketimi - Kayıplar 2018. (Acessed: 19/08/2020), https://www.teias.gov.tr/tr-TR/turkiye-elektrik-uretim-iletim-istatistikleri
• Uyanık, S. (2018). The Future Role of Renewables in Turkey’s Electricity Supply Security. International Journal of Energy Economics and Policy, 8(5), 89-96.
• Worthington, A.C, Higgs, H. (2017). The impact of generation mix on Australian wholesale electricity prices. Energy Sources, Part B: Economics, Planning and Policy, 12(3), 223-230.
• Würzburg, K., Labandeira, X. & Linares, P. (2013). Renewable Generation and Electricity Prices: Taking Stock and New Evidence for Germany and Austria. Energy Economics, 40, 159-171.
• Yıldırım, C. & Dağdemir, Ö. (2018). Türkiye’de ekonomik büyüme ve elektrik tüketimi ilişkisi. Sakarya İktisat Dergisi, 7(4), 60.