19. Yüzyılda Batılı Seyyahların Gözüyle Muş

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: UMS'20, 101 - 109, 30.12.2020

Şeyhmus Bingül

https://doi.org/10.18506/anemon.832154

Öz

Bu çalışmada iki seyyahın gözlemleri çerçevesinde Muş’un 19. yüzyıl tarihi değerlendirilecektir. İlki Amerikan Misyoner Horatio Southgate’tir. İkincisi ise Keldani kökenli İngiltere vatandaşı Hormuzd Rassamdır. Çalışmanın örneklemini oluşturan eserlerin önemi sırasıyla Tanzimat’ın Muş’ta uygulanmasından öncesi ve sonrasına denk gelmeleridir. Zira Southgate 1837’de, Rassam ise 1877’de Muş’a gitmiştir. Böylece iki farklı dönem üzerinden Muş’un geçirmiş olduğu değişim ve dönüşümler tespit edilerek bunların karşılaştırması yapılabilecektir. Tanzimat’ın kent kalkınmasına dair planlamasının 19. yüzyılın son çeyreğine gelindiğinde Muş’a ne ölçüde yansıdığı, toplumsal ve ekonomik şartların hangi yönde evrildiği çalışmanın cevap arayacağı sorulardandır.

Anahtar Kelimeler

Seyyah, Batı, Muş, Southgate, Rassam

Mus in the 19th Century Through the Eyes of Western Travelers

Öz

In this study, the history of Muş during the 19th century will be evaluated through the observations of two travelers. The first is American Missionary Horatio Southgate and the second is Hormuzd Rassam, a British citizen of Chaldean origin. The importance of these works for this study is that they coincide respectively before and after the implementation of the Tanzimat in Muş. Because Southgate went to Muş in 1837 and Rassam in 1877. Thus, the changes and transformations Muş has undergone over two different periods will be determined and compared. To what extent the planning of the Tanzimat on urban development was reflected on Muş in the last quarter of the 19th century and in which direction the social and economic conditions evolved are among the questions that the study will seek answers.

Anahtar Kelimeler

Traveler, Western, Muş, Southgate, Rassam

Kaynakça

• Alican, M. (2019). İngiliz Seyyah Lycnh’in Seyahat Notlarına Göre Muş. A. G. Saygın & M. Saygın (Haz.) Tarih ve Kültür Bağlamında Muş Uluslararası Sempozyumu Bildirileri (s. 425-468). Ankara: ATAM Yayınları.
• Baykara, T. (2006). Seyyahlar (Gezginler), Yeni Yerler Görmeye Meraklı İnsanlar mı? Devletlerinin Haber Alma Görevlisi mi? Gözlemler Düşünceler. İçinde: M. Ç. Özdemir & Y. E. Tekinsoy (Ed.) Yabancı Seyahatnamelerde Türkiye (s. 109-120). Ankara: Türk Yurdu Yayınları.
• Brant, J. & Glascott, A. G. (1840). Notes of a Journey Through a Part of Kurdistan, in the Summer of 1838. The Journal of the Royal Geographical Society of London, 10, 341-434.
• Connors, T. J. & Grigg, S. Guide of the Horatio Southgate Papers. Yale University Library. (Erişim: 24.08.2020), https://archives.yale.edu/repositories/12/resources/2918 Horatio Southgate. (Erişim: 18.08.2020), http://anglicanhistory.org/usa/hsouthgate/
• Kartın, C. (2006), XIX. ve XX. Yüzyılda İngiliz Seyyahların Gözüyle Doğu. İçinde: M. Ç. Özdemir & Y. E. Tekinsoy (Ed.) Yabancı Seyahatnamelerde Türkiye (s. 81-108). Ankara: Türk Yurdu Yayınları.
• Kocabaşoğlu, U. (2004). Majestelerinin Konsolosları: İngiliz Belgeleriyle Osmanlı İmparatorluğundaki İngiliz Konsoloslukları (1580-1900). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kuş, A. (2019). H.F.B. Lynch’te 19. Yüzyılın Sonunda Bitlis. TAD, 38 (66), 300-325.
• M, J.L. (1911). Obituary: Hormuzd Rassam. The Royal Geographical Society, 37 (1), 100-102.
• Millingen, M. F. (1870). Wild Life Among the Koords. Hurst and Blackett Publishers: London.
• Mutlu, S. A. (2014). Eski Mezopotamya’da Tanrılara Sunulan Kurbanlar. Tarih Okulu Dergisi, 17, 1-17.
• Rassam, H. (1897). Asshur and The Land of Nimrod. Curts & Jennings: Cincinatti, Eaton & Mains: New York.
• Reade, J. (1993). Hormuzd Rassam and His Discoveries. British Institute fort he Study of Iraq, 55, 39-62
• Southgate, H. (1840). Narrative of a Tour Through Armenia, Kurdistan, Persia and Mezopotamia, Vol: 1. New York: Co. 200 Brodway & D. Appleton.
• Temiztürk, H. (2019). Kitab-ı Mukaddes Arkeolojisinin Ortaya Çıkışı ve Metodolojik Tartışmalar. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 19 (2), 395-423.
• Timur, T. (2006). Yakın Osmanlı Tarihinde Aykırı Çehreler, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Tuncel, M. (2006). Muş. TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 31, İstanbul, 368-371.
• Yılmaz, Ö. (2006). Mahalli Tarihin Kaynağı Olarak Seyahatnameler: Örnek Çalışmalar Yöntem ve Yaklaşımlar. İçinde: M. Ç. Özdemir & Y. E. Tekinsoy (Ed.) Yabancı Seyahatnamelerde Türkiye (s. 21-42). Ankara: Türk Yurdu Yayınları.
• Yılmaz, Ö. (2013). Osmanlı Şehir Tarihleri Açısından Yabancı Seyahatnamelerin Kaynak Değeri. Tarih İncelemeleri Dergisi, (28/2), 587-614.