Bazı Mimarî Yapılar ve Tamamlayıcı Öğelerin 16. Yüzyıl Osmanlı Şiirine Yansımaları

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 3, 685 - 702, 28.06.2021

Gülcan Abbasoğulları

https://doi.org/10.18506/anemon.765781

Cited By: 1

Öz

Osmanlı medeniyetinde gerek edebiyat gerekse mimârî gibi sanatsal pek çok alanda eserler ortaya konulmuştur. İkisinde de İslam medeniyetine ait inanç ve kültür değerlerini ön plana çıkaran çeşitli semboller dikkat çekmektedir. Öyle ki İslam medeniyetine bakıldığında bu sembollerin bir parçası olan mimârî öğelerin çoğu, tesadüfe imkân verilmeden İslâm temelli çeşitli anlam katmanlarına haiz kılınmıştır. Bu çalışmada Osmanlı medeniyetinin sanatsal anlamda en çok uğraş verdiği alanlardan birinin de mimârî olduğundan yola çıkılarak, bu sanatın başka bir sanat dalı olan edebiyatla nasıl bir ilişki içerisinde olduğu ortaya konulmuştur. Osmanlı medeniyetinin mimârî anlamda kendini gösterdiği ve sembolik yapılar ortaya koyduğu 16. yüzyılın Osmanlı şiiri temel alınmış, câmi‘/mescit mimârîsi ve tamamlayıcı öğeler, bir de diğer mimârî yapılar olmak üzere iki genel başlık altında konu incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Şiiri, Sanat, Edebiyat, Mimari

Reflections of Some Architectural Buildings and Complementary Elements on the 16th Century Ottoman Poetry

Öz

In Ottoman civilization, artifacts have been created in many artistic fields such as literature and architect. Various symbols that highlight the beliefs and cultural values of Islamic civilization in both draw attention. So much so that when looking at Islamic civilization, most of the architectural elements that are part of these symbols have various layers of Islam-based meanings without coincidence. In this study, starting from the fact that one of the areas in which the Ottoman civilization is engaged in the artistic sense is also architectural, it is revealed how this art is related to literature, another branch of art. The Ottoman poetry of the 16th century, where the Ottoman civilization manifested itself in architectural sense and laid out symbolic structures, was based on two general titles, namely mosque / masjid architect and complementary elements, and other architectural structures.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Poetry, Art, Literature, Architecture

Kaynakça

• Aclûnî. (1988). Keşfü’l-hafa II. Beyrut: Daru’l Kutubi’l İlmiyye.
• Akengin, G. (2012). Sanat dalları arasında etkileşim ve dil, Karadeniz Araştırmaları, 33, 139-146.
• Arseven, C. E. (2017). Istılâhât-ı mimâriyye. Şeyda Alpay (Çev.). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Burckhardth, T. (1994). Aklın aynası/ Geleneksel bilim ve kutsal sanat üzerine denemeler. Volkan Ersoy (Çev.), İstanbul: İnsan Yayınları.
• Burckhardt, T. (2013). İslâm sanatı dil ve anlam. Turan Koç (Çev.). İstanbul: Klasik Yayınları.
• Cansever, T. (1997). İslam’ da şehir ve mimari. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Çabuk, V. (1980). Divân-ı Muhibbî I-II. İstanbul: Kervan Kitapçılık.
• Çam, N. (1994). İslâm’ın sanata ve mimârîye bakışı, Vakıflar Dergisi, 24, 273-290.
• Çaycı, A. (2017). İslam mimârîsinde anlam ve sembol, Konya: Palet Yayınları.
• Demirel, Ş. (2001). 16. yüzyıl dîvan şâirlerinden Behiştî ve Heft-Peyker mesnevîsinin tematik açıdan incelenmesi, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 9, 187-217.
• Dilçin, C. (2000). Örneklerle Türk şiir bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Durmaz, G. (2005). Divan şiirinde rind, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(8), 57-76.
• Dündar, A. (2002). XVI. yüzyıl bazı Osmanlı mimarları, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 43(1), 231-262.
• Fuzûlî, M. (1874). Külliyat-ı divân-ı Fuzûlî. Erişim adresi: https://archive.org/details/klliyatdivanfuzu008800/page/171/mode/2up
• Garaudy, R. (2019). Geleceğimizde İslam var. Cemal Aydın (Çev.). İstanbul: Timaş Yayınları.
• İçli, A. (2012). Fuzûlî’nin Rind ü Zahid eserinde mekân: meyhane ve mescit, Turkish Studies, 7(1), 1305-1317.
• İpekten, H. (2012). Eski Türk edebiyatı nazım şekilleri ve aruz. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kanar, M. (2011). Osmanlı Türkçesi sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
• _________ (2019). Bâkî divan. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Karacabey, S. (2012). Hadislere göre işrâk namazı ve kuşluk namazı ile ilgisi, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 21(1), 21-32.
• Karadeniz, M. U. (2018). Klasik Türk şiirinde mimarî ve mimarî bir unsur olarak kubbe, Türk İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 17, 496-511.
• Kardaş, S. (2012). Divan şiirinde resim ve heykel, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 47, 119-146.
• Kartal, H. B. (2014). İslam mimarisinin düşünsel arka planına dair bir yaklaşım denemesi, Muhafazakâr Düşünce, 10(39), 179-210.
• Khan, H. İ. (2003). Sufizm ve sanat, dün, bugün, yarın. Nur Yener (Çev.). İstanbul: Okyanus Yayıncılık ve Yapımcılık.
• Khoury, N. N. N. (1998). The mıhrab: From text to form, International Journal of Middle East Studies, XXX, Cambridge University Press, 1-27.
• Koç, T. (2019). İslam estetiği. İstanbul: İSAM Yayınları.
• Kurtoğlu, O. (2017). Zâtî divânı -Gazeller dışındaki şiirler-. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• Mülayim, S. (2005). Mimârî. Diyanet Ansiklopedisi içinde (Cilt. 30, s. 91-95). İstanbul: Diyanet Yayınları.
• Mutçalı, S. (1995). Arapça-Türkçe sözlük. İstanbul: Dağarcık Yayınları.
• Narlı, M. (2007). Şiir ve mekân Cumhuriyet dönemi (1920) Türk Şiirinde Şiir-Mekân İlişkisi. Ankara: Hece Yayınları.
• Onay, A. T. (2013). Açıklamalı divan şiiri sözlüğü. Cemal Kurnaz (Haz.). Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
• Önkal, A. ve Bozkurt, N. (1993). Cami. Diyanet Ansiklopedisi içinde (Cilt. 7, s. 46-56). İstanbul: Diyanet Yayınları.
• Özkeçeci, İ. (2000). İslâm inancının sanata yansımaları, Süleyman Demirel Ü. İlahiyat Fakültesi III. Kutlu Doğum Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 19-24.
• Pala, İ. (2012). Ansiklopedik divan şiiri sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Pişgin, Y. (2015). Din-sanat ilişkisi bağlamında dinî tecrübenin sanat ruhuna etkisi, İslâm ve Sanat Tartışmalı İlmî Toplantı, İslâmî İlimler Araştırma Vakfı, 45-59.
• Ramazanoğlu, M. G. (2008). 16. yüzyılda Osmanlı külliyeleri, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 333-344.
• Sözen, M. ve Tanyeli, U. (2010). Sanat kavram ve terimleri sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Şimşek, S. (2017). Tasavvuf edebiyatı terimleri sözlüğü, İstanbul: Litera Yayınları.
• Tarlan, A. N. (1992). Hayâlî Bey divânı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• _________ (2014). Fuzûlî divanı şerhi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tatar, B. (2017). Kutsal mekân: Fenomenolojik bir analiz, Milel ve Nihal, 14(2), 8-22.
• Tökel, D. A. (2016). Divan şiiri ve İstanbul’un imar tarihi, Osmanlı İstanbul’u IV: IV. Uluslararası Osmanlı İstanbul’u Sempozyumu, 29 Mayıs Üniversitesi Yayınları, 473-493.
• Turgut, A. (2018). Kelimelerin kalbi. İstanbul: Kapı Yayınları.