Klasik Dönem İslam Düşüncesinde Dünya Merkezli Evren Algısı ve Teolojik Nedenleri

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: İDEKTA, 71 - 78, 31.07.2021

Ertuğrul Cesur

https://doi.org/10.18506/anemon.906797

Öz

Klasik tefsir kitaplarına yansıdığı üzere Müslüman düşüncesinde de hâkim evren resmi aslında Antik Çağ’dan modern zamanlara, dünyanın hemen her yerinde geçerli geosantrik evren modelidir. Nihayetinde Kur’an’ın asli gayesi astronomi bilgisi değil, geçerli dış dünya algısı ne olursa olsun insanların yeryüzünü ifsat etmeden bir arada yaşayabilecekleri bir toplum düzeni yönünde yaratılış gayesine matuf ilkeleri hatırlatmaktır. Bunu yaparken de dönemin dil ve kültürel gerçeklerinden hareket eder. Buna göre verili kültürün kendi iç tutarlılığı içinde bu hikmeti gözeten bir toplumsal düzen tesis edilen ilk İslam toplumda siyasal sistemin dayanağı tanrısal temsil de “halife” kavramı üzerinden topluma şamil hale gelir. Ne var ki, Hz. Peygamber sonrası siyasi ihtilaflarda tarafların kendi konumlarını dini referanslarla tahkim etmeleri, dünya merkezli bir evren fikrine ilişkin teolojik kabulleri pekiştirir.

Anahtar Kelimeler

Astronomi, Rasathane, Dünya Merkezli, Zillullah, Kopernik

Teşekkür

teşekkürler..

World-Centered Perception of the Universe in Classical Period Islamic Thought and Its Theological Reasons

Öz

The picture of the dominant universe in the Muslim World, as reflected in the classical literature, was not different from the geocentric idea of the universe. The purpose of the Quran is not to teach people astronomy lessons, but to establish a social order in which people can live together without spoiling the earth, regardless of the prevailing perception of the external world. According to this, “divine representation”, which was the basis of the political system in the first Muslim society, is attributed to the society with the concept of "caliph". However, in the post-Prophet political conflicts, the parties' fortification of their positions with occultist references, reinforced the theological assumptions regarding the idea of an earth-centered universe.

Anahtar Kelimeler

Astronomy, Observatory, Earth-Centered, Copernicus, Zillullah

Kaynakça

• Ağaoğulları, M. A. (2020). Sokrates'ten Jakobenlere Batı'da Siyasal Düşünceler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Akçura, Y. (2016). Şark Meselesine Dair. İstnabul: Ötüken Yayınları.
• Akgül, U. (1997). Osmanlının Uzaya Bakan Gözü Takiyüddin ve İstanbul Rasathanesi. Bilim ve Teknik, 351, 34-42.
• Ayverdi, E. H. (1974). Osmanlı Mimarisinde Fatih Devri. Cilt IV. İstanbul: Baha Matbaası.
• Bağdâdî, E. (2009). Kitâbü'l-Muhabber. Beyrut: Dâru'l-Âfâki'l-Cedîde.
• Bağdâdî. A. (2016). Ehl-i Sünnet Akaidi. (Ö. Aydın, Çev.) İstanbul: İşaret Yayınları.
• Bakkal, A. (2019) İslâm Tarihinde Rasathaneler. Bilimname, 39, 105-140.
• Bastian, A. (1860). Der Mensch in der Geschichte: Zur Begründung Einer Psychologischen Weltanschauung. Cilt II. Leibzig: Verlag von Otto Wigand.
• Bayrakdar, M. (2000). İslâm’da Bilim ve Teknoloji Tarihi. Ankara: TDV Yayınları.
• Belâzurî. (1996). Ensâbu’l Eşraf. Cilt VII. Beyrut: Daru’l Fikr.
• Bilmen, Ö. N. (1964). Kur'an’ı Kerim'in Türkçe Meâl-i âlisi ve Tefsiri. Cilt IV. İstanbul: Bilmen Yayınevi.
• Cevdet Paşa, A. (tarihi yok) Peygamberler ve Halifeler Tarihi. Cilt I. İstanbul: Merve Yayınları.
• Ciavuk, M. A. (1977). el-Hayatu ve’l-Mevtu fi’ş-Şi’ri’l Câhiliyyi. Bağdat: Vizâratu’l Âlâm.
• Cohen, H. F. (1994) The Scientific Revolution: A Historiographical Inquiry. Chicago: UOCP.
• Çağlar, A. İhsan (2015). 15. Yüzyıl Mâverâünnehr’inde Nakşîliğin Sosyo-Ekonomik Yapısı: Hâce Ahrar ve Dönemi (1450–1490). Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dönmez, İ. K. (2007). Örf. TDV İslam Ansiklopedisi içinde (Cilt. XXXIV, s. 93-94). İstanbul: TDV Yayınları.
• el-Mahallî, C. ve es-Süyûtî, C. (1971). Tefsîru'l-Celâleyn. Beyrut: Daru’l-Kutubu’l-İlmiyye.
• Eş’arî. (1990). Maḳalatu'l-İslâmiyyîn. Cilt II. Beyrut: el-Mektebetü'l-Asriyye.
• Gazzâlî, M. (2003). el-Munkız mine'd-Dalâl. İskenderiyye: Dâru’l-Endelus.
• Gera, D. L. (2003). Ancient Greek Ideas on Speech. Language and Civilization. Norfolk: Oxford University Press.
• İbn Hanbel, A. (2003). er-Red ale’l-Cehmiyye ve'z-Zenâdıka. Riyad: Dâru's Sebât.
• İbn Hişam. (1990). es-Siretü'n-Nebeviyye. Cilt II. Beyrut: Darü’l Kitabil Arabi.
• İbn Kesîr. (1999). Tefsiru'l-Kur'an'il-Azîm. Cilt VII. Riyad: Dâru’t-Tayyibe.
• İbnü'l-Kelbî. (1995). Kitâbü'l Esnâm. Kahire: Dâru'l-Kütübi'l-Mısriyye.
• İpşirli, M. ve Çelebi, İ. (1997). Hasan Fehmi Efendi. TDV İslam Ansiklopedisi içinde (Cilt. XVI, s. 320-322). İstanbul: TDV Yayınları.
• Kuhn, T. (1995). Bilimsel Devrimlerin Yapısı. (N. Kuyaş, Çev.) İstanbul: Alan Yayınları.
• Kurtubî. (2006). el-Cami'u fî Ahkâmi'l-Kur'ân. Lübnan: Müessesetü'r Risâle.
• Müslim. (1991). Sahih. Cilt I. Beyrut: Dârü'l-Kutubi'l-İlmiyye.
• Ortaylı, İ. (2007). Türkiye Teşkilât ve İdare Tarihi. İstanbul: Cedit Neşriyat.
• Öz, M. (2009). Sakaleyn. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt. XXXVI, s. 325-326). İstanbul: TDV Yayınları.
• Râfiî. (1997). el-aziz Şerhü'l Veciz. Beyrut: Darü'l Kütübi'l- İlmiyye.
• Râzî, F. (1938). et-Tefsîru'l-Kebîr. Cilt II. Kahire: Müessesetu'l-Matbuati'l-İslâmiyye.
• Seyyid, M. S. (1985). Amr b. Ubeyd ve Ârâuhu el-Kelamiyye. Kahire: Mektebetu Nahdati'ş-Şark.
• Sultanefendi, H. (2002). Osmanlı Hanedanı Saray Notları 1808-1908. Cilt I. İstanbul: Tekin Yayınları.
• Suyûtî. (2011). ed-Dürrü'l Mensur fi't-Tefsiri'l-Me'sur. Cilt VII. Beyrut: Darü'l-Fikr.
• Tassoul, J. L. ve Tassoul, M. (2004). A Concise History of Solar and Stellar Physics. Princeton: Princeton University Press.
• Togan, Z. V. (1946). Umumi Türk Tarihine Giriş. Cilt I. İstanbul: Hak Kitabevi.
• Toynbee, A. J. (1987). A Study of History - Abridgement of Volumes I-VI. Oxford: Oxford University Press.
• Unat, Y. (2012). Uluğ Bey. TDV İslam Ansiklopedisi içinde (Cilt. XLII, s. 127-129). İstanbul: TDV Yayınları.
• Unat, Y. (2013). ez-Zîcü’l-Mümtehan. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt. XLIV, s. 401- 402). İstanbul: TDV Yayınları.
• Vural, Suat (2006). Hindistan’da İngiliz Yönetimi. Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya 2006.
• Yıldız, M. (2020). Kelam Kozmolojisi, Mu’tezile’nin Âlem Anlayışı. İstanbul: Endülüs Yayınları.
• Zemahşerî. (1998). Keşşaf. Cilt I. Riyad: Mektebetü'l Abikân.
• Zeydan, C. (2013). Târîhu Temeddunu’l-İslâmî. Cilt III. Kahire: Hindawi.