Türk Kamu Yönetiminde Liyakat İlkesinin Uygulanmasını Denetleyici Kurumların Rolü

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 1, 459 - 475, 30.04.2022

Lütfullah Ün

https://doi.org/10.18506/anemon.1056000

Cited By: 1

Öz

Kamu hizmetinin kalitesinin arttırılması ve sürekliliğinin sağlanması için liyakat ilkesinin personel sistemine ve kurumsal kültüre yerleşmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda birçok demokratik ülke liyakat ilkesi gereğince anayasal ve yasal kurallar koymanın yanı sıra, bu kuralları uygulayacak ve gözetecek mekanizmaları da tesis etmiştir. Köklü bir geçmişi olan ve tarihsel sürece bakıldığında liyakat ilkesini idari geleneğinde ve mevzuatında bulunduran Türk kamu yönetimi açısından ise bu mekanizmaların yeterli düzeyde tesis edilmediği ve ilkenin uygulanmadığı yönünde bazı ülke örneklerinden hareketle çeşitli eleştiriler bulunmaktadır. Bununla birlikte liyakat ilkesinin uygulanmasını sağlayıcı mekanizmalar açısından yakın zamanda Türkiye’de devlet teşkilatlanmasında yeni bir görünümün olduğunu söylemek mümkündür. Bu çalışmada Türkiye’de kamu kurumlarının personel sistemi çerçevesindeki uygulamalarını ve kararlarını liyakat ilkesi açısından denetleyen kurumların mevzuat çerçevesindeki rolleri ortaya konulacaktır. Mevzuat çerçevesinden ve devlet teşkilatındaki konumları üzerinden etkinlikleri değerlendirilecek olan bu mekanizmaların uygulama detayları ise çalışmanın sınırlılığı nedeni ile ele alınmayacaktır. Literatür ve mevzuat taraması yöntemi ile hazırlanan bu çalışmanın hedefi, liyakat ilkesinin tesisi açısından farkındalık oluşturmaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk Kamu Yönetimi, Liyakat, Denetleyici Kurumlar, Etkinlik

The Role of Supervisory Institutions in the Implementation of the Principle of Merit in Turkish Public Administration

Öz

In order to increase the quality of public service and ensure its continuity, the principle of merit must be embedded in the personnel system and corporate culture. In this direction, many democratic countries have established constitutional and legal rules in accordance with the principle of merit, as well as mechanisms to implement and observe these rules. In terms of Turkish public administration, which has a deep-rooted history and has the principle of merit in its administrative tradition and legislation, there are various criticisms based on some country examples that these mechanisms are not adequately established and the principle is not implemented. However, it is possible to say that there has recently been a new outlook in state organization in Turkey in terms of mechanisms that ensure the implementation of the principle of merit. In this study, the roles of institutions that supervise the practices and decisions of public institutions within the framework of the personnel system in terms of the principle of merit will be revealed within the framework of the legislation. The implementation details of these mechanisms, whose effectiveness will be evaluated within the framework of the legislation and their positions in the state organization, will not be discussed due to the limitation of the study. The aim of this study, which was prepared with the method of literature and legislation scanning, is to raise awareness in terms of establishing the principle of merit.

Anahtar Kelimeler

Turkish Public Administration, Merit, Supervisory Institutions, Effectiveness

Kaynakça

• 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, RG: 10/7/2018, 30474.
• 14/7/1965 tarih ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, RG: 23/7/1965, 12056.
• 17/12/1960 tarih ve 160 sayılı Devlet Personel Dairesi Kurulması Hakkında Kanun, RG: 17.12.1960, 10683.
• 19/04/2004 tarihli Bilgi Edinme Hakkı Kanunu’nun Uygulanmasına İlişkin Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik, RG: 27/4/2004, 25445.
• 25/5/2004 tarih ve 5176 sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, RG: 8/6/2004, 25486.
• 2709 sayılı TC 1982 Anayasası, RG: 09.11.1982, 17863 (mükerrer).
• 3 sayılı Üst Kademe Kamu Yöneticileri ile Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Atama Usûllerine Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, RG: 10/7/2018, 30474.
• 6/4/2016 tarih ve 6701 sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu, RG: 20/4/2016, 29690. ABD Liyakat Sistemleri Koruma Kurulu, (2021). (Erişim: 01.10.2021) https://www.mspb.gov/About/about.htm.
• Acar, A. (2012). Devlet-piyasa sarmalında memuriyet statüsünün konumu: ‘Performans’a karşı ‘liyakat’ ile sorunu anlayabilmek. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 4(2), 31- 40.
• Akgüner, T. (2009). Kamu personel yönetimi. İstanbul: Der Yayınları. 90.
• Aktan, C. C., Öztürk, N. K. & Acar, O. K. (Ed) (2021). Kamu yönetiminde liyakat. SOBİAD Hukuk Araştırmaları Merkezi.
• Albayrak, O. S. (2020). Türkiye’de kamu personel yönetiminin yeni kurumsal yapısı ve kamu istihdamının yeni görünümü. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt 75. No.4, s. 1527.
• Anadolu Ajansı (AA). (2019). Ombudsmanlığın tavsiye kararlarının yüzde 70'i uygulanıyor. (Erişim: 01.10.2021) https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/ombudsmanligin-tavsiye-kararlarinin-yuzde-70i-uygulaniyor/1392518.
• Aslan, O. E. (2005). Kamu personel rejimi: statü hukukundan esnekliğe. Ankara: TODAİE Yayınları. 326. s. 226.
• Ateş, M. (1995, Nisan). Kamu hizmetlerinde işe alma sistemleri ve Türkiye’de uygulanan politikalar üzerine bir inceleme. DPT Yayın No: 2383.
• Australian Public Service Commission-APSC (t.y.). (Erişim: 01.01.2022). https://www.apsc.gov.au/about-us.
• Aykaç, B. (1990). Personel yönetiminde yeterlik ilkesi. Amme İdaresi Dergisi, 24(4), s. 100-101.
• Botton, A. (2005). Statü endişesi. (A. S. Bayer, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Bozkurt, Ö., Ergun, T. & Sezen, S. (2008). Kamu yönetimi sözlüğü. Ankara: TODAİE Yayınları.
• Burbank, J. & Cooper, F. (2010). Empires in world history: power and the politics of difference. Princeton: Princeton University Press.
• Cayer, N. J. (1975). Public personnel administration in the united states. New York, USA: St. Martin’s Press. Centre National de la Fonction Publique Territoriale (2021). (Erişim: 01.10.2021). https://www.cnfpt.fr/.
• Civil Service Commission. (t.y.). (Erişim: 01.01.2022). https://en.wikipedia.org/wiki/Civil_service_commission.
• Civil Service Commission (2021). (Erişim: 01.10.2021) https://civilservicecommission.independent.gov.uk/about-the-commission/.
• Commonwealth of Australia Consolidated Acts (t.y.). (Erişim: 01.01.2022). https://www.austlii.edu.au/au/legis/cth/consol_act/psa1999152/.
• Danıştay 2. Dairesi’nin 09.09.2015 tarih, 2015/776 esas, 2015/7223 karar sayılı kararı.
• Devlet Personel Başkanlığı-DPB (2013). Kamu personel sisteminin sorunları, çözüm önerileri ve 2023 vizyonu çalıştayı. Ankara: Beyda Ofset.
• Devlet Personel Başkanlığı-DPB. (2016). İngiltere’de kamu yönetimi ve kamu personel sistemi. Ankara: Aren Reklam.
• Erbay, Y. (1999). Fransa’da idari sistem ve yerel yönetimler. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 8(2), 58-74.
• Eryılmaz, B. (2015). Kamu yönetimi. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Eryılmaz, B. (1995). Kamu bürokrasisi. İzmir Ticaret Odası Yayını.
• Fettahlıoğlu, Ö. O. & Demir, S. (2014). İşletme Yönetiminde Yönetsel Pandora: Meritokrasi ve Yetenek Yönetimi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), s. 178.
• Gökçe, G., (2013). Türkiye’de vatandaşların kamu yöneticileri ve kamu kurumlarına güveni. İspir, E. G. (Ed). Kamu yönetiminde değişim ve güncel sorunlar. Ankara: TODAİE Yayını. s. 575-602.
• Gönülaçar, Ş. (2014). “İnsan kaynakları yönetiminde kayırmacılık kuşatması ve liyakatsizlik çıkmazı”. (Erişim: 01.10.2021). https://www.academia.edu/9687458/%C4%B0nsan_Kaynaklar%C4%B1_Y%C3%B6netiminde_Kay%C4%B1rmac%C4%B1l%C4%B1k_Ku%C5%9Fatmas%C4%B1_ve_ Liyakatsizlik_%C3%87%C4%B1kmaz%C4%B1.
• Güler, B. A. (2005). Kamu Personeli: Sistem ve Yönetim. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları. s.143.
• Güler, B. A., Karahanoğulları, O., Karasu, K., Dikmen, A. A., Akın, Ö., Tellal, E., Keskin, N. E. & Kutlu, M. N. (2004). Kamu Yönetimi Ülke İncelemeleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi. Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi (KAYAUM). Yayın No: 1.
• Günay, Ö. F. (2005). Türkiye’de kamu yöneticisi nasıl yetiştirilmelidir? Ankara: Turhan Kitabevi.
• Güran, S. (1980). Memur hukukunda kayırma ve liyakat sistemleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• İnsan Kaynakları Ofisi (İKO), (2021). (Erişim: 01.10.2021). https://www.cbiko.gov.tr/haberler/cumhurbaskanligi-insan-kaynaklari-ofisi-17-bakanlik-ile-koordinasyon-toplantisi-yapti.
• İnsan Kaynakları Ofisi (İKO), (2021). (Erişim: 01.10.2021). https://www.cbiko.gov.tr/.
• Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK, Ombudsmanlık), (t.y.). Kararlar Bilgi Bankası. (Erişim: 01.20.2021). https://kararlar.ombudsman.gov.tr/Arama/Index.
• Karatepe, S. ve Kurnaz, S. (2019). Kamu yönetiminde liyakat ilkesi: İngiltere örneği üzerinden Türkiye için bir değerlendirme. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 46(1). s. 77-104.
• Kazin, M., Edwards, R. & Rothman, A. (2010). The Princeton Encyclopedia of American political history. Cilt 2. Princeton Üniversitesi Yayınları.
• Maranto, R. & Schultz, D. (1991). A short history of the United States Civil Service. MD: University Press of America.
• Memurlar.net. (2021, 9 Mart). YÖK, öğretim üyesi alım ilanlarındaki kişiye özel şartları engellemeye yönelik çok önemli bir düzenleme yaptı. (Erişim: 01.10.2021). https://www.memurlar.net/haber/958398/yok-ogretim-uyesi-alim-span-class-keyword-ilan-span-larindaki-span-class-keyword-kisiye-span-span-class-keyword-ozel-span-sartlari-engellemeye-yonelik-cok-onemli-bir-duzenleme-yapti.html.
• Merit Protection Commissioner-MPC (t.y.). (Erişim: 01.01.2022). https://www.mpc.gov.au/about-us/what-we-do Mıhçıoğlu, C. (1958). Türkiye’de memuriyete girişte liyakat prensibi. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 13(1), s. 109-116.
• Milakovich, M. E. & Gordon, G. J. (2009). Public administration in America (10. Ed). Boston: Wadsworth. MSPB Strategic Plan for FY 2020-2024; (2020) (Erişim: 01.10.2021), https://www.mspb.gov/about/annual_reports/MSPB_Strategic_Plan_for_FY_2020_2024_1699794.pdf.
• Öke, M. K. & Say, S. (2002). Türk kamu yönetiminde yeniden yapılanma gereksinimi. Mülkiye Dergisi, 26(235), s. 107-109.
• Ömürgönülşen, U. (2009). Amerika Birleşik Devletleri’nde kamu yönetimi. Karasu, K. (Ed.) Kamu Yönetimi Ülke İncelemeleri içinde, Ankara: İmge Yayınevi.
• Özdemir, H. (2001). Osmanlı Devletinde bürokrasi. İstanbul: Okumuş Adam Yayınları. 6.
• Öztürk, N. K. (2002). Liyakat sistemini korumanın farklı bir yolu: Liyakat İlkesi Koruma Kurulu. Türk İdare Dergisi, 435, s. 130 -131.
• Pendleton Act. (1883). (Erişim: 01.10.2021). http://www.ourdocuments.gov/doc.php?flash=true&doc=48.
• Platon (2010). Devlet. Hasan Ali Yücel klasikler dizisi. (Çev: Eyüpoğlu, S. ve Cimcoz, M. A.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. 20. Baskı. s. 125-130
• Podger, A. & Chan, H. (2015). The concept of ‘Merit’ in Australia, China and Taiwan. Australian Journal of Public Administration, 74/3. s. 259.
• Senior Executive Service (SES). (2021). (Erişim: 01.10.2021). https://www.opm.gov/policy-data-oversight/senior-executive-service/.
• Sienkewicz, T. J. (2003). Encyclopedia of the Ancient World. Salem Press. s. 434.
• Simon, H. A., Smithburg, D. W. & Thompson, V. A. (1985). Kamu yönetimi. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları. 547.
• Stalh, O. G. (1975). Public personnel administration. New York. s. 31.
• Şaylan, G. (2000). Kamu personel yönetiminden insan kaynakları yönetimine geçiş. İstanbul: TESEV Yayınları.
• Şen, M. L. (1995, Mart). Liyakat ilkesi ve Türk personel sistemindeki uygulaması. Amme İdaresi Dergisi. 28/1. s. 79-92.
• Tortop, N. (1999). Personel yönetimi. 6. Basım. Ankara: Yargı Yayınları.
• Tortop, N., İspir, E. G., Aykaç, B., Yayman, H. & Özer, M. A. (2010). Yönetim bilimi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Türkan, A. (2000). Liyakat ilkesi ve Türk personel sistemi içindeki yeri. Uzmanlık Tezi. Ankara.
• UK Parliament, (t.y.). Pre-appointment hearing: The first Civil Service Commissioner. (Erişim: 01.01.2022). https://committees.parliament.uk/work/1721/preappointment-hearing-the-first-civil-service-commissioner/.
• Usman, Y. (2019). Kamu görevlileri disiplin hukukunda idari usul ilkeleri. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. s. 1.
• Uz, A. (2011). Anayasal bir kavram olarak kamu hizmetine girme hakkı ve liyakat ilkesi. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(1), s. 59-86.
• Versan, V. (1974). Kamu yönetimi, siyasi ve idari teşkilat. İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi. İstanbul: Nihad Sayar Yayın ve Yardım Vakfı Yayınları. s. 305.
• Whelan, J. (2011). The state Of The Australian Public Service an alternative report. Centre For Policy Development. (Erişim: 01.01.2022). https://web.archive.org/web/20120916075204/http://cpd.org.au/wp-content/uploads/2011/08/CPD_OP12_2011_State_of_APS_Whelan.pdf.
• Yıldırım, M. (2013). Kamu yönetiminin kadim paradoksu: Nepotizm ve meritokrasi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 365.
• Yıldız, G. (2015). Devlet Memurları Kanunu’nda liyakat ilkesi çerçevesinde istisnai memurluklar. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi), Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi'nden edinilmiştir. (Tez No. 423689).
• Yıldız, G. (2016). Türk kamu yönetiminde liyakat ilkesi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Özel Sayısı, 3(8), s. 140.
• Yuluğ, M. (1971). Kamu kesiminde istihdam sorunu ve personel rejimi. Amme İdaresi Dergisi, 4(2). 46-51. s. 48.