Zazacada Fanzin Dergicilik Bağlamında Vatı ve Veng u Vaj

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 2, 481 - 505, 30.08.2024

İbrahim Dağılma

https://doi.org/10.18506/anemon.1422359

Öz

Medya çağında kimi fikirler, alt kültürler ve iktidar desteğinden yoksun dillerin tanınması amatör/fanzin dergilerin çabasıyla sürdürülmektedir. Bir fikir, kimlik, dil ve özel bir ilgi alanı için alternatif sayılan fanzinler, aynı zamanda onların sözcüsü sayılır. Muhalif görünümlü fanzinler, ticari amaç gütmez ve hazırlayanlar tarafından çoğaltılır, sınırlı alanda dağıtılır. Fanzinler, profesyonel medyaya alternatiftirler. Kendisi olmak isteyen, dil ve kimlik olarak tanınmayı arzulayan, tekdüzeliği reddeden, kurumlara ve iktidara itirazı olanlarca yayınlanır. Zaza edebiyatı, sözlü alanda belirli bir mesafe katetmekle birlikte yazılı alanda diğer edebiyatlarına oranla ciddi bir gecikme yaşamıştır. Zazaca ilk eser, için 125 yıl önce gösterilebilir. Modern Zaza edebiyatı alanındaki çalışmalar için ise 45 yıl öncesine gidilebilir. Yazılı alandaki bu gecikme; siyasi, sosyal, kimlik, dil, bilinç ve coğrafya gibi birçok sebeple izah edilebilir. Zazaca fanzin dergiciliği ‘dili sahiplenme, ötekiye ses olma, inkâr politikalarına muhalefet, kadro yetersizliği ve ekonomik imkânsızlık’ gibi unsurların etkisindedir. Zazaca fanzinler, yetersizlik içinde yetebilme gayreti, sesleri duyulmayan ve temsil edilmeyenlerin sesi olma endişesi taşır. Zazaca fanzin dergicilik, çeşitli sebeplerden güçlü bir seyir izleyememiştir. 1980-2023 yılları arası bir seyri olan Zazaca fanzinler oldukça azdır. Vatı ve Veng u Vac, Zazacada fanzinlerin ilk örnekleridir. Bu çalışma bu iki dergi eksenli Zazaca fanzin dergicilik üzerinde durmakta ve iki derginin Zazacadaki yerini incelemektedir.

Anahtar Kelimeler

Zazaca, Edebiyat, Dergi, Fanzin, Amatör

Etik Beyan

Makaleyi hazırlarken bilimsel etik kurallarına uyduğumu beyan ederim.

Fanzine Magazine In Zaza Language With The Example Of Vati And Veng u Vaj

Öz

Fanzines are an alternative to professional media. It is published by those who want to be themselves, desire to be recognized with language and identity, who reject monotony, and have an objection to institutions and power. Zaza fanzine publishing is affected by factors such as 'appropriation of language, giving a voice to another, opposition to denial policies, lack of staff impossibility'. Zazaki fanzines strive to do in the face of inadequacy and are concerned about being the voice of the voiceless. Although Zaza literature have come a certain distance in the oral field, they have experienced a serious delay in the written field compared to other literature. The first work in Zazaki can date to 125 years ago. But in the modern sense it can be attributed to a period as close as 45 years. This delay in the written field can be explained by many reasons such as political, social, consciousness and the like. Zazaki magazine fanzine publishing could not follow a strong course for various reasons. Vatı and Veng u Vac are the first examples in Zazaki. This study focuses on Zazaki fanzine publishing based on these two magazines and examines the places of them in Zazaki.

Anahtar Kelimeler

Zaza Language, Literature, Magazine, Fanzine, Amateur

Kaynakça

• Alanoğlu, M. (2019). Zazalar. TDV İslam Ansiklopedisi içinde (ss. 688-690). TDV Yayınları.
• Aydar, M. (2003), Zazaca-Türkçe Sözlük. Doruk.
• Ateş, E. & Aytekin, H. (2020). Küreselleşen Dünyada Çokkültürlülük ve Yabancı Dil Eğitimi. OPUS International Journal of Society Researches, 15(26), 4563-4579. https://doi.org/10.26466/opus.651385
• Buran, A. & Çak, B. Y. (2012), Türkiye’de Diller ve Etnik Gruplar. Akçağ.
• Butasım, N. (2011). Behistun Anıtında Geçen “Zazana” Kelimesine Dair Eleştirel Bir Yaklaşım, I. Uluslararası Zaza Dili Sempozyumu Bildiri Kitabı, 464-470.
• Değirmenci, N. (2017). Yeni Farsça ve Zazaca Arasındaki Ortak Sözcükler Etimolojisi [Doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Değirmenci, N. (2020). Farsça ve Zazacada /l/>/r / Ses Değişimi. Doğu Esintileri, (13), 333-345. Hayıg, R. & Werner, B. (2012). Zazaca-Türkçe Sözlük / Türkçe Zazaca Sözlük Listesi. Tij.
• Murşidi, S. (2014). Zebanê Zaza. Tahran
• Oğur, S. (2014). Farsça-Zazaca-Kurmanca Mukayeseli Gramer ve Temel Sözlük, Yazılama.
• Ruhlen, M. (2012). (Çev. A. B. Ercilasun). Dilin Kökeni: Geçmişe ve Geleceğe Bakış. Dil Araştırmaları, 10(10), 167-182.
• Turgut, H. (2005). Zazaca-Türkçe Sözlük. Tij.
• Varol, M. (2015). Zazaca Yazılan Eserlere Dair Bir Bibliyografya (1899-2014). Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi, 1(1), 39-54.