Nakit Akış Rasyolarına Dayalı Finansal Performans Analizi: Bist Sürdürülebilirlik Endeksi Örneği

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 3, 768 - 787

Ömer Burak Paksoy

https://doi.org/10.18506/anemon.1415114

Öz

İşletmelerin sürdürülebilirlik ilkelerine tam anlamıyla uyum sağlamaları için finansal yönden sürdürülebilir bir yapıya sahip olmalarının, nakit akış kabiliyetlerinin sürekli ve finansal açıdan sağlıklı olmalarının gerekliliğini belirtmek mümkündür. Finansal performans analizleri ise işletmelerin sağlıklı bir şekilde büyümesine, etkin bir şekilde yönetilmesine ve sürdürülebilir bir başarı elde etmesine katkı sağlamaktadır. Bu çalışmada; Borsa İstanbul (BİST) Sürdürülebilirlik Endeksinde (XUSRD) yer alan işletmelerin, 2014–2022 dönemlerine ait mali tablo verileri kullanılarak hesaplanan nakit akış rasyoları aracılığıyla finansal performanslarının analiz edilmesi ve çok kriterli karar verme yöntemlerinden (ÇKKV) Gri İlişkisel Analiz (GİA) yöntemi ile başarı sıralamalarının tespit edilmesi amaçlanmaktadır. BİST XUSRD endeksinde işlem gören 11 şirket araştırmanın örneklemini oluşturmuş ve performans analizi için 8 adet nakit akış oranı kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, iletişim sektöründe faaliyet gösteren TCELL ve TTKOM şirketlerinin birçok dönemde nakit akış rasyolarına dayalı finansal performans skorlarının en iyi veya üst sıralarda olduğu tespit edilmiştir. Şirketlerin elde ettiği bu olumlu momentumun, özellikle pandemi döneminde uzaktan çalışma ve iletişimin, dijital hizmetlere artan ilginin ve e-ticaretin yaygınlaşmasının bir sonucu olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mali Tablo Analizi, Gri İlişkisel Analiz, Finansal Performans Analizi, Nakit Akış Oranları, BİST Sürdürülebilirlik Endeksi

Financial Performance Analysis Based On Cash Flow Ratios: The Case Of Bist Sustainability Index

Öz

The concept of sustainability, which is becoming increasingly important today, refers to the ability of a system, organization or activity to be sustainable in a way that meets the needs of current and future generations in environmental, social and economic dimensions. The sustainability index is generally a set of indicators that measure the environmental, social and governance (ESG) performance of companies or organizations, and these factors include environmental, social, and governance factors. It is possible to state that in order for businesses to fully comply with sustainability principles, it is necessary to have a financially sustainable structure, to have continuous cash flow capabilities and to be financially healthy. Financial performance analysis contributes to the healthy growth, effective management and sustainable success of enterprises. In this study; it is aimed to analyze the financial performance of the enterprises in the Borsa Istanbul (BIST) Sustainability Index (XUSRD) through cash flow ratios calculated using financial statement data for the periods 2014-2022 and to determine their success rankings with the Gray Relational Analysis (GRA) method, one of the multi-criteria decision-making methods (MCDM). Eleven companies traded in the BIST XUSRD index constituted the sample of the study and 8 cash flow ratios were used for performance analysis. As a result of the research, it was determined that TCELL and TTKOM companies operating in the communication sector had the best or top ranking financial performance scores based on cash flow ratios in many periods. This positive momentum achieved by the companies is thought to be a result of the increasing interest in remote working and communication, digital services and the spread of e-commerce, especially during the pandemic period.

Anahtar Kelimeler

Financial Statement Analysis, Gray Relational Analysis, Financial Performance Analysis, Cash Flow Ratios, BIST Sustainability Index

Kaynakça

• Apan M., & Öztel, A. (2020). Bütünleşik entropi-edas yöntemi ile nakit akım odaklı finansal performans analizi: Bist orman, kâğıt, basım endeksi’nde işlem gören firmaların 2011-2018 dönem verisinden kanıtlar. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 22(1), 170-184.
• Barua, S., & Saha, A. K. (2015). Traditional ratios vs. cash flow based ratios: Which one is better performance indicator?. Advances in Economics and Businesses, 3(6), 232-251.
• Başar, A. B., & Azgın, N. (2016). İşletme performansının ölçülmesinde nakit akış analizlerinin esasları ve Borsa İstanbul perakende sektöründe bir araştırma. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(23), 779-804. https://doi.org/10.14520/adyusbd.53637
• Bozkır, B., & Ataman Gökçen, B. (2023). Bist perakende şirketlerinin TMS 7 nakit akış tablosu kapsamında finansal performanslarının gri ilişkisel analiz yöntemi ile ölçülmesi. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 25(2), 236-255. https://doi.org/10.31460/mbdd.1149326
• Budak, M. Y., & Sakarya, Ş. (2022). Covid-19 pandemisi sürecinde BİST perakende ticaret sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin finansal performanslarının geliştirilmiş entropi temelli topsis yöntemi ile belirlenmesi. Uluslararası Muhasebe ve Finans Araştırmaları Dergisi, 4(1), 17-39.
• Bulgurcu, B. K. (2012). Application of topsis technique for financial performance evaluation of technology firms in İstanbul stock exchange market. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 62, 1033-1040.
• Carslaw, C. A., & Mills, J. R. (1991). Developing ratios for effective cash flow statement analysis. Journal of Accountancy, 172(5), 63-70.
• Cavlak, H., & Yılmaz, C. (2020). Nakit akış yapısı-işletme yaşam döngüsü ile finansal sıkıntının birlikte değerlendirilmesi: Bist sürdürülebilirlik endeksinde bir araştırma. Journal of Yasar University, 15(60), 806-832.
• Çiftçi, H. N., Kuzu Yıldırım, S., & Yıldırım, B. F. (2021). Nakit akış oranlarına dayalı finansal performansların kombine uzlaşık çözüm yöntemi ile analizi: Bistte işlem gören enerji firmaları üzerine bir uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (92), 207-224. https://doi.org/10.25095/mufad.947737
• Das, S. (2018). Analysis of cash flow ratios: A study on CMC. Accounting, (4), 41-52. https://doi.org/10.5267/j.ac.2017.3.001
• Deng, J. (1982). Control problems of grey systems. Systems and Control Letters, (5), 288-294.
• Dereköy, F. (2020). Borç ödeme gücünün ölçülmesinde geleneksel oranlar ile nakit akış oranlarının karşılaştırılması: İmalat sektörü örneği. Uluslararası Ekonomi, İşletme ve Politika Dergisi, 4(1). 151-168. https://doi.org/10.29216/ueip.670565
• Derya Başkan, T., & Dozen, B. (2019). Türkiye muhasebe standartlarına göre işletmelerin nakit akış profillerinin BİST 100 endeksi üzerinde analizi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(4), 3347-3357. https://doi.org/10.20491/isarder.2019.813
• Dumanoğlu, S., & Ergül, N. (2010). İMKB’de işlem gören teknoloji şirketlerinin mali performans ölçümü. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (48), 101-111.
• Feng, C. M., & Wang, R. T. (2000). Performance evaluation for airlines including the consideration of financial ratios. Journal of Air Transport Management, (6), 133-142.
• Giacomino, D. E., & Mielke, D. E. (1993). Cash flows: Another approach to ratio analysis. Journal of Accountancy, 175(3), 55-58.
• Girgin, F. (2020). TMS 7 nakit akış tablosu kapsamında finansal performansın ölçülmesi: Bist’te bir uygulama (Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi'nden edinilmiştir (Tez No. 641993).
• Gök Kısa, A. C., & Perçin, S. (2018). Bütünleşik entropi ağırlık-vikor yöntemi ile bilişim teknolojisi sektöründe performans ölçümü. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, (14), 1-13.
• Gül, A., & Erdem, M. (2022). Gıda perakende firmalarının finansal performanslarının entropi-topsis yöntemiyle analizi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (35), 25-33. https://doi.org/10.31590/ejosat.1029907
• Güleç, Ö. F., & Bektaş, T. (2019). Cash flow ratio analysis: The case of Turkey. Muhasebe ve Finansman Dergisi, Ağustos 2019 Özel Sayı, 247-262. https://doi.org/10.25095/mufad.606022
• Günay, F., & Ecer, F. (2020). Cash flow based financial performance of Borsa İstanbul tourism companies by entropy-mairca integrated model. Journal of Multidisciplinary Academic Tourism, 5(1), 29-38. https://doi.org/10.31822/jomat.742022
• Gürkan, S., & Büyükatak, E. (2021). Nakit akış oranları bazlı finansal performans analizi: Bist kimya petrol plastik endeks şirketleri üzerine bir araştırma. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 13(1), 51-71.
• Hsu, Y. T., Yeh, J., & Chang, H (2000). Grey relational analysis for image compression. J.GreySyst, 12(2), 131–138. Jooste, L. (2006). Cash flow ratios as a yardstick for evaluating financial performance in African businesses. Managerial Finance, 32(7), 569-576.
• Kaplanoğlu, E. (2018). Aras ve copras yöntemleriyle nakit akışına dayalı performans ölçümü: Bist kimya, petrol, kauçuk ve plastik ürünler sektöründe bir uygulama. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 11(2), 153-184.
• Karadeniz, E., Koşan, L., Günay, F., & Beyazgül, M. (2017). Türk imalat sektöründe finansal performansın gri ilişkisel analiz yöntemi ile incelenmesi: Türkiye cumhuriyet merkez bankası imalat alt sektör bilançolarında bir araştırma. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 10(2), 161-18. https://doi.org/10.29067/muvu.328725
• Karapolat, Ö., & Ceyhan, İ. F. (2022). Borsa istanbul’ da yer alan perakende ticaret firmalarının copras yöntemiyle finansal performanslarının ölçümü. Yönetim Ekonomi Edebiyat İslami ve Politik Bilimler Dergisi, 7(1), 25-44. https://doi.org/10.24013/jomelips.1027865
• Kısakürek, M., & Tüfekçi, M. (2022). Finansal kriz döneminde firmaların nakit akış profilleri ile finansal performanslarının karşılaştırılması: Bist’te bir araştırma. Bingöl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 245-273. https://doi.org/10.33399/biibfad.907698
• Kuo, M. S., & Liang, G. S. (2011). Combining vikor with gra techniques to evaluate service quality of airports under fuzzy environment. Expert Systems with Applications, 38(3), 1304-1312. http://dx.doi.org/10.1016/j.eswa.2010.07.003
• Mazman İtik, Ü., & Sel, A. (2021). Borsa istanbul’da işlem gören perakende ticaret sektörü şirketlerinin finansal performansının cilos ağırlıklandırma ve topsis yöntemiyle incelenmesi: 2013-2019. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(3), 2769-2795. https://doi.org/10.15869/itobiad.904767
• Met, Ö. (2005). Nakit akım oranları ile finansal analiz ve konaklama işletmeleri açısından değerlendirilmesi. Muhasebe ve Denetime Bakış, 4(14), 1-2.
• Mills, J. R., & Yamamura, J. H. (1998). The power of cash flow ratios. Journal of Accountancy, 186(4), 53-61.
• Özdemir, O., & Kılıçarslan, Ş. (2021). Entropi temelli gri ilişkisel analiz tekniği ile hayat ve emeklilik şirketlerinin finansal performansları üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(4), 413-434.
• Ryu, K., & Jang, S. (2004). Performance measurement through cash flow ratios and traditional ratios: A comparison of commercial and casino hotel companies, The Journal of Hospitality Financial Management, 12(1), 15-25. https://doi.org/10.1080/10913211.2004.10653783
• Sakarya, Ş., & Erayman, Ç. (2022). Nakit akış tablosuna dayalı finansal oranlar ve promethee yöntemi ile finansal performans analizi: Bist bilişim sektöründe bir uygulama. Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 51-78. https://doi.org/10.38122/ased.1016352
• Sakarya, Ş., & İlkdoğan, S. (2022). Bist bilişim sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin finansal performanslarının nakit akış oranları kapsamında critic temelli topsis yöntemi ile değerlendirilmesi. Pamukkale Üniversitesi İşletme Araştırmaları Dergisi (PIAR), 9(2), 421-445. https://doi.org/10.47097/piar.1173015
• Sakarya, Ş., & Saçkes, İ. (2022). Bist’e kayıtlı ulaştırma ve depolama sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin finansal performanslarının analitik hiyerarşi süreci (ahs) ve gri ilişkisel analiz (gia) yöntemleriyle değerlendirilmesi. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 7(19), 366-388.
• Peker, İ., & Baki, B. (2011). Gri ilişkisel analiz yöntemiyle türk sigortacılık sektöründe performans ölçümü. International Journal of Economic and Administrative Studies, 4(7), 1-18.
• Tutkavul, K. (2018). Nakit akış oranları temelinde nakit akış tablosunun finansal analizi: Otomotiv sektöründe bir uygulama. Paper presented at the Eurasian Conference on Language & Social Science (June 27-29 2018), Antalya, Turkey, ss. 87-118.
• Türkmen, S. Y., & Çağıl, G. (2012). İMKB’ye kote bilişim sektörü şirketlerinin finansal performanslarının topsis yöntemi ile değerlendirilmesi. Maliye ve Finans Yazıları, 1(95), 59-78.
• Uygurtürk, H., & Yılkan, E. (2020). Bist gıda ve içecek sektöründe nakit akım odaklı finansal performansın topsis ve aras yöntemleri ile karşılaştırmalı ölçümü. Journal of Humanities and Tourism Research, 10(3), 587-609.
• Vargün, H., & Uygurtürk, H. (2016). Finansal performans ölçüm aracı olarak nakit akım odaklı finansal analiz: İnşaat ve bayındırlık sektörü üzerine bir uygulama. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, Özel Sayı, 358- 369.
• Wang, Y. J. (2009). Combining grey relation analysis with fmcgdm to evaluate financial performance of taiwan container lines. Expert Systems with Applications, 36(2), 2424-2432. http://dx.doi.org/10.1016/j.eswa.2007.12.027
• Yaşar, A., & Terzioğlu, M. K. (2022). Financial performance analysis of enterprises in the energy sector with the entropy based aras and gri method. BİLTÜRK Journal of Economics and Related Studies, 4(3), 145-159. https://doi.org/10.47103/bilturk.1131295