GENDER EQUALITY AND THE STATUS OF WOMEN IN THE SCOPE OF LEGISLATIVE CHANGES IN TÜRKİYE DURING THE PERIOD 2000-2023

Yıl 2024, , 164 - 181, 31.05.2024

Yaşar Pınar Özmen

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1415650

Öz

When the basic principles of law conflict with women's gender-based lives, it is clear that legal reforms taking into account women's experiences are of great importance for the social status of women. In this study, first, the development of women's movements in Türkiye is briefly mentioned and the legislative changes that accelerated after the adoption of CEDAW in Türkiye and started to yield results especially after the 2000s are examined based on gender equality. Regulations about women in legal legislation have been a special interest in the field of law and women's studies, and the changes made are examined separately. This study aims to analyze the revised and amended legislation between 2000-2023 in the context of their relations with each other and define the spirit of Turkish legal legislation in terms of gender equality. The main question of the research is how to establish a relationship between the roles of women as individuals in social life and as wives or mothers in the family, which is traditionally attributed to great importance in the social structure in Turkish legal legislation. Statistical data have been evaluated as a source of how effective the legislative changes are and to see the change in the social position of women.

Anahtar Kelimeler

Gender Equality, Turkish Legal Legislation, Women, Women, Women

TÜRKİYE'DE 2000-2023 DÖNEMİNDE YAPILAN MEVZUAT DEĞİŞİKLİKLERİ KAPSAMINDA TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ VE KADININ STATÜSÜ

Öz

Hukukun temel ilkeleri kadınların toplumsal cinsiyete dayalı yaşamlarıyla çeliştiğinde, kadınların deneyimlerini dikkate alarak yapılan yasal reformların kadının toplumsal statüsü açısından büyük önem arz ettiği açıktır. Bu çalışmada öncelikle Türkiye’deki kadın hareketlerinin gelişimine kısaca değinilmekte ve Türkiye’de CEDAW’ın kabul edilmesinden sonra hızlanan ve özellikle 2000’ler sonrasında sonuç vermeye başlayan mevzuat değişiklikleri toplumsal cinsiyet eşitliği olgusu temelinde incelenmektedir. Hukuk mevzuatında kadınlarla ilgili düzenlemeler hukuk ve kadın çalışmaları alanında özel bir ilgi alanı olmuş ve yapılan değişiklikler ayrı ayrı incelenmiştir. Bu çalışmanın amacı 2000-2023 yılları arasındaki dönemde yenilenen ve değiştirilen mevzuatı birbirileri ile ilişkileri bağlamında topyekûn bir analize tabi tutup toplumsal cinsiyet eşitliği açısından Türk hukuk mevzuatının ruhunu tanımlamaktır. Araştırmanın temel sorusu Türk hukuk mevzuatında kadının birey olarak toplumsal hayattaki ve geleneksel olarak toplumsal yapıda büyük önem atfedilen aile içindeki eş veya anne olarak rolleri arasında nasıl bir ilişki kurulduğudur. Mevzuat değişikliklerinin ne kadar etkili olduğuna ilişkin bir kaynak olarak ve kadının toplumsal konumundaki değişimini görebilmek açısından istatistiksel veriler değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kadın Hakları, Kadın Hareketi, Kadın Politikaları, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği, Türk Hukuk Mevzuatı

Kaynakça

• Abadan-Unat, Nermin. “The Modernization of Turkish Women”, Middle East Journal. 32/3 (1978): 291-306.
• Aktepe, Evrim, İnci Meltem Atay. “Çocuk Evlilikleri ve Psikososyal Sonuçları”, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 9/4(2017): 410-420.
• Arslan, Aziz Serkan. “Türk Aile Mahkemelerinin Yapısı ve Yargılama Usulü”, Ankara Barosu Dergisi. 68/1 (2010): 187-204.
• Aydagül, Batuhan. “Turkey’s Progress on Gender Equality in Education Rests on Gender Politics”, Turkish Policy Quarterly. 18/1 (2019): 45-57.
• Başpınar, Veysel. “Türk Medeni̇ Kanunu ile Ai̇le Hukukunda Yapılan Deği̇şi̇kli̇kler ve Bu Konuda Bazı Öneri̇leri̇mi̇z”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 52/3 (2003): 79-101.
• Baykal, Özlem. “Modern Dünya’nın Deği̇şen Koşullarında Osmanlı Kadın Hareketi̇ne Genel Bi̇r Bakış”, Atatürk Yolu Dergisi. 70 (2022): 67-90.
• Cott, Nancy. The Grounding of Modern Feminism. New Haven and London: Yale University Press, 1987.
• Çağlar, Selda. “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Eşitliğin Dar Yorumu”, Ankara Barosu Dergisi. 3 (2012): 41-86.
• Eslen-Ziya, Hande. “Türk Ceza Kanunu Değişiminde Kadın Aktivistler: Bir Lobicilik Hikayesi”, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi. 15/1 (2012): 119-149.
• Gedik, Esra. “Toplumsal Ci̇nsi̇yeti̇ Ana Akımlaştırmanın Türki̇ye’de Kadın Hareketi̇ Üzeri̇ndeki̇ Etki̇si̇ ve Toplumsal Ci̇nsi̇yet Adaleti̇ Kavramı”, Akademik Hassasiyetler. 2/4 (2015): 209-228.
• Gökçeoğlu Balcı, Şebnem. “Koruma mı Dışlama mı? Çalışma Mevzuatımızda Kadını Koruyucu Kimi Düzenlemelerin Kadın İstihdamı ve AB Normları Açısından Değerlendirilmesi”, Çalışma ve Toplum 3/54 (2017): 1263-1298.
• Gökçimen, Semra. “Ülkemizde Kadınların Siyasal Hayata Katılım Mücadelesi”, Yasama Dergisi. 10 (2008): 5-59.
• Günder, Zeynep, Gamze Aşçıoğlu Öz. “Avrupa Bi̇rli̇ği̇ Ci̇nsi̇yet Eşi̇tli̇ği̇ İlkesi̇ Perspekti̇fi̇nden Türk Sosyal Güvenli̇k Si̇stemi̇”, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi. 20/48 (2020): 601-642.
• Jenkins, J. Craig. “Resource Mobilization Theory and the Study of Social Movements”, Annual Review of Sociology. 9/1 (1983): 527-553.
• Kafkasyalı, Emine Gülselcen. “CEDAW’dan İstanbul Sözleşmesi̇ne Kadın Hakları veTürk İç Hukukuna Etki̇leri̇”, Giresun Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 9/1 (2023): 150-173.
• Kaplan, Mahmut. “Türk Ceza Hukukunda Kadın”, Türki̇ye’de Kadın: Si̇yasî, Sosyal ve Kültürel Alanda Deği̇şi̇m. Ed. Esma Özdaşlı. Ankara: Türk Akademisi Siyasi Sosyal Stratejik Araştırmalar Vakfı, 2022: 35-56.
• Kaymaz, İhsan Şerif. “Çağdaş Uygarlığın Mihenk Taşı: Türkiye’de Kadının Toplumsal Konumu”, Atatürk Yolu Dergisi. 12/46 (2010): 333-366.
• Kemaloğlu, Murat. Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Komitesi’nin (CEDAW) Türkiye Raporları ve Sivil Toplum Çerçevesinde Türkiye’de Kadının Durumunun Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
• Kılıçoğlu, Ahmet M. “Medeni̇ Kanunumuzu Nasıl Deği̇şti̇rdi̇k”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi. 22/3 (2016): 1717-1757.
• Kırbaş Canikoğlu, Seher. “Feminist Bir Perspektifle Türk Ceza Kanunu’nda Cinsel Saldırı Suçu”, Fe Dergi. 5/1 (2013): 60-73.
• Kitapçıoğlu, Tülay. “Türk Ceza Kanunu’nda Çocuk Düşürtme Suçu”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi. 18/1 (2012): 297-334.
• Konan, Belkıs. “Türk Kadınının Si̇yasi̇ Hakları Kazanma Süreci̇”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 60/1 (2011): 157-174.
• Koray, Meryem. “Avrupa Birliği ve Türkiye’de ‘Cinsiyet’ Eşitliği Politikaları: Sol-Feminist Bir Eleştiri”, Çalışma ve Toplum. 2 (2011): 13-54.
• Korkusuz, Gülşah. “Ci̇nsel Saldırı Suçu (TCK Md. 102)”, Journal of Istanbul University Law Faculty. 71/1 (2013): 815-854.
• Kurnaz, Şefika. Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını (1839-1923). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1992.
• Özsoy, Dilek. Kazakistan ve Türkiye’de Kadına Yönelik Sosyal Politikaların Değerlendirmesi (1991-2021). Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2022.
• Şahin, Öznur. İnsan Hakları Açısından Türk Ceza Kanunu Madde 232’de Düzenlenen Kötü Muamele Suçunun İncelenmesi, Çocuk Hakları ve Kadın Hakları Bakımından Maddenin Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
• Tali, Ruziye. Kadınların Yerel Siyasi Temsil Süreçleri. Ankara: İmaj Yayınları, 2019.
• TBMM. “Toplumsal Cinsiyet Açısından Anayasa Konulu Komisyon Raporu”. TBMM Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu, 2012. https://dspace.ceid.org.tr/xmlui/bitstream/handle/1/330/ekutuphane3.5.1.1.31.pdf?sequence=1&isAllowed=y. Erişim 08.09.2023.
• T.C. Başbakanlık KSGM. Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Ulusal Eylem Planı 2008–2013. Ankara: Fersa Ofset, 2008.
• Thomas, Tracy A. “The Long History of Feminist Legal Theory”, The Oxford Handbook of Feminism and Law in the United States. Ed. Deborah Brake, Verna Williams ve Martha Chamalla. Oxford University Press, 2021:1-18. Tokuroğlu, Belma. Özgürleşemeyen Kadın. Ankara: Odak Yayınları, 2004.
• Toprak, Zafer. “II. Meşrutiyet Döneminde Devlet, Aile ve Feminizm”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi. Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu, 1992: 228-237.
• Uğur, Hüsamettin. “Kadın ve Aile Bireylerine Yönelik Şiddete Karşı 6284 Sayılı Kanunun Getirdikleri”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi. 101 (2012): 333-366.
• Ulucan, Devrim. “Eşitlik İlkesi ve Pozitif Ayrımcılık”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 15 (2014): 369-383.
• Uyumaz, Alper, Yasemin Avcı. “Türk Hukuku’nda Gebeliğin Sonlandırılması”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 7/1 (2016): 579-638.
• Yenerer Çakmut, Özlem. “Kavramsal Olarak Kadına Karşı Şi̇ddet/Ci̇nsel Şi̇ddet ve Türk Ceza Hukukunda Ci̇nsel Saldırı Suçunun Genel Değerlendi̇rmesi̇”, Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi. 2/1 (2018): 49-54.
• Yokuş Sevük, Handan. “6545 Sayılı Kanun ile Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlarda Yapılan Değişikliklerin Değerlendirilmesi”, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi. 3/2 (2015): 119-145.