HALKEVLERİ BÜTÇESİ İÇİN BİR DENEME: GELİR-GİDER TABLOSUNUN TESPİTİ

Yıl 2018, , - , 20.09.2018

Ahmet Akter

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000506

Cited By: 2

Öz

Cumhuriyet Tarihimizin tozlu sayfalarında yerini almış önemli kurumlarından biri olan Halkevleri, bir yasa ile kurulmamasının sıkıntılarını her şeyden önce mali konularda yaşamıştır. Yasal olarak bir geliri olmadığı gibi standartlaştırılamayan bir bütçeye sahip olmuştur. Her ne kadar tek parti döneminin avantajlarını kullanarak kendisine bir bütçe oluşturabilmişse de çok partili düzene geçilmesiyle birlikte tartışılan bir konuma gelmiştir. Halkevlerinin bütçesini oluşturan gelir-gider tablosuna ait kalemler düzenli bir liste halinde arşivlerde henüz bulunamamıştır. Bu kalemlerin neler olduğu dağınık belgelerden tespit edilmeye çalışılmıştır. Halkevlerine genel bütçeden yapılan tahsisler için en önemli belgeler TBMM’de görüşülen Bütçe ve Kesin Hesap Kanunları ile 1950 yılında Demokrat Parti tarafından görevlendirilen Maliye Müfettişlerinin raporudur. Bu rapor eksiktir ve ayrıntılı açıklamaların bulunduğu ekleri bulunmamaktadır. Ayrıca Taşra yönetimlerinin tahsisatları da her belediyenin kendi hesap cetvelinde bir kalem olarak kaydedilmiştir. Bu kayıtlar da oldukça dağınık ve eksiktir. Bu makalede bütçe kalemlerinin para olarak tespitinden ziyade hangi kalemlerden oluştuğunu tespit etmek amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Halkevleri, CHP, bütçe, gelir-gider kalemleri, hesap tablosu

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• Arşivler
• BCA, 010.09/29.87.1
• BCA, 030.01/65.401.5
• BCA, 490.01/3.12.16
• BCA, 490.01/3.15.5
• BCA, 490.01/4.20.10
• BCA, 490.01/4.21.20
• BCA, 490.01/6.28.15
• BCA, 490.01/6.31.6
• BCA, 490.01/8.40.23
• BCA, 490.01/8.40.24
• BCA, 490.01/11.60.22
• BCA, 490.01/42.252.24
• BCA, 490.01/737.13.2
• BCA, 490.01/1511.153.1
• BCA, 490.01/1540.261.1
• BCA, 490.01/1540.261.2
• BCA, 490.01/1541.265.1
• BCA, 490.01/1541.265.2
• BCA, 490.01/1541.267.1
• BCA, 490.01/1542.270.1
• BCA, 490.01/1543.274.1
• BCA, 490.01/1750.1106.1
• BCA, 490.01/1750.1107.1
• Resmi Yayınlar
• CHF Nizamnamesi ve Programı, TBMM Matbaası, Ankara, 1931.
• CHF Halkevleri Talimatnamesi, Hakimiyeti Milliye Matbaası, 1932.
• CHP Halkevleri ve Halkodaları 1932-1942, Ş.Y., T.Y.
• Cumhuriyet Halk Partisi ve Seçim Mevzuatı, Seçim Yayınları:1, Seçim Yayınevi, T.Y.
• CHP Nizamnamesi, Zerbemat Basımevi, Ankara, 1943.
• CHP Programı, Zerbemat Basımevi, Ankara, 1943.
• CHP Yedinci Kurultay Tutanağı, Ankara, 1948.
• Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreterliğinin Parti Örgütüne Genelgesi, Temmuz 1937’den 31 Birinci kanun 1937 tarihine kadar, Cilt 11, Ulus Basımevi, Ankara, 1938.
• Halkevleri 1932-1935 103 Halkevi Geçen Yıllarda Nasıl Çalıştı?, T.Y., Ş.Y.
• 1935 Malî Yılı Hesabı Kat'î Kanunu No. 3769, Resmî Gazete ile neşir ve ilânı: 24 Kanunisani 1940, Sayı: 4415.
• 1935 malî yılı muvazenei umumiye kanunu No. 2730, Resmî Gazete ile neşir ve ilânı: 30/V/1935, Sayı: 3016.
• 1936 malî yılı hesabı katî kanunu No: 3895, Resmî Gazete ile neşir ve ilânı: 19/VII/1940, Sayı: 4565.
• 1937 Malî Yılı Hesabı Kat'î Kanunu No. 3982, Resmî Gazete ile neşir ve ilânı: 18 Mart 1941, Sayı: 4761.
• 1937 malî yılı muvazenei umumiye kanunu No. 3192, Resmî Gazete ile neşir ve ilânı: l/VI/1937, Sayı: 3619.
• 1938 malî yılı hesabı katî kanunu no. 4254, Resmî Gazete ile neşir ve ilânı: 18.VI.1942, Sayı: 5135.
• 1939 malî yılı hesabı katî kanunu No: 4428, Resmî Gazete ile neşir ve ilânı: 2/6/1943, Sayı: 5427.
• 1940 malî yılı hesabı katî kanunu No: 4676, Resmî Gazete ile neşir ve ilânı: 25/XI/1944, Sayı: 5866.
• 1941 Akçalı Yılı Kesinhesap Kanunu No. 5033, Resmî Gazete ile neşir ve ilânı: 22 Nisan 1947, Sayı: 6589.
• 1941 malî yılı Muvazenei Umumiye Kanunu No. 4042, Resmî Gazete ile neşir ve ilânı: 2/VI/1941, Sayı: 4823.
• 1942 Bütçe Yılı Kesinhesap Kanunu No. 5357, Resmî Gazete ile neşir ve ilânı: 4 Nisan 1949, Sayı: 7173.
• 1943 Bütçe Yılı Kesinhesap Kanunu No. 5443, Resmî Gazete ile neşir ve ilânı: 24 Kasım 1949, Sayı: 7361.
• 1944 Bütçe yılı Kesinhesap Kanunu No. 5767, Resmî Gazete ile neşir ve ilânı: 25 Mayıs 1951, Sayı: 7817.
• 1944 malî yılı Muvazenei Umumiye Kanunu No. 4566, Resmî Gazete ile neşir ve ilânı: 1.VI.1944, Sayı: 5719.
• 1945 yılı 7 aylık Bütçe Kanunu No. 4741, Resmî Gazete ile neşir ve ilânı: 1 Haziran 1945, Sayı: 6020.
• 1946 Bütçe yılı Kesinhesap Kanunu No. 5911, Resmî Gazete ile neşir ve ilânı: 11 Nisan 1952, Sayı: 8083.
• 1946 Yılı Bütçe Kanunu No. 4817, Resmî Gazete ile neşir ve ilânı: 31 Aralık 1945, Sayı: 6194.
• 1947 Yılı Bütçe Kanunu No. 4997, Resmî Gazete ile neşir ve ilânı: 2 Ocak 1947, Sayı: 6495.
• 1948 Yılı Bütçe Kanunu No. 5161, Resmî Gazete ile neşir ve ilânı: 2 Ocak 1948, Sayı: 6795.
• 1949 yılı Bütçe Kanunu No. 5350, Resmî Gazete ile ilânı: 1. III. 1949, Sayı: 7144.
• 1950 Yılı Bütçe Kanunu No. 5561, Resmî Gazete ile ilânı: 1 Mart 1950, Sayı: 7445.
• Resmi Gazete, Sayı:2137, 29 Haziran 1932, Tefsir No: 176.
• Sayı:2386, 27 Nisan 1933.
• Sayı:3131, 11 Teşrinievvel 1935(11/10/1935), Tefsir No:216.
• Sayı:4417, 26 Ocak 1940.
• Sayı:7050, 10 Kasım 1948.
• Kitaplar
• Albayrak, Mustafa, Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-60), Phoenix Yay., Ankara, 2004.
• Bozdoğan, Sibel, Modernizm ve Ulus İnşası, Erken Cumhuriyet Döneminde Mimari Kültür, 3. Baskı, Metis yay., İstanbul, 2012.
• Çeçen, Anıl, Atatürk’ün Kültür Kurumu Halkevleri, Gündoğan Yay. Ankara, 1990.
• Çeçen, Anıl, Kültür ve Politika, Genişletilmiş 2. Baskı, Gündoğan Yay., Ankara, 1996.
• Ergun, A. Yavuz, CHP’li Menderes 1931-1945, Boyut yay., 2017,
• Karpat, Kemal H., Osmanlıdan Günümüze Asker ve Siyaset, Timaş Yay., İstanbul, 2010.
• Karpat, Kemal, Türk Demokrasi Tarihi, Timaş Yay., İstanbul, 2010.
• Özacun, Orhan, CHP Halkevleri Yayınları Bibliyografyası 1932-1951, Kitap Matbaacılık, Ş.Y., 2001.
• Özbilen, Şevki, Devlet Bütçesi, Gazi Kitabevi, Ankara, 2013.
• Özbilen, Şevki, Kamu Maliyesi, Gazi Kitabevi, Ankara, 2010.
• Takım, Abdullah, Demokrat Parti Ekonomisi (Ekonomik Kalkınma ve Dış Finansman), Detay Yay., Ankara, 2011.
• Tezel, Yahya S., Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950), Yurt yay. Ankara, 1982.
• Türkmen, İsmet, Kastamonu Halkevi ve Türkiye’nin Modernleşme Sürecine Katkıları (1932-1951), Berikan Yay., Ankara, 2013.
• Yeşilkaya, Neşe Gurallar, Halkevleri, İdeoloji ve Mimarlık, 2. Baskı, İletişim Yay., İstanbul, 2003.
• Zeyrek, Şerafettin, Türkiye’de Halkevleri ve Halkodaları, Anı Yay., Ankara, 2006.
• Makaleler
• Arıkan, Mustafa, Ahmet Deniz, “Türk Ocaklarının Kapatılışı, Borçları ve Emlâkinin Tasfiyesi”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 15, 2004
• Ataay, İsmail Durak, “Türkiye’de Elli Yıllık Maaş ve Ücret Uygulaması”, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, C. 3, Sayı: 1, 1974.
• Ayan, Dursun, Özbay Güven, “İstanbul’da 22 Şubat 1945 Tarihinde Elli Yıllık Evliler için Fatih Halkevinin Düzenlediği Törene İlişkin İki Belge”, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı: 4, Eylül-Aralık 2001.
• Buğra, Ayşe, “Devletçi Dönemde Yoksulluk: ‘Zenginlerimiz Nerede?’”, Kapitalizm, Yoksulluk ve Türkiye’de Sosyal Politika, İletişim Yayınları, İstanbul, 2008.
• Çakmak, Fevzi, “Halkevlerinin Kapatılması ve Cumhuriyet Halk Partisi Mallarına El Konulması” History Studies, C. 7, Sayı: 3, Ekim 2015.
• “Halkevleri Hakkında CHP Genel İdare Kurulunun Açıklaması, 26.XI.1951”, Mülkiye Dergisi, C. 25, Sayı: 227, Ankara, 2001.
• Koçtürk, O. Murat, Meryem Gölalan, “1923-1950 Türkiye Ekonomisinin Yapısal Analizi”, Üçüncü Sektör Kooperatifçilik, C. 45, Sayı: 2, 2010.
• Lamprou, Alexandros, “Halkevi Sahnesinde ‘Yeni Türk Kadını’ 1930'lu ve 1940'lı Yıllarda Kadınlı-Erkekli Yeniliklerin 'Sahnelenmesi'”, Toplum ve Bilim, Sayı: 130, 2014.
• Özdemir, Yavuz, Elif Aktaş, “Halkevleri (1932’den 1951’e)”, A.Ü.Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], Sayı: 45, Erzurum, 2011.
• Özyurt, Hasan, “Atatürk Dönemi Birinci ve İkinci Beş Yıllık Sanayileşme Planları ve Türk Ekonomisindeki Yapı değişikliğine Etkileri (1933-1938)” Sosyoloji Konferansları Dergisi, Atatürk Özel Sayısı, Sayı: 19, 1981.
• Yaşar, Hakan, “Yurtdışında Bir Kültür Kurumu: Londra Halkevi”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 45, Bahar 2010.
• Tezler
• Aldıbaş, Özcan, Zonguldak Halkevi ve Faaliyetleri (1932-1951), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, 2016.
• Algan, Hamdiye, Halkevlerinde İnkılap Temsilleri (1932-1951),Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2011.
• Demir, Şerif, Türk siyasi tarihinde Adnan Menderes (1930-1960), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2009.
• Dokuyan, Sabit, 1945-1950 Yılları Arasında Türkiye (Siyasi Yapı, Ekonomi, Dış Politika, Eğitim ve Sosyo-kültürel Yapı, Din, Askeri Yapı ve Basın), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kayseri, 2013.
• Oğuz, Esin Sultan, Türkiye’de Kültür Politikaları ve Kütüphaneler 1923-1980, Hacettepe Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2010.
• Pala, Hikmet, Cumhuriyet Modernleşmesi Projesinin Bir Aracı Olarak Ordu Halkevi ve Çalışmaları, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Master Tezi, Ankara, 2006.
• Temizhan, Oğuz, Halkevleri ve Halkevlerinin 1932-1940 Arası Eğitim Faaliyetleri, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2006.
• Tüfekçi, Ahmet, Savaş Ekonomisi Uygulamaları Açısından İnönü Dönemi (1938-1950), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2004.
• Ulusoy, Melek, Milli Koruma Kanunu Çıkarılma Amacı, Sosyo-Ekonomik Etki ve Sonuçları, Gazi Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2010.
• Yeşilkaya, Neşe Gurallar,İdeoloji Mimarlık İlişkisi ve Türkiye'de Halkevi Binaları 1932-1946, Gazi Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 1997.
• Sempozyum Bildirileri
• Akter, Ahmet, Dilşen İnce Erdoğan “İkinci Dünya Savaşı Sonrası Amerikan Askeri Yardımı: Truman Doktrini ve Marshall Planı”, Soğuk Savaş Dönemi ve Sonrası Savaş Tarihi Sonuçlarının Türkiye’nin Güvenliğine Stratejik Etkileri (20-22 Nisan 2005), Onuncu Askeri Tarih Sempozyumu Bildirileri, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yay., İstanbul, 2006.
• Akter, Ahmet, “Kocaeli’nde Halkevleri ve Halkodalarının Kurulması”, Uluslararası Gazi Süleyman Paşa ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu III, 25-27 Mart 2016, Kocaeli. Akter, Ahmet, “Turgutlu’da Halkevi (Eski Belediye) Binasının İnşası”, Uluslararası Turgutlu Sempozyumu, 17-19 Kasım 2016, Turgutlu/Manisa.
• Türkmen, İsmet, “Türk Modernleşmesinde Kadın Kimliğinin İnşası Halkevlerinin Çalışmaları Üzerine Bir İnceleme 1932 1951”, V. Uluslararası Canik Sempozyumu: “Geçmişten Günümüze Şehir ve Kadın, 01 – 03 Nisan 2016, Samsun.