“BAZI KİSVELERİN GİYİLEMEYECEĞİNE DAİR KANUN” SEBEBİYLE TÜRK-YUNAN İLİŞKİLERİNDE YAŞANAN KISA SÜRELİ KRİZ

Yıl 2021, , 391 - 427, 27.05.2021

Nilüfer Erdem

https://doi.org/10.46955/ankuayd.943754

Cited By: 3

Öz

Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin laik olduğu ilkesinden hareketle TBMM’nin gündemine getirilmiş olan “Bazı Kisvelerin Giyilemeyeceğine Dair Kanun”, kabulü esnasında ve sonrasında ülke içinde herhangi bir muhalefetle karşılaşmamıştır. Dini kıyafetlerin mabetler ve ayinler haricinde giyilmesinin yasaklanmasına muhalefet Yunanistan’dan gelmiş, Yunan basını ve kamuoyundan kanun aleyhine yükselen sesler sebebiyle Türk-Yunan ilişkilerinde kısa süreli bir kriz yaşanmıştır. Makalemizde bir barış ortamı söz konusuyken iki ülke ilişkilerinin nasıl aniden gerilebildiğini ve nasıl aşıldığını ortaya koymak amaçlanmıştır. Çünkü son derece girift ve kırılgan olan Türk-Yunan ilişkilerinde her zaman benzer problemlerin yaşanma ihtimali vardır. Bu hedef doğrultusunda Yunan basın organlarından Akropolis, Makedonia, Patris, Rizospastis ve Ethnos, Türk basın organlarından ise Cumhuriyet, Milliyet, Ulus ve Haber taranmıştır.
Yaptığımız araştırmalar, bu süreçte Yunan basın organlarında mantıksız ve sağduyudan uzak iddiaların dile getirildiğini ve bu şekilde kamuoyu harekete geçirilerek hükümete de baskı uygulandığını ortaya koymuştur. Yunanistan’da bazı çevrelerin Lozan Antlaşması sonrası koşulları ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilkelerini görmezden geldikleri anlaşılmıştır. Muhalefet parti liderleri TBMM’nin gündemine getirilen kanunu zamanında öğrenemediği için Çaldaris hükümetini eleştirmişlerdir. Diğer taraftan Çaldaris hükümeti de Türk yetkililerin iki ülke ilişkilerinin zedelenmesine izin verilmeyeceği yönündeki güvencelerine rağmen dostluğa tam inançla hareket etmekte gecikmiştir. Krizin tam olarak aşılabilmesi için Türkiye Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras’ın Yunanistan’ı ziyaret etmesi gerekmiştir.

Anahtar Kelimeler

Cübbe, Dini Kisveler, Laiklik, Patrikhane, Türk-Yunan İlişkileri

Kaynakça

• Arşivler; Benaki Müzesi, Eleftherios Venizelos Arşivi 029-142; 404-044 ve 404-045 numaralı dosyalar, Benaki Müzesi, Eleftherios Venizelos Arşivi, Marika Venizelu’dan Kalanlar 1-85 numaralı dosya. Resmi Yayınlar; T.C. Resmi Gazete, TBMM Zabıt Cerideleri.
• Aleksandris, Aleksis ,“To İstoriko Plesio Ton Ellinoturkikon Sheseon”, İ Ellinoturkikes Shesis 1923-1987, Ekdosis Gnosi, Athina, 1988, s. 35-145.
• Anastasiadis, Yorgos, “Hronologio Aleksandros Papanastasiyu (1876-1936)”, Aleksandros Papanastasiyu, (Ed. Yorgos Anastasiadis), Ekdosis İdrima Vulis Ton Ellinon, Athina, 2008, s. 21-70.
• Atalay, Bülent, Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi’nin Siyasi Faaliyetleri (1918-1923), Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları, İstanbul, 2001.
• Aybars, Ergün, İstiklal Mahkemeleri, Ayraç Kitabevi, Ankara, 2009.
• Dragumis, İon, O Ellinismos Mu Ke İ Ellines, Ekdosis Nea Thesis, Athina, 1991.
• Erdem, Nilüfer, Mizah Penceresinden Yunanistan’da Halk, Savaş ve Siyaset (1919-1923), Ötüken Yayınları, İstanbul, 2018.
• Hering, Gunar, Ta Politika Kommata Stin Ellada 1821-1936, Tomos: 2, Ekdosis Morfotiko İdrima Ethnikis Trapezis, Athina, 2004.
• İmece, Mustafa Selim, Atatürk’ün Şapka Devriminde Kastamonu ve İnebolu Gezileri, 2. Baskı, Türkiye İşbankası Kültür Yayınları, Ankara, 1975.
• Köstüklü, Nuri, “Sosyal Alanda Yapılan İnkılaplar”, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, C. 2, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2014, s. 249-267.
• Özkaya, Yücel, “Cumhuriyetin İlanından Hayattan Ayrılışına Kadar Mustafa Kemal Atatürk”, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün Hayatı, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2015, s. 315-628.
• Soysal, İsmail, Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, C. 1, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2000.
• Svolopulos, Konstantinos, İ Elliniki Eksoteriki Politiki 1900-1945, Ekdosis Vivliopolion Tis Estias, Athina, 2008.
• Veremis, Thanos, Megali Ellines, Eleftherios Venizelos, Ekdosis Skai, 2009.
• Çakmak, Zafer, “Yunanistan Başbakanı Panagis Tsaldaris’in Türkiye Ziyareti (10-17 Eylül 1933)”, Turkish Studies, C. 2, Sayı: 4 (Güz 2007), s. 1271-1282.
• Erdem, Nilüfer, “Yunan Tarihçilerinin Gözüyle 1930 Türk-Yunan Dostluk Antlaşması ve Venizelos’un Bu Sürece Katkıları”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (İLKE), Sayı: 23 (Güz 2009), s. 93-128.
• Esmer, A. Şükrü, “Kılık Töresi ve Yunanistan”, Milliyet, 8 Kanunuevvel 1934.
• ………...........,, “Kılık Törüsü”, Milliyet, 5 Kanunuevvel 1934.
• Kılıç, Selami, “Şapka Meselesi ve Kılık Kıyafet İnkılabı”, Atatürk Yolu Dergisi, C. 4, Sayı: 16 (Güz 1995), s. 529-547.
• Lidorikis, Al., “To Fanari, Ta Rasa Ke O Patriarhis”, Akropolis, 7 Dekemvriyu 1934.
• Özsüer, Esra, “Yunan Ordusunun Anadolu İşgalinde Bir Muhalif Ses: Rizospastis Gazetesi”, II. Uluslararası Sakarya Meydan Muharebesi ve Haymana Sempozyumu (21-22 Eylül 2017), Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara, 2018, s. 173-202.
• Papa Eftim, “Ortodoks Kilisesi’ne Bir Tamim”, Hakimiyet-i Milliye, 30 Teşrinisani 1921.
• Perayotis, A., “İ Elliniki Miyonotis Konstantinupoleos Agonia İpo Tin Apilin Tu Ellinismu”, Akropolis, 6 Dekemvriyu 1934.
• ………..........., “Pia Ta Vathitera Etya Ton Metron Tu Kemal”, Akropolis, 1 Dekemvriyu 1934.
• ………..........., “Pos Ekturkizete Sistimatikos İ Elliniki Miyonotis Konstantinupoleos”, Akropolis, 10 Dekemvriyu 1934.
• Simos, Sp., “İstoriko Sfalma”, Patris, 5 Dekemvriyu 1934.
• Tağmat, Çağla D., “Yunan Başvekili İoannis Metaksas’ın Anılarında Türkiye Cumhuriyeti ve Mustafa Kemal Atatürk”, Ege ve Balkan Araştırmaları Dergisi, C. 1, Sayı: 2 (Güz 2015), s. 147-164.
• Yalçın, Emrullah, “Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi’nin Ekümenikliği Tartışmaları ve Gerekçeler”, Atatürk Yolu Dergisi, C. 13, Sayı: 50 (Güz 2012), s. 479-514.
• Yunus Nadi, “Ruhani Giysileri Kanunu ve Rum Papazlar”, Cumhuriyet, 8 Birincikanun 1934, s. 1-2.
• Süreli Yayınlar; Akropolis,Anadolu’da Ortodoksluk Sadası, Cumhuriyet, Ethnos, Haber, Hakimiyet-i Milliye, Makedonia, Milliyet, Patris, Rizospastis, Ulus.
• Benhür, Çağatay, Stalin Dönemi Türk-Rus İlişkileri (1924-1953), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya 2008.
• Uysal, Mehmet, 1930-1938 Dönemi Türkiye-Yunanistan İlişkileri, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2007.
• Erdem, Nilüfer, “Yunan Milletvekili Makkas’ın Mustafa Kemal İle 6 Mayıs 1931’de Gerçekleştirdiği Görüşmeye Dair Raporu”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, C. 12, Sayı: 24 (Güz 2013), s. 181-194.
• Sidiras, İoannis El., “O İk. Patriarhis Fotios B’ [Ek. Patrik II. Fotios (1929-1935)], https://www.orthodoxianewsagency.gr/istoria-ethnika-themata/o-oik-patriarxis-fotios-o-v-1929-1935/, Erişim Tarihi: 21.09.2020.
• http://repository.academyofathens.gr/gr/listItems/156875, Erişim Tarihi: 06.10.2020.
• https://tilegrafimanews.gr/istoria-glossa/proedros-klirikon-sto-tilegrafima-gia-to-raso-i-ierosyni-den-kryvetai-sto-fetix-tou-rasou-kai-tis-trixas/, Erişim Tarihi: 01.10.2020.
• https://www.vimaorthodoxias.gr/peri-zois/rasa-kai-iera-amfia/, Erişim Tarihi: 01.10.2020.