Türk aydınının Anadolu’ya yönelişinde Balkan Savaşları’nın rolü

Yıl 2013, Cilt: 13 Sayı: 52, - , 01.09.2013

Funda Selçuk Şirin

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000385

Cited By: 2

Öz

Balkan  Savaşları,  Türk  aydını  üzerinde  farklı  açılardan  travmatik  etkiler 

bırakan bir savaştır. Đstanbul’a yapılan yoğun göçmen akını, top seslerinin saraydan 

dahi  duyulması  halk  ve aydınlar  üzerinde  derin  izler  bıraktı.  Savaşın  ve  bölgeden 

geri çekilişin yarattığı sarsıcı etkinin örnekleri,dönem içinde kaleme alınan edebi 

eserlere,  anılara  ve  basına  da  yansıdı.  Savaş  yılları  özellikle  Türk  milliyetçiliğine 

yapılan  vurgunun  hat  safhaya  ulaştığı  bir  dönem  oldu.  Đmparatorluğun  böylesi 

çalkantılı bir sürecine tanık olan Cumhuriyet döneminin yönetici kuşağı da savaşın 

yarattığı  olumsuz  etkiden  kendisini  koruyamadı.  Balkanlar’ın  kaybedilmiş  olması, 

aralarında  Balkan  topraklarında  doğmuş  olanların  da bulunduğu  bu  kuşak  için 

vatan kaybetmenin acısını en derinden hissettiren olay oldu. Bu acı ile elde kalan tek 

vatan  olan  Anadolu’ya  tutunan  Cumhuriyetin  bu  ilk  kuşak  yönetici  elitlerinin 

Anadolu'ya yönelişi bir zorunluluğun da sonucuydu. Milli kimlik inşası noktasındaki 

en önemli unsur olan toplumun kendini ait hissedeceği toplumsal bir mekân ihtiyacı, 

Anadolu  ile  giderilecektir.  Türk  aydınının  bu  tarihten  sonraki  Anadolu  vurgusu 

arkasında  yeni  bir  vatanın  yaratılma  ihtiyacı  da  etkilidir.  Yeni  vatan  tarihi, 

psikolojik ve coğrafi olarak her yönden inşa edilmeye çalışılır. 

Anahtar Kelimeler

Balkan Savaşları, Anadolu, Milli Kimlik, Türk milliyetçiliği

Kaynakça

• Abdulbaki Fevzi, “Yurdumuzda Gördüklerim”, Türk Yurdu, Yıl:2, Sayı:24, (15Teşrinisani 1328), Ankara, Tutibay Yayınları, 2000
• Abdulbaki Fevzi, “Đzmit”, Türk Yurdu, Yıl:2, Sayı:27, (4 Teşrinievvel 1328),
• Ankara, Tutibay Yayınları, 2000
• 86
• Atay, a.g.e., s. 101.
• FUNDA SELÇUK ŞĐRĐN 966
• Abdulbaki Fevzi, “Adapazarı’nda
• n”, Türk Yurdu, Yıl:2, Sayı:27, (15Teşrinisani
• 1328), Ankara, Tutibay Yayınları, 2000
• Abdülfeyyaz Tevfik, “Anadolu Yavrusu”, Halka Doğru, Yıl: I, Sayı: 5 (9 Mayıs
• 1329)
• Adıvar, Halide Edip, Mor Salkımlı Ev, Đstanbul, Atlas Kitapevi, 1992
• Ahmet Şerif, Anadolu’da Tanin, Cilt: I, Haz. MehmedÇetin Börekçi, Ankara Türk
• Tarih Kurumu Yayınları, 1999
• Aka Gündüz, “Darül Harpten Mektuplar, Tanin, 24-28 Şubat 1913.
• Akçuraoğlu Yusuf, “Halka”, Halka Doğru, Yıl:I, Sayı: 22(5 Eylül 1329)
• Akçuraoğlu Yusuf, “Halka”, Halka Doğru, Yıl:I, Sayı: 23 (12 Eylül 1329)
• Akçuraoğlu Yusuf, “Halka 5”, Halka Doğru, Yıl:I, Sayı: 31 (7 Teşrinisani 1329)
• Akyüz, Yahya, “Eğitim Alanında Aydınların Özeleştirisi ve Balkan Savaşları”,
• Tarih ve Toplum, No: 228, Aralık 2002
• Alangu, Tahir, Ömer Seyfettin Ülkücü Bir Yazarın Romanı, Đstanbul, May
• Yayınları, 1968
• Ali Canip (Yekta Bahir) “Milli, Daha Doğrusu Kavmi Edebiyat Ne Demektir”, Genç Kalemler, Cilt: II, Numara:4 (26 Mayıs 1327)
• ------------------------------ “Milli Lisan ve Milli Edebiyat”, Genç Kalemler, Cilt:2,
• Numara: 3 (6 Mayıs 1327)
• ----------------------------- “Milli Edebiyat Meselesi I”, Genç Kalemler, Cilt:2,
• Numara 9 (19 Haziran 1327)
• Ali Canip-Ziya Gökalp, “Yeni Lisan”, Genç Kalemler, Cilt: II, Numara:2 (27
• Nisan 1327)
• Althusser, Louis, Đdeoloji ve Devletin Đdeolojik Aygıtları, Đstanbul, Đletişim
• Yayınları, 1989
• “Anadolu’ya Dair”, Türk Yurdu, Yıl:4, Sayı 108, (21 Nisan 1332), Ankara, Tutibay
• Yayınları, 2000
• Anderson, Benedict, Hayali Cemaatler, Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması,
• Đstanbul, Ayrıntı Yayınları, 1995
• Arai, Masami, Jön Türk Dönemi Türk Milliyetçiliği, Đstanbul, Đletişim Yayınları,
• 2003
• Arıkan, Zeki, “Balkan Savaşı ve Kamuoyu”, Dördüncü Askeri Tarih Semineri
• Bildiriler, Ankara, Genel Kurmay Başkanlığı Yayınları, 1989
• Atay, Falih Rıfkı, Ateş ve Güneş, Đstanbul, 1918.
• ---------------------, Batış Yılları, Đstanbul, Dünya Yayınları, 1963
• TÜRK AYDINININ ANADOLU’YA YÖNELĐŞĐNDE BALKAN… 967
• Aydemir, Şevket Süreyya, Suyu Arayan Adam, Đstanbul, Remzi Kitapevi, 1995
• Bayar, Celal, Ben de Yazdım: Milli Mücadeleye Giriş, Cilt: 5 Đstanbul 1967
• Beyatlı, Yahya Kemal, Çocukluğum Gençliğim Siyasi ve Edebi Hatıralarım,
• Đstanbul fetih Cemiyeti Yayınları 1986
• -----------------------------, Siyasi ve Edebi Portreler, Đstanbul, Fetih Cemiyeti
• Yayınları, 1986
• Bilgin, Nuri, Kolektif Kimlik, Đstanbul, Sistem Yayınları 1995
• Ceyhan, Nesime, “1911-1922 Yılları Türk Hikâyesine Kaynak: Harp”, Turkish
• Studies, Volume, 4/11-II Winter 2009
• ---------------------, II. Meşrutiyet Dönemi Türk Hikayesi(1908-1918),Đstanbul, Selis
• Yayınları, 2009
• Ceyhun, Demirtaş, Türk Edebiyatındaki Anadolu, Đstanbul, Sis Çanı Yayınları, 1996
• Duman, Haluk Harun, Balkanlara Veda Basın ve Edebiyatta Balkan Savaşı (1912-1913), Đstanbul, Duryap Yayıncılık, 2005
• Enginün, Đnci, Yeni Türk Edebiyatı, Tanzimat’tan Cumhuriyete (1839-1923),
• Đstanbul, Dergâh Yayınları, 2010
• Ergün, M., II. Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri 1908-1914, Ocak Yayınları,
• Đstanbul 1996
• Falih Rıfkı (Atay), “Anadolu Seyahatleri”, Tanin, 12 Temmuz 1913.
• ----------------------- “Türk Gücü”, Tanin, 8 Nisan 1913.
• ----------------------- “Hususi Mektepler”, Tanin, 5 Mayıs 1913
• ----------------------- “Günün Sonu”, Tanin, 14 Haziran 1913
• ---------------------- , “Düşünceler”, Tanin, 1 Ağustos 1913
• Fuat Sabit, “Anadolu Duygularından”, Türk Yurdu, Yıl:2, Sayı:28, (29 Teşrinisani
• 1328), Ankara, Tutibay Yayınları, 2000
• Gellner, Ernest, Milliyetçiliğe Bakmak, Đstanbul, Đletişim Yayınları, 1998
• Güntekin, Reşat Nuri, Anadolu Notları, Cilt: I, Đstanbul, Đnkılap Yayınları, 1968
• Halide Edip (Adıvar), “Felaketlerden Sonra Milletler”, Türk Yurdu, Yıl:2, Sayı:40
• 16 Mayıs 1329, Ankara, Tutibay Yayınları, 2000
• --------------------------, “Evimize Bakalım Türkçülüğün Faaliyet Sahası”, Vakit, 30
• Haziran 1334
• -------------------------- “Türkiyacılık Yoktur”, Vakit, 23 Ağustos 1334 -------------------------- Mev’ud Hüküm, Đstanbul, Ayyıldız Matbaası, 1918
• FUNDA SELÇUK ŞĐRĐN 968
• “Halka Doğru Gidenler”, Halka Doğru, Sayı: 24 (19 Eylül 1324), ss. 185-186.
• Hayes, Carlto J. H, Milliyetçilik: Bir Din, Çev. Murat Çiftkaya, Đstanbul, Đz
• yayınları, 1995
• Hroch, Miroslav, Avrupa’da Milli Uyanış, Đstanbul, Đletişim Yayınları, 2011
• Huyugüzel, Ömer Faruk, Necip Türkçü, Ankara, KültürBakanlığı Yayınları, 1988
• Ispartalı Hakkı, “Köyümden Geliyorum”, Türk Yurdu, Yıl:4, Sayı 108, (21 Nisan
• 1332), Ankara, Tutibay Yayınları, 2000
• -------------------, “Anadolumuz: Köyümden Geliyorum’dan Nazifa Gelin”, Türk
• Yurdu, Yıl 4, Sayı: 109, (5 Mayıs 1332), Ankara, Tutibay Yayınları, 2000
• -------------------, “Anadolumuz: Köyümden Geliyorum’dan: Minasin Mesiresi”,
• Türk Yurdu, Yıl: 4, Sayı:111, (Haziran 1332), Ankara, Tutibay Yayınları, 2000
• -------------------, “Köyümden Geliyorum’dan Uzak Hatıralar, Uzak Köyler”, Türk
• Yurdu, Yıl:4, Sayı: 110, (19 Mayıs 19332), Ankara, Tutibay Yayınları, 2000
• Ispartalı Hakkı, Köyümden Geliyorum, Haz. Şevket Aziz Kansu, Ankara, Türk Dil
• Kurumu Yayınları, 1971
• Kazım Karabekir, Birinci Cihan Harbine Nasıl Girdik, Đstanbul, Emre Yayınları,
• 1994
• Köprülüzade Fuat, “Türkçülüğün Gayeleri”, Vakit, 16 Temmuz 1334 (1918).
• Köroğlu, Erol, Türk Edebiyatı ve Birinci Dünya Savaşı (1914-1918)
• Propagandadan Milli Kimlik Đnşasına, Đstanbul, Đletişim Yayınları, 2004
• Kushner, David, Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu (1876-1908), Çev. R. Ertem, F. Erdem, Đstanbul, Kervan Yayınları, 1979
• Lauzan, Stephan, Osmanlı’nın Bozgun Yılları Hastanın Başında Kırk Gün Kırk
• Gece, Haz. Seyfettin Ünlü, Đstanbul, Beyan Yayıncılık, 1990
• Maraşlıoğlu, “Mukaddes Kinler: Zaruri Bir Mukayese”, Halka Doğru, Yıl: I,
• Sayı: 41 (6 Kânunusani 1329)
• Nazım, “Acıklı Bir Sohbet”, Halka Doğru, No:8, (30 Mayıs 1913)
• Odabaşı, Đsmail Arda, II. Meşrutiyet Dönemi Basın ve Fikir Dünyasında Genç
• Kalemler Dergisi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Đletişim
• Bilimleri Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Đstanbul 2006
• Okay, Cüneyt, Bir Meşrutiyet Aydını Nüzhet Sabit, Ankara, Akçağ Yayınları, 2001
• Olgun, Đbrahim, Necip Türkçü, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 1971
• Öğün, Süleyman Seyfi, “Bir Avrupalı Gözüyle Türkçülük”, Tarih ve Toplum,
• Sayı:114, (Haziran 1993)
• Ömer Seyfettin, “Yeni Lisan”, Genç Kalemler, Cilt: II, Sayı: 1, (Nisan 1327)
• TÜRK AYDINININ ANADOLU’YA YÖNELĐŞĐNDE BALKAN… 969
• -------------------, “Pamuk Đpliği”, Genç Kalemler, Cilt: II, Sayı: 4, (Haziran 1327)
• -------------------, “Bomba”, Genç Kalemler, Cilt: II, Sayı:9, (1327)
• -------------------, “Primo Türk Çocuğu”, Genç Kalemler, Cilt: II, Sayı: 13,
• (Kânunuevvel 1327)
• -------------------, “Türk Sözü”, Türk Sözü, Yıl: I, Sayı: I, (12 Nisan 1330)
• -------------------, “Halk Nedir”, Türk Sözü, Yıl: I, Sayı: I, (18 Nisan 1330)
• Özden, Mehmet, “Bir Halkçı Münevverler Platformu: Halka Doğru Dergisi (1913-1914), Milli Folklor, Yıl, 23, Sayı: 89, 2011. Parvus, “Devlet ve Millet”, Türk Yurdu, Yıl:2, Sayı: 27, (15 Teşrinisani 1328)
• Ankara, Tutibay Yayınları, 2000
• ----------, “Türk Gençlerine Mektup I”, Türk Yurdu, Yıl:2, Sayı:41, (30 Mayıs 1329),
• Ankara, Tutibay Yayınları, 2000
• ----------,“Türk Gençliğine Mektup”, Türk Yurdu, Yıl:2, Sayı:45, (25 Temmuz 1329),
• Ankara, Tutibay Yayınları, 2000
• ---------- “Köylüler ve Devlet”, Türk Yurdu, Yıl:1, Sayı:9 (20 Nisan 1328), Ankara,
• Tutibay Yayınları, 2000
• Sarınay, Yusuf, Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları (1921-1931), Đstanbul, Ötüken Yayınları, 1994
• Satı Bey, Vatan Đçin, Kader Matbaası, Đstanbul, 1329
• Smith, Antony D., Milli Kimlik, Đstanbul, Đletişim Yayınları, 2004
• Şehabettin Süleyman, “Anadolu ve Gençliğin Vazifesi”, Türk Yurdu, Yıl:2, Sayı:34,
• (21 Şubat 1328), Ankara, Tutibay Yayınları, 2000
• Şirin, Funda Selçuk, “The Traumatic Legacy of The Balkan Wars for Turkish
• Intellectuals”, War and Nationalism, The Balkan Wars, 1912-1913, and Their
• Sociopolitical Implications, Edited by, Hakan Yavuz and Isa Blumi, Utah
• Press, 2013, s.679-703.
• Topçu, Ümmühan, Anadoluculuk Hareketi ve Türk Edebiyatına Etkileri, Gazi
• Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı,
• Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 1999
• Toprak, Zafer, “Osmanlı Narodnikleri Halka Doğru Gidenler”, Toplum ve Bilim,
• Sayı: 24 (Kış 1984)
• -----------------, “Aydın, Ulus-Devlet ve Popülizm”, Türk Aydını ve Kimlik Sorunu,
• Der. Sabahattin Şen, Đstanbul, Bağlam Yayınları, 1995
• Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler, 3Cilt, Đstanbul, Hürriyet Yayınları
• Vakfı, 1988
• FUNDA SELÇUK ŞĐRĐN 970
• Tüccarzade Đbrahim Hilmi, Maarifimiz ve Servet-i Đlmiyemiz, Haz. Melek Doksay
• Gökdoğan, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları, 2000
• Uçarol, Rıfat, Gazi Ahmet Muhtar Paşa (1839-1919) Askeri Siyasi Hayatı, Đstanbul,
• Filiz Kitapevi, 1989
• Ülken, Hilmi Ziya, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Đstanbul, Ülken Yayınları,
• 1992
• Üstel, Füsun, “Türk Milliyetçiliğinde Anadolu Metaforu”, Tarih Toplum, Sayı: 109
• (Ocak1993)
• ----------------, Türk Ocakları (1912-1931), Đstanbul, Đletişim Yayınları, 2004
• ----------------, Makbul Vatandaşın Peşinde, Đstanbul, Đletişim Yayınları, 2005
• Yöntem, Ali Canip, Ömer Seyfettin, Đstanbul, Muallim Halit Kütüphanesi, 1935
• -----------------------, “Devirlerden Hatıralar”, Yakın Tarihimiz, Sayı: 1, Cilt:1, (Mart
• 1962)
• Ziya Gökalp, “Halk Medeniyeti I Başlangıç”, Halka Doğru, Yıl: I, Sayı: 14 (10
• Temmuz 1329)
• ---------------, “Halk Medeniyeti II: Resmi Teşkilat, Halk Teşkilatı”, Halka Doğru,
• Yıl: I, Sayı: 19 (15 Ağustos 1329)