ATATÜRK’ÜN ÇAĞDAŞLIK VE EVRENSELLİK ANLAYIŞI AÇISINDAN ÜNİVERSİTE REFORMUNA BİR BAKIŞ

Yıl 2014, Cilt: 14 Sayı: 54, 0 - 0, 28.03.2014

Cengiz Dönmez

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000404

Öz

Üniversite  reformu,  yeni  Türkiye’yi  inşa  ederken  bilimsel  yeniliklerden

faydalanmak  ve  bunları  takip etmek  amacıyla  gerçekleştirilmiş,  bir  kültür

reformudur.  Bir  üniversiteyle  birlikte  devlet  ve  toplum  hayatına  girecek  bilimsel

yenilikler, Atatürk’ün hedeflediği “muasır medeniyetler seviyesine” ulaşabilmek için

en önemli yol gösterici olarak düşünülmüştür. Üniversite reformu için Prof. Albert

Malche  tarafından  hazırlanan  raporda,  söz  konusu  reformun  medeniyeti

simgelediğinin belirtilmesi bunun bir ispatı niteliğindedir. Nazi iktidarından kaçan

bilim  adamları  da  bilimsel  çalışmalarıyla  bu  sürece  katkı  sağlamışlardır.  Böylece

Türkiye  1930’larda  dönemin  yaygın  ideolojik  akımlarından  etkilenmeyen  bir  ülke

olarak  kalmıştır.  Ancak  Atatürk’ün  ölümünden  sonra  Türkiye’yi  bilimsel  bilgiyle

aydınlatma hedefinin biraz daha arka planda kaldığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Üniversite, Çağdaşlık, Evrensellik

Kaynakça

• Kaynakça
• Arşiv Belgeleri
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivi Müdürlüğü:
• Tarih:13/3/1933, Sayı:13984, Dosya:242-129, Fon Konu:30..18.1.2, Yer No:34.16..7.
• Tarih 14/09/1933, Fon No: 30 18 12, Kutu No: 39, Dosya Gömleği No: 64 Sıra No: 1.
• Tarih:12/11/1933, Sayı:15318, Dosya:19-2020, Fon Kodu:30..18.1.2, Yer No:41.82..16.
• Tarih: 11.10 1934, Fon No: 30 18 12, Kutu No: 48, Dosya Gömleği No: 67, Sıra No: 15, Sayı Numarası: 2.
• Tarih: 04.01.1936, Fon Kodu: 490 1 00, Kutu No: 41, Dosya Gömleği No: 173, Sıra No: 1.
• TBMM Zabıt Cerideleri
• Atatürk’ün IV. Dönem 3. Yasama Yılı Açılış Konuşması, 1 XI 1933, C. 18 Devre. IV s. 3.
• Gazeteler
• Cumhuriyet: 18 Teşrinievvel 1930, 6 Temmuz 1933, 9 Temmuz 1933, 2 Ağustos 1933, 12 Teşrinisani 1933, 12 Teşrinisani 1933, 19 Teşrinisani 1933, 23 Teşrinisani 1933, 29 Teşrinievvel 1933.
• Son Posta: 22 Teşrinievvel 1930.
• Kitaplar
• Akyüz, Yahya; Türk Eğitim Tarihi, Pegem Yayınevi, Ankara, 2008.
• Ataünal, Aydoğan; Cumhuriyet Döneminde Yükseköğretimdeki Gelişmeler, Yükseköğretim Genel Müdürlüğü, Ankara, 1993.
• Aybars, Ergün; Atatürk ve Modernleşme, 2. Baskı, Ercan Kitabevi Yayınları, İzmir 2003.
• Ayni, Mehmet Ali; Darü’l fünûn Tarihi, Pınar Yayınları, İstanbul, 2001.
• Bahadır, Osman; 1933 Üniversite Reformu Niçin Yapıldı? Türkiye’de Üniversite Anlayışının Gelişimi (1861-1961), (Ed. Namık Kemal Aras, Emre Dölen, Osman Bahadır) Türkiye Bilimler Akademisi, Ankara 2007.
• Başgöz, İlhan; Türkiye’nin Eğitim Çıkmazı ve Atatürk, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1995.
• Bozkurt, Nejat; 20. Yüzyıl Düşünce Akımları, Sarmal Yayınevi, İstanbul 1995. Cevizoğlu, Hüseyin; Atatürkçülük, Ufuk Ajans Yayınları, Ankara.
• Demirtaş, Aydın; Sosyolojik Açıdan 1933 Üniversite Reformu, Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı Genel Sosyoloji ve Metodoloji Bilim Dalı, Bursa 2010.
• Dölen, Emre; İstanbul Darülfünunu’nda ve Üniversitesi’nde Yabancı Öğretim Elemanları, Türkiye’de Üniversite Anlayışının Gelişimi (1861-1961), (Ed. Namık Kemal Aras, Emre Dölen, Osman Bahadır) Türkiye Bilimler Akademisi, Ankara 2007.
• Dölen, Emre; Türkiye Üniversite Tarihi Darülfünundan Üniversiteye Geçiş Tasfiye ve Yeni Kadrolar, C.3, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2010.
• Dölen, Emre; Türkiye Üniversite Tarihi İstanbul Üniversitesi 1933-1946, C. 4, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2010.
• Dumont, Paul; Mustafa Kemal, Çeviren Zeki Çelikkol, 2. Baskı, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1994.
• Elman, Ahmet Şevket; Dr. Reşit Galip (1892-1934) İkinci Kitap, Ankara, 1955. Eroğlu, Hamza; Türk İnkılâp Tarihi, MEB Basımevi, İstanbul 1982.
• Ertan, Temuçin Faik; Kadrocular ve Kadro Hareketi (Görüşler, Yorumlar, Değerlendirmeler), 1. Baskı, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1994.
• Feyzioğlu, Turhan; Atatürk Yolu, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1987.
• Gezgin, Faruk; Ali Kemal Bir Muhalifin Hikâyesi, İsis Yayımcılık, İstanbul, 2010.
• Giritli, İsmet; Kemalist Devrim ve İdeolojisi, İstanbul Üniversitesi Atatürk Devrimleri Araştırma Enstitüsü Yayınları, İstanbul 1974.
• Glasneck, Johannes; Kemal Atatürk ve Çağdaş Türkiye, Çeviren Arif Gelen, Birinci Baskı, Onur Yayınları, Ankara 1976.
• Hatipoğlu, Tahir; Türkiye Üniversite Tarihi, (2. Baskı) Selvi Yayınevi, Ankara, 2000.
• Hirsch, Ernest; Anılarım Kayzer Dönemi Wiemmar Cumhuriyeti Atatürk Ülkesi, (11. Basım). Tübitak Yayınları, Ankara, 2008.
• İğdemir, Uluğ; Yılların İçinden, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1976.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin; Darülfünun Osmanlı’da Kültürel Modernleşmenin Odağı, C1, Ankara, IRCICA, 2010.
• İlhan, Attila; Hangi Batı, 3. Basım, Bilgi Yayınevi, İstanbul 1982.
• İnan, Afet; Atatürk ve İlim, Gükur Basımevi, Ankara, 1963.
• İnan, Afet; Atatürk’ün Büyük Nutuk Müsveddeleri Üzerinde Arkadaşlarının Eleştirilerini Dinlemesi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1980.
• İnan, Afet; Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrimi, Ankara, Türk Tarih Kurumu, 1998.
• İstanbul Üniversitesi Talimatnamesi; Ankara Burhaneddin Matbaası, Ankara, 1934.
• Kılıç, Ali; Atatürk’ün Hususiyetleri, Sel Yayınları, İstanbul, 1955.
• Kocatürk, Utkan; Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 1999.
• Malche, Albert; İstanbul Üniversitesi Hakkında Rapor, Devlet Basımevi, İstanbul, 1939.
• Oruç, Yener; Atatürk’ün “Fikir Fedaisi” Reşit Galip, (Genişletilmiş 3. Baskı) Gürer Yayınları, İstanbul, 2008.
• Osmanlı Darü’l fünun Nizamnamesi; İstanbul, Matbaa-i Amire, 1919.
• Öktem, Necdet; Atatürk Döneminde Darülfünun Reformu, Antalya, Yeniden Anadolu Ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Yayınları, 2007.
• Özalp Kazım, Özalp Teoman; Atatürk’ten Anılar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1992.
• Özata, Metin; Atatürk Bilim ve Üniversite, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, Ankara, 2007.
• Özdemir, Hikmet; Sivil Cumhuriyet, 1. Basım, Boyut Yayınevi, İstanbul 1991. Saray, Mehmet; İstanbul Üniversitesi Tarihi (1453-1993), Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul, 1996.
• Schwartz, Philipp; Kader Birliği 1933 Sonrası Türkiye’ye Göç Eden Alman Bilim Adamları, Belge Yayınları, İstanbul, 2003.
• Şapolyo, Enver Benhan; Kemal Atatürk ve Millî Mücadele Tarihi, 3. Baskı, Rafet Zaimler Yayınevi, İstanbul 1958.
• Taşdemirci, Ersoy; Belgelerle 1933 Üniversite Reformunda Yabancı Bilim Adamları, Bizim Büro Basımevi, Ankara, 1992.
• Widmann, Horst; Atatürk ve Üniversite Reformu, (Çev. Aykut Kazancıgil, Serpil Bozkurt) İstanbul, Kabalcı Yayınevi, 2000.
• Makaleler
• Aybars, Ergün; “Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihinin Amaç ve Kapsamı”, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihinde Yöntem Arayışları, Editörler Bahaeddin Yediyıldız, Temuçin Faik Ertan, Kutay Üstün, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları, Ankara 2004.
• Çaycı, Abdurrahman; “Atatürk, Bilim ve Üniversite”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. IV, S.10, Ankara, 1987.
• Doğramacı, İhsan; “Atatürk ve Eğitim”, Araştırma Merkezi Dergisi, C. I, S.3, Ankara, 1985.
• Ege Ragıp, Hagemann Harald; “The Modernisation of the Tukish University After 1933: The Contrubitons of Refugees from Nazism.” The European Hornal of History of Economic Thought, C.XIX, S.6, Online dergi 2012.
• Ernst H.C., E. Hırcsh; “Kemalist Türkiye Anılarımdan”, Mustafa Kemal Atatürk 1881 – 1981, Çeviren Rezzan Kızıltan, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1987.
• Götz, Manfred; “Kemal Atatürk, Modern Türkiye’nin Yaratıcısı”, Mustafa Kemal Atatürk 1881 – 1981, Çeviren Mahmure Kahraman, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1987.
• Irmak, Sadi; “Atatürk’ü Anarken”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.I S.1, Ankara, 1984.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin; “Darülfünun Tarihçesine Giriş”, Belleten Dergisi, C. LIV, No: 210, Ankara, 1990.
• İzgi, Özkan; “Atatürk’ün Eğitim ve Üniversitelere Bakış Açısı”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.I, S.1, Ankara, 1984.
• Kocatürk, Utkan; “Atatürk’ün Üniversite Reformu İle İlgili Notları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. I. S.1, Ankara, 1984.
• Namal, Yücel; “Türkiye’de 1933-1950 Yılları Arasında Yükseköğretime Yabancı Bilim Adamlarının Katkıları”, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, C.II, S. 1 Zonguldak, 2012.
• Nilgün, Çelebi; “Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’ndeki Mülteci Profesörler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 43, 1, Ankara, 2003.
• Müller, Hildegard; “German Librarians in Exile in Turkey, 1933-1945” Libraries & Culture, Vol. 33, No. 3, Online Dergi 1998.
• Reismann, Arnold; “Jewish Refugees From Nazism, Albert Einstein, and the Maodernization of Higher Education in Turkey (1933-1945),” Aleph, S. 7, Online Dergi 2007.
• Tural, Mehmet Akif; “Atatürk İnkılâpları ile Yaşanan Sosyal Değişme”, Atatürk 4. Uluslar arası Kongresi, C.II, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2000, s.1248.
• Yılmaz, Mustafa; “İlk, Orta ve Yüksek Öğretimde İnkılâp Tarihi Dersleri” İlk ve Orta Öğretim Kurumlarında Türkiye Cumhuriyeti inkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Konularının Öğretimi: Mevcut Durum, Sorunlar ve Çözüm Önerileri, (Ed. Mehmet Saray Hüseyin Tosun) Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2005.