ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİ'NDE SU DAVASI KAPSAMINDA KURULAN İLK BARAJ: ÇUBUK BARAJI

Yıl 2019, Sayı: 65, 343 - 380, 20.11.2019

Mehmed Gökhan Polatoğlu

Öz

Genç Cumhuriyet Türkiye’sinin yeni kurulan başkenti Ankara’nın her bakımdan modern bir şehir olarak ülkenin her köşesine örnek olması ve dış dünyaya kendisini iyi tanıtması bakımından öncelikle alt ve üst yapı hizmetlerinin tamamlanması gerekmekteydi. İçme suyu tesisatının kurulması bu bakımdan oldukça önem kazanmaktaydı. Ankara’da, Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde inşa edilen su kanalları, şehrin içme suyu ihtiyacını karşılamaktan oldukça uzaktı. Bu bakımdan Cumhuriyet Dönemi’nde su meselesine ayrı bir yer verildi. Mustafa Kemal Atatürk’ün talimatı ve Nafıa Vekâleti’nin öncülüğünde 1927’de başlatılan etütler sonucu 1929’da Çubuk’ta beton bir barajın inşa edilmesine karar verildi. Bir Türk firması tarafından yapımına 1930’da başlanan ve 1936’da bitirilen Çubuk Barajı’nın inşaatında çok sayıda Türk mühendis, teknisyen ve işçi görev yaptı. Türkiye’nin bu ilk barajı, o dönemin şartları itibariyle yalnızca bir su yapısı olarak değerlendirilmemiş, aynı zamanda yeni kurulan devletin mühendislik alanında geldiği seviyeyi göstermesi bakımından bir “bayındırlık abidesi” olarak değerlendirilmiştir. İlerleyen süreç içinde kullanım ömrü sona eren Çubuk Barajı, 1994 yılından itibaren taşkın önleme ve mesire alanı olarak kullanılmaktadır. Bu çalışma ile Erken Cumhuriyet Dönemi’nde su işleri üzerine gerçekleştirilen çalışmalar ele alınarak, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin Çubuk’ta inşa edilen ilk barajının inşa ve faaliyete geçme aşamaları incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Ankara, Çubuk, su, baraj

Kaynakça

• KAYNAKÇA Arşivler BCA, 030.18.01.02.28.39.007. BCA, 030.18.01.02.36.40.16. BCA, 030.18.01.02.243.164 BCA, 030.0.18.01.02.40.75.005. BCA, 030.18.01.02.28.31.002. BCA,
• 030.10.0.0.158.109.9. BCA, 030.0.18.01.02.35.21.018. BCA, 030.0.18.01.02.38.60.010. BCA, 030.0.18.01.02.39.66.012. BCA, 030.0.18.01.02.43.16.002. BCA,
• 030.0.18.01.02.50.82.009. BCA, 030.0.18.01.02.66.57.014. BCA, 030.0.18.01.02.51.4.018. Resmî Yayınlar Ankara İl Yıllığı 1967, Ankara Valiliği, Ankara, 1967. Çubuk
• Barajı İnşaatının İkmali ve Ankara Şehri Suyunun Bu Barajdan Temini Hakkında 1/944 Numaralı Kanun Lâyihası ve Nafıa ve Bütçe Encümenleri Mazbataları, T.C.
• Başvekâlet Kararlar Müdürlüğü, Ankara, 1934
• DSİ Teknik Bülteni Çubuk Barajının Teşcir ve Tanzimine ve Kırkgözler Kaynağından Getirilecek Suya Aid Masraf Karşılığının Ne Suretle Temin Edileceğine Dair Kanun
• Lâyihası ve Nafıa ve Bütçe Encümenleri Mazbataları (1/239), T.C. Başvekâlet Kararlar Müdürlüğü, Ankara, 1935. DSİ Çubuk I Barajı İşletme ve Bakım Talimatı, T.C. Enerji
• ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Ankara, 1989. Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü Genel Nüfus Sayımı 20 İlkteşrin
• 1935, Devlet Matbaası, İstanbul, 1936. T.C. Ankara Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü 2014 Yılı Ankara İl Çevre Durum Raporu, Ankara, 2014. T.C. Orman ve Su İşleri
• Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü, 2017 Yılı Yağış Değerlendirmesi, Ankara, 2018. T.C. Nafıa Vekâleti Nafıa İşleri Mecmuası T.C. Resmî Gazete Türkiye Büyük Millet
• Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMMZC) TBMM Kanunlar Dergisi
• Kitaplar Ankara Çubuk Barajı ve Filtre Tesisatı Açılma Töreni Hatırası, T.C. Nafia Vekâleti Neşriyatı, Ankara, 1936. Aydın, Suavi-Emiroğlu, Kudret-Türkoğlu, Ömer-Özsoy,
• Ergi D., Küçük Asya’nın Bin Yüzü: Ankara, Dost Kitabevi, Ankara, 2005. Büyük Su Kongresi 22-1-1951, 27-1-1951, Örnek Matbaası, Ankara, 1955. Çağlar, Kerim Ömer,
• Ankara Çevresi Suları Üzerinde Araştırmalar, Ankara, 1935. Çubuk Barajı: Le Barrage de Çubuk, T.C. Nafia Vekâleti Neşriyatı, Ankara, 1937. C.H.P. Programı, Ulus
• Basımevi, Ankara, 1935. Demir, Abdullah, Su ve DSİ Tarihi, Devlet Su İşleri Vakfı Yayınları, Ankara, 2001. 50 Yıllık Yaşantımız 1923-1933, (Ed.: Altemur Kılıç), Milliyet
• Yayınları, İstanbul, 1975. On Beşinci Yıl Kitabı, Cumhuriyet Matbaası, Ankara, 1938.
• Özand, Eşref, Ankara Şehri Su Tesisleri: Tarihçe, Gelişme, İşletme Durumu ve Yakın Gelecekte Yapılacak Tesisler ile Uzak Gelecekteki Tesislere Ait Ön Görüşler, Sular
• İdaresi Genel Müdürlüğü, Ankara 1967. Saatçioğlu, Fikret-Pamay, Besalet, Rapor Devlet Su İşleri (DSİ), Çubuk, Hirfanlı, Damsa, Gebere, Ayrancı, Apa, May, Altınapa,
• Sille, Kemer, Demirköprü ve Porsuk Barajları ile Isparta, Gölcük, Bursa-Gölbaşı Gölleri, Ereğli, Çumra, Antalya Regülatörleri ve Sulama Kanallarının Ağaçlandırma ve
• Fidanlık Problemleri Üzerine Etütler, DSİ Matbaası, Ankara, 1960. Türk Ansiklopedisi, XII, Millî Eğitim Basımevi, Ankara, 1964. Uran, Hilmi, Hâtıralarım, Ay Yıldız Matbaası, Ankara, 1959. Villalta, Jeorge Blonco, Atatürk, (Çev.: Fatih Özsu), Yonca Matbaası, Ankara, 1982. Makaleler Camcı, Orhan, “Sulama Tedbirleri ve Çubuk Çayının Ağaçlandırılması”, İktisadî Yürüyüş, S.187, (15 Kasım 1947), s.9-12. Fikret, T., “Cumhuriyet Rejiminde Su
• İşleri ve Su Kuvvetinden Elektrik İstihsali”, T.C. Nafıa Vekâleti Nafıa İşleri Mecmuası (Fennî Kısım), S.2, (Temmuz 1934), s.14-16. Görcelioğlu, Ertuğrul, “Belgrat
• Ormanındaki Tarihî Bentler”, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, C: 35, S.3, İstanbul 1985, s.42-59. İğdi, Özlem Gülenç, “Abidin Paşa’nın Ankara Valiliği”, Ankara
• Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, S.53, (2013), s.225-248. Karataban, Yılmaz, “Su ve Toprak Kaynaklarının Önemi ve Uygulanan Strateji” Türkiye
• Mühendislik Haberleri Dergisi, S.442-443, (2006), s.90-115. Kiper, A. Namık, “Su İşlerimize Toplu Bir Bakış”, Ülkü Halkevleri Dergisi, S.39, (Mayıs 1936), s.196-199. Özand,
• Eşref, “Ankara Suyunun Tarihine Bir Bakış”, Ankara Belediye Dergisi, (Ocak-Şubat-Mart 1959), s.10-56. Özand, Eşref, “Ankara Şehri İçme Suyu Tarihine Kısa Bir Bakış”,
• Türkiye Mühendislik Haberleri Dergisi, (Nisan 1960), s.14-19. Özçelik, Ceyhun, “Türkiye’de Su Hizmetlerinin ve Su Hukukunun Gelişimi”, DSİ Teknik Bülteni, S.103, (Ocak
• 2008), s.10-22.
• Özgen, Yüksel-Büyüktolu, Recep, “Cumhuriyet’in İlk Barajı: Çubuk Barajı (19291936)”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.59, (2016),
• s.87-110. Öziş, Ünal-Arısoy, Yalçın-Alkan, Ahmet-Özdemir, Yalçın, “Türkiye’deki Tarihi Su Yapılarının Evrensel Önemi”, TMMOB 2. Su Politikaları Kongresi, s.555-566.
• Talu, Ercümed Ekrem, “Ankara ve Su”, Cumhuriyet, 6 Haziran 1935, s.6.
• Süreli Yayınlar Akşam Gazetesi Ankara Belediye Dergisi Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü
• Atatürk Yolu Dergisi Ayın Tarihi Büyük Modern Türkiye Dergisi Cumhuriyet Gazetesi İller ve Belediyeler Dergisi İktisadî Yürüyüş Dergisi İstanbul Üniversitesi Orman
• Fakültesi Dergisi Milliyet Gazetesi Son Posta Gazetesi Türkiye Mühendislik Haberleri Dergisi Ulus Gazetesi Ülkü Halkevleri Dergisi
• İnternet Kaynakları http://www.aski.gov.tr/TR/ICERIKDETAY/Ankara-Suyunun Tarihcesi/19/7
• http://www.dsi.gov.tr/haberler/2018/01/31/%C3%A7ubukbaraj%C4%B1%20pikni %C4%9Fe-haz%C4%B1r http://ankara.imo.org.tr/genel/bizden_detay.php?
• kod=16439&tipi=2&sube=3 http://www.dsi.gov.tr/dsi-galeri