ADANA HALKEVİ KÖYCÜLÜK ŞUBESİ VE FAALİYETLERİ

Yıl 2021, Sayı: 69, 224 - 241, 25.11.2021

Celaleddin Erdoğan

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1028384

Öz

Köycülük fikirleri 19. yüzyılın sonunda, 20. yüzyılın başında ortaya çıkmış, Sanayi İhtilali’nin getirmiş olduğu buharlı makinelerin ve tarım teknolojisinin etkisiyle dünya genelinde birçok bölgede seri üretime geçilmeye başlanmıştır. Böylece farklı şehirlerde kurulan fabrikalar birçok insanın geçim kaynağı olmuştur. Ulaşım yapıları hızla artmış ve kırsal bölgelerde yaşayan insanların şehirlere doğru hareket etmesine yol açmıştır. Köycülük fikirleri Osmanlı Devleti’nin son yıllarında Rusya’daki Narodnik hareketinin etkisiyle görülmeye başlanmıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında kabul edilen Köy Kanunu ile birlikte köy düzeninin nasıl kurulacağı açıklanmıştır. Halkevlerinin kurulmasıyla köylere yönelik fikir ve düşünceler yeni bir boyut kazanmıştır. Halkevlerinin Köycülük Şubesi farklı projeler, programlar ve etkinlikler organize ederek cumhuriyet ideolojisi ile köycülük fikirlerini köylere yaymak ve benimsetmek istemiştir. Adana Halkevi Köycülük Şubesi bu vizyon doğrultusunda çalışmalarına başlamış olup köylü ve şehirli vatandaşları kaynaştırmak için köylere geziler düzenlemiştir. Ayrıca Halkevlerinde okuma yazma eğitimi, konferanslar, sağlık çalışmaları, geleneksel sporlar ve açık hava tiyatroları gibi çeşitli faaliyetler gerçekleştirmiştir. Bu makalede Adana Halkevi’nin köylere yönelik faaliyetleri Cumhuriyet Arşivindeki belgeler ve süreli yayınlardaki bilgiler yardımıyla analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Adana Halkevi, Halkevleri, Köy, Köycülük Şubesi, Numune Köy

RURALISM BRANCH IN ADANA COMMUNITY CENTER AND ITS ACTIVITIES

Öz

Ruralism ideas emerged at the end of the 19th century, at the beginning of the 20th century, with the effect of the Industrial Revolution, mass production brought by steam machines and agricultural technology has begun to be used in different parts of the world. So, factories established in several cities have been a source of livelihood for many people. Transportation structures have increased rapidly and have led to people living in rural area to move towards cities. Ruralism ideas in the last years of the Ottoman Empire was seen with the influence of the Narodnik movement in Russia. The Village Law which was explained how to set up the village system was adopted in the first years of the Republic of Turkey. With the establishment of Community Centers, ideas and thoughts on towards villages have gained a new dimension. Ruralism Branch of Community Centers wanted to spread and adopt the republican ideology with the ruralism ideas to the villages by organizing different projects, programs and activities. Adana Community Center Ruralism Branch started its works in line with this vision, organized trips to the villages in order to integrate rural and urban citizens. Also, reading and writing education, conferences, health studies, traditional sports, and open-air theaters such as various activities were carried out in the community centers. In this article, the activities of Adana Community Center for the villages were analyzed with the help of the documents in the Republican Archive and the information in the periodicals.

Anahtar Kelimeler

Adana Community Center, Community Centers, Model Village, Ruralism Branch, Village

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA).
• 23 Şubat Dergisi. Adana: Türk Sözü Matbaası, 1934.
• C.H.F. Halkevleri Talimatnamesi. Ankara: Hakimiyeti Milliye Matbaası, 1932.
• C.H.P. 1945 Yılında Halkevleri ve Halkodaları. Ankara: 1946.
• C.H.P. 1946 Yılında Halkevleri ve Halkodaları. Ankara: 1947.
• C.H.P. Halkevleri Çalışma Talimatnamesi. Ankara: Zerbamat Basımevi, 1940.
• C.H.P. Halkevleri ve Halkodaları 1943. Ankara: 1944.
• C.H.P. Halkevleri ve Halkodalarının 1940 Çalışmaları. Ankara: 1941.
• C.H.P. Halkevleri ve Halkodalarının 1942 Çalışmaları. Ankara: 1943.
• C.H.P. Halkodaları Talimatnamesi. Ankara: Ulus Basımevi, 1939.
• Cumhuriyet Halk Fırkası Kâtibi Umumiliğinin Fırka Teşkilatına Umumi Tebliğatı. İkinci Kânun 1933’ten Haziran 1933 Nihayetine kadar, Cilt 2, Hâkimiyeti Milliye Matbaası, 1933.
• Görüşler Kültür Dergisi. Cumhuriyet’in 15. Yıldönümü Onuruna Özel Sayı, Adana: Türk Sözü Basımevi, 1938.
• Halkevleri 1932-1935 103 Halkevi Geçen Yıllarda Nasıl Çalıştı. Ankara: 1935.
• Seyhan Cumhuriyetin 15 Yılı İçinde. İstanbul: Tan Matbaası, 1938.
• Can, Tevfik. “Rakamların Diliyle Davalarımız”, Görüşler Kültür Dergisi. 61-62 (Mayıs 1938): 8-9.
• Çanak, Erdem. “Akgünler Gazetesi ve Gazetede Adana Halkevi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. 29/85 (Mart 2013): 1-45.
• Çavdar, Tevfik. “Halkevleri”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi. Cilt 4, İstanbul: İletişim Yayınları, 1995: 877-884.
• Çavdar, Tevfik. Türkiye'nin Demokrasi Tarihi 1839-1950. Ankara: İmge Kitabevi, 5. Baskı, 2013.
• Çeçen, Anıl. Atatürk’ün Kültür Kurumu Halkevleri. Ankara: Gündoğan Yayınları, 1990.
• Dino, Abidin. “Bir Köy Oyunu Notları”, Görüşler Kültür Dergisi. 53 (Mayıs 1943): 13-14.
• Doğaner, Yasemin. “Atatürk İnkılâbının Yerleşmesinde Halkevlerinin Rolü”, KÖK Araştırmalar: KÖK Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi. 2/2 (Güz 2000): 77-98.
• Duman, Selçuk. Türk Modernleşme Sürecinde Sivas Halkevi (1933-1951). Ankara: Berikan Yayınevi, 2008.
• Gürpınar, Selvi. 1932-1945 Yılları Halkevi Tarihçesi, Adana Halkevi ve Çıkardığı Dergilerin Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1998.
• Gürsel, Ekrem. “Köylerde Kalkınma Hazırlıkları”, Görüşler Kültür Dergisi. 25-26 (Şubat-Mart 1940): 30-33.
• Karaömerlioğlu, Mehmet Asım. “Türkiye’de Köycülük”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt II Kemalizm. Der. Tanıl Bora. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009: 284-297.
• Karaömerlioğlu, Mehmet Asım. Orada Bir Köy Var Uzakta. İstanbul: İletişim Yayınları, 2006.
• Kırby, Fay. Türkiye’de Köy Enstitüleri. Ankara: İmece Yayınları, 1962.
• Köymen, Nusret. Köycülük Programına Giriş. Ankara: Ulus Matbaası, 1935.
• Kurtkapan, Hamza. Adana Halkevi Görüşler Dergisinin Türk Modernleşmesi Açısından Analizi. Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2009.
• Örmecioğlu, Hilal Tuğba. “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Köycülük Tartışmaları ve Numune Köyler”, Belleten. 83/297 (2019): 729-752, https://doi.org/10.37879/belleten.2019.729, Erişim 14.05.2021.
• Özgür, H. “Adana Halkevinin Çalışmaları”, Görüşler Kültür Dergisi. 66 (Haziran 1944): 15.
• Şimşek, Sefa. Bir İdeolojik Seferberlik Deneyimi: Halkevleri 1932-1951. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2002.
• Tezer, Seyfi. “Cumhuriyette Köylü ve Köycülük”, Görüşler Kültür Dergisi. 11 (Mayıs 1938): 1-3.
• Tütengil, Cavit Orhan. “Köycülük Üzerine”, 75 Yılda Köylerden Şehirlere. Ed. Oya Baydar. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 1999: 199-212.
• Tütengil, Cavit Orhan. Kırsal Türkiye’nin Yapısı ve Sorunları. İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1975.
• Ulusoy, Ahmet, Tekin Akdemir. Mahallî İdareler. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2017.
• Süreli Yayınlar; Akgünler (1935-1936), Görüşler Kültür Dergisi (1937-1946) , Türksözü (1950), Yeni Adana (1933, 1935).
• https://sozluk.gov.tr/. Erişim 20.05.2021.