TEPEBAŞI BAHÇESİ’NİN İSTANBUL ŞEHREMANETİNE DEVRİ MESELESİ

Yıl 2021, Sayı: 69, 456 - 470, 25.11.2021

Serkan Tuna

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1028719

Öz

Tepebaşı Bahçesi, Altıncı Daire-i Belediye tarafından 24 Temmuz 1880’de hizmete açılmıştır. Ancak bu bölgenin mezarlık olduğunu öne sürerek bir dava açan Evkaf Nezareti bu davayı 1914 yılında kazanmıştır. Ne var ki mahkeme kararında bahçenin sadece arsası Evkaf Nezaretine verilmiştir. Bahçe üzerinde yapılan yapılar ise İstanbul Şehremanetinin mülkiyetinde kalmıştır. Bu durum uzun bir süre devam edecek bir soruna yol açmış ve iki kurum arasındaki anlaşmazlık 1923 yılına kadar çözülemeden devam etmiştir. 1923 yazında, İstanbul İcra Dairesi, Tepebaşı Bahçesi’nin Evkaf İdaresine devredilmesi yönünde tebligatlarda bulununca anlaşmazlık yeni bir aşamaya gelmiştir. Bu gelişmeye karşın, iki kurum arasındaki anlaşmazlığın devam etmesi üzerine devreye Dâhiliye Vekâleti ile Şeriye ve Evkaf Vekâleti girmiştir. Bu çerçevede arsa ile yapıların değerlerini belirlemek için özel bir komisyon kurulmuştur. Komisyonun belirlediği değerler üzerinden kısa bir süre görüş ayrılığı yaşanmışsa da, imzalanan sözleşmeyle anlaşmazlık çözülmüştür. Buna göre İstanbul Şehremaneti, Tepebaşı Bahçesi’ni 450 bin liraya satın almıştır. Bu bedelin 100 bin lirasının peşin, kalan kısmının da yedi eşit taksitte ödenmesine karar verilmiştir. Bu gelişme, İstanbul basınındaki kimi yazarların yanı sıra Belediye Meclisindeki bazı üyeler tarafından mali ve sosyal gerekçeler öne sürülerek eleştirilmiştir. Buna karşın, sözleşme koşulları resmî olarak onaylanmış ve 100 bin liralık ödeme gerçekleştirilmiştir. Böylece uzun bir döneme yayılan Tepebaşı Bahçesi anlaşmazlığı bir uzlaşmayla sona ermiştir.

Anahtar Kelimeler

Ali Haydar Bey, İstanbul Şehremaneti Mustafa Fevzi Efendi, Şeriye ve Evkaf Vekâleti, Tepebaşı Bahçesi

THE ISSUE OF THE TRANSFER OF THE TEPEBAŞI GARDEN TO THE MUNICIPALITY OF ISTANBUL

Öz

Tepebaşı Garden was put into service on July 24, 1880 by the Sixth Municipal Office. However, the Ministry of Foundations, which filed a lawsuit claiming that this area was a cemetery, won this case in 1914. However, in the court decision, only the land of the garden was given to the Ministry of Foundations. The buildings in the garden remained under the property of Istanbul Municipality. This situation caused a problem that would continue for a long time and the conflict between the two institutions continued unresolved until 1923. In the summer of 1923, the dispute reached a new level when the Istanbul Enforcement Office notified the transfer of Tepebaşı Garden to the Foundations Administration. Despite this development, the Ministry of Internal Affairs and the Ministry of Sharia and Foundations entered the circuit upon the continuation of the conflict between the two institutions. In this context, a special commission established to determine the values of the land and buildings. Although there was a short period of disagreement over the values determined by the commission, disagreement was resolved with the signed contract. Accordingly, Istanbul Municipality bought the Tepebaşı Garden for 450 thousand liras. However it decided to pay 100 thousand liras of this amount in cash and the remaining part in seven equal installments. This development has been criticized by some members of the Municipal Council, as well as by some writers in the Istanbul press, on financial and social grounds. On the other hand, the terms of the contract were officially approved and a payment of 100 thousand liras were paid. Thus, Tepebaşı Garden conflict, which spread over a long period, ended with a compromise.

Anahtar Kelimeler

Ali Haydar Bey, Istanbul Municipality, Mustafa Fevzi Efendi, Ministry of Sharia and Foundations, Tepebaşı Garden

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA).
• Cemiyet-i Umumiye-i Belediye Zabıtnamesi. Altıncı Devre-i İntihabiye –İkinci İçtima, 1 Teşrin-i evvel 1339-6 Şubat 1340, İstanbul: Şehremaneti Matbaası, 1341.
• Akyıldız, Ali. “Para”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Cilt 34: 164-166.
• Birsel, Salâh. Ah Beyoğlu Vah Beyoğlu-Salâh Bey Tarihi: 2. İstanbul: Sel Yayıncılık, 2. Baskı, 2013.
• Çapa, Mesut. “Devlet Merkezinin İnşa Sürecinde Ankara Şehreminliği ve Şehreminleri (1924-1930), Atatürk Yolu Dergisi. 67 (Güz 2020): 75-115.
• Durudoğan, Seza. “Tepebaşı Bahçesi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. Cilt 7, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, 1994: 249-250.
• Durudoğan, Seza. “Tepebaşı Kışlık ve Yazlık Tiyatroları”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. Cilt 7, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, 1994: 250-251.
• Ercan, Hakan. Tanzimat Döneminde Osmanlı Kentlerinde Kent Meydanı ve Millet Bahçeleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yakınçağ Tarihi Programı, 2018.
• Ergin, Osman Nuri. Mecelle-i Umûr-ı Belediyye. Cilt 5, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, 1995.
• Gülersoy, Çelik. “Tepebaşı Meydanı”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. Cilt 7, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, 1994: 251-252.
• Gülersoy, Çelik. Tepebaşı Bir Meydan Savaşı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, 1993.
• Hükümetler-Programları ve Genel Kurul Görüşmeleri. Cilt 1 (24 Nisan 1920-22 Mayıs 1950), Haz. İrfan Neziroğlu ve Tuncer Yılmaz, Ankara: Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı Yayınları, 2013.
• Kara, Hatice. Cemil [Topuzlu] Paşa’nın Belediye Başkanlıkları ve İstanbul’daki İmar Faaliyetleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: T.C. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Tarihi Anabilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı, 2015.
• Keyvanoğlu, Merve Cemile, “1870 Büyük Beyoğlu Yangını”, OTAM. 41 (Bahar 2017): 169-189.
• Kılıç, Neslihan. Abdurrahman Velid Ebüzziya: Dönemi ve Gazeteciliği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, T.C. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Gazetecilik Anabilim Dalı, 2019.
• Malkoç, Eminalp. Cumhuriyet’ten Büyük Söylev’e Ankara-İstanbul İkilemi (1923-1927). İstanbul: Derin Yayınları, 2014.
• Orha, Zafer. Osmanlı Devleti’nde Modern Belediyeciliğin Doğuşu ve Altıncı Daire-i Belediye Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İstanbul Araştırmaları Anabilim Dalı, 2008.
• Ortaylı, İlber. Türkiye Teşkilât ve İdare Tarihi. Ankara: Cedit Neşriyat, 3. Baskı, 2008.
• Sarıoğlu, Mehmet. “Ankara Şehremini ve Valisi Ali Haydar Bey ve Faaliyetleri”, Kebikeç. 9 (2000): 125-130.
• Schild, Rivka Geron. 19. Yüzyılda Beyoğlu’nda Bir Kalkınma Aracı Olarak Yapısal Dönüşüm. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı Mimarlık Tarihi Programı, 2015.
• Şenyurt, Oya. “Arşiv Belgeleri Işığında Osmanlı’nın Son Dönemlerinde “Gezinti”nin Mekânları ve Millet Bahçeleri”, Mimarlık ve Yaşam Dergisi. 3/2 (2018): 143-167. doi.10.26835/my.452649. Erişim 23.02.2021.
• Toprak, Zafer, “Şehremaneti”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. Cilt 7, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, 1994: 249-250.
• Topuzlu, Cemil. İstibdat-Meşrutiyet-Cumhuriyet Devirlerinde 80 Yıllık Hatıralarım. Yay. Haz. Cemalettin Topuzlu. İstanbul: Topuzlu Yayınları, 4. Baskı, 2002.
• Türk Parlamento Tarihi-TBMM-II. Dönem 1923-1927. I. Cilt. Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları No 1.
• Süreli Yayınlar; Akşam, İkdam, İleri, Tanin, Tevhid-i Efkâr, Vakit, Vatan