SOL-KEMALİZMİN TASFİYESİ: 12 EYLÜL’ÜN ATATÜRKÇÜLÜĞÜ VE KÖKENLERİ

Yıl 2022, Sayı: 70, 473 - 485, 01.05.2022

Onur Alp Yılmaz

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1070347

Öz

Türkiye siyasetinde Atatürk son derece ikna edici bir meşruiyet yaratma kaynağı olduğu için hemen her siyasi hareket kendisine Atatürk üzerinden meşruiyet sağlama arayışındadır. Uzun yıllar Türkiye’de meşruiyet merkezi Atatürk üzerinden şekillendiğinden, Atatürk’ün sözleri, devrimleri, ilkeleri ve pratiklerini çağın gereğine göre yorumlama iddiasıyla sağdan da soldan da çeşitli hareketler ortaya çıkmıştır. Ayrıca, Türkiye’de demokrasiye anti-demokratik yollarla müdahale niteliği taşıyan askeri darbelerin de meşruiyet araçları “Atatürkçülüğü koruma” söylemi olmuştur. Ancak bu meşruiyetle birlikte her darbe yönetimi zihnindeki devlet tasavvurunu kendi Atatürkçülük yorumuyla ortaya koymuştur. Öyle ki, Atatürk’ün kurduğu kurumları kapatan ve sol-Kemalistleri bu yolla kurumlardan bertaraf eden 12 Eylül Cuntası da tüm bunları Atatürkçülük üzerinden meşrulaştırmış ve daha edilgen bir toplum yaratarak, bu toplumu tartışılmaz bir üst ideoloji olarak kurgulamaya çalıştığı ve yoğun şekilde sembollerle desteklenen Atatürkçülük etrafında kenetlemeye çalışmıştır. Dolayısıyla bu makale, hem 12 Eylül yönetiminin sol-Kemalistleri nasıl ve neden tasfiye ettiğini, bu tasfiye sürecindeki müttefiklerinin kimler olduğunu ve tüm bunların nasıl bir sonuca yol açtığını tartışmaktadır. Ayrıca bu makale, sol-Kemalizm ile 12 Eylül Atatürkçülüğü arasında da bir ayrıma gitmektedir.

Anahtar Kelimeler

Atatürkçülük, Aydınlar Ocağı, 12 Eylül, Sol-Kemalizm, Türk-İslam Sentezi

LIQUIDATION OF LEFT-KEMALISM: 12 SEPTEMBER'S ATATURKISM AND ITS ORIGINS

Öz

Since Atatürk is a very convincing source of legitimacy in Turkish politics, almost every political movement seeks to provide legitimacy through Atatürk. Since the center of legitimacy in Turkey has been shaped by Atatürk for many years, various movements from the right and the left have emerged with the claim of interpreting Atatürk's words, revolutions, principles and practices according to the necessities of the age. In addition, the legitimacy tools of the military coups, which have the characteristics of intervening in democracy in Turkey with anti-democratic methods, have been the discourse of "protecting Atatürkism". However, with this legitimacy, each coup administration revealed the state imagination in its mind with its own interpretation of Atatürkism. So much so, that the 12 September Junta, which closed the institutions established by Atatürk and eliminated the left-Kemalists from these institutions in this way, legitimized all these through their Atatürkism understanding and created a more passive society around Atatürkism, which was heavily supported by symbols. Therefore, this article discusses both how and why the September 12 administration eleminated the left-Kemalists, who were their allies in this elemination process, and what kind of result all of these led to. In addition, this article makes a distinction between left-Kemalism and 12 September Atatürkism.

Anahtar Kelimeler

Atatürkism, Intellectuals' Club, Left-Kemalism, September 12, Turkish-Islamic Synthesis

Kaynakça

• Akyaz, Doğan, “Ordu ve Resmî Atatürkçülük”, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce: Kemalizm, C. III, Tanıl
• Bora ve Murat Gültekingil (Ed.), İletişim, İstanbul, 2009.
• Alpkaya, Faruk, Bir 20. Yüzyıl Akımı: ‘Sol Kemalizm’”, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce: Kemalizm, C. III,
• Tanıl Bora ve Murat Gültekingil (Ed.), İletişim, İstanbul, 2009.
• Atılgan, Gökhan, Behice Boran, Yordam Yayınları, İstanbul, 2007.
• - Yön Devrim Hareketi: Kemalizm ve Marksizm Arasında Geleneksel Aydınlar, Yordam, İstanbul, 2008.
• Aydın, Suavi ve Taşkın, Yüksel, 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2014.
• Ayvazoğlu, Beşir, “Türkiye’de Sağcı Olmak”, Türkiye Günlüğü, Sayı: 16, Güz 1991.
• Bila, Hikmet, CHP 1919-1999, Doğan Kitap, İstanbul, 1999.
• Bora, Tanıl, Cereyanlar, İletişim, İstanbul, 2016.
• Bora, Tanıl ve Taşkın, Yüksel, “Sağ Kemalizm”, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce: Kemalizm, C. III, Tanıl
• Bora ve Murat Gültekingil (Ed.), İletişim, İstanbul, 2009.
• Can, Kemal ve Bora, Tanıl, Devlet, Ocak, Dergah: 12 Eylül’den 1990’lara Ülkücü Hareket, İletişim, İstanbul, 2000.
• Copeaux, Etienne, Tarih Ders Kitaplarında (1931-1993) Türk Tarih Tezinden Türk-İslam Sentezine, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1998.
• Demirel, Ahmet, “Atatürk Döneminde Kemalizm”, CDTA, C.XIII, İletişim, İstanbul, 1996.
• Ecevit, Bülent, “Atatürk’ün Emaneti ve Gençlik”, Arayış Dergisi, Sayı: 1, 21 Şubat 1981.
• - “Politikasız Demokrasi”, Ulus, 7 Temmuz 1990.
• - “Devlet Kişiliğini Belirliyor”, Özgür İnsan ve Demokrasi, Sosyal Demokrasi Derneği Yayınları, Ankara, 2017.
• Edibali, Aykut, Birlik Davamız, Bayrak Yayınları, İstanbul, 1991.
• Kafesoğlu, İbrahim, Türk Milliyetçiliğinin Meseleleri, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1970.
• Kışlalı, Ahmet Taner, Kemalizm Laiklik ve Demokrasi, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 2001.
• - “12 Eylül Pinokyoları…”, Cumhuriyet, 19 Ağustos 1994.
• Kıvanç, Ümit ve Bora, Tanıl, “Yeni Atatürkçülük”, CDTA, Cilt 13, İletişim, İstanbul, 1996.
• Köker, Levent, Kemalizm/Atatürkçülük: Modernleşme, Devlet ve Demokrasi”, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce: Kemalizm, C.III, Tanıl Bora ve Murat Gültekingil (Ed.), İletişim, İstanbul, 2009.
• Laçiner, Ömer, “1960 Sonrası Kemalizm”, CDTA, C.XIII, İletişim, İstanbul, 1996.
• Mert, Nuray, “Cumhuriyet Türkiyesi’nde Laiklik ve Karşı Laikliğin Düşünsel Boyutu”, Modern Türkiye’de
• Siyasal Düşünce: Kemalizm, C.III, Tanıl Bora ve Murat Gültekingil (Ed.), İletişim, İstanbul, 2009.
• Nadi, Nadir, Ben Atatürkçü Değilim, Çağdaş Yayınları, İstanbul, 1991.
• Seferoğlu, Şükrü Kaya ve Türközü, Halil Kemal, 101 Soruda Türkler’in Kürt Boyu, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara, 1982.
• Tan, Akif ve Çakkal, Ömer, “Prof. Dr. Süleyman Yalçın: Devrin Edebiyatçıları Önce Öğretmenlerim, Sonra Hastalarım Oldu”, Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi, Sayı: 22, 2012.
• Tanör, Bülent, İki Anayasa: 1961-1982, Beta, İstanbul, 1986.
• Taşkın, Yüksel, “Bir Kemalist Restorasyon Teşebbüsü Olarak 12 Eylül”, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce: Kemalizm, C.III, Tanıl Bora ve Murat Gültekingil (Ed.), İletişim, İstanbul, 2009.
• - “Kemalist Kültür Politikaları Açısından Türk Tarih ve Dil Kurumları”, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce: Kemalizm, C. III, Tanıl Bora ve Murat Gültekingil (Ed.), İletişim, İstanbul, 2009.
• Tekiner, Aylin, Atatürk Heykelleri: Kült, Estetik, Siyaset, İletişim Yayınları, İstanbul, 2010.
• Timur, Taner, Devrimler Çağı: 1848-1871-1917, Yordam Kitap, İstanbul, 2019.
• - Marx-Engels ve Osmanlı Toplumu, Yordam, İstanbul, 2012.
• Uzer, Umut, An Intellectual History of Turkish Nationalism: Between Turkish Etnicity and Islamic Identity, The University of Utah Press, Michigan, 2016.
• Ünder, Hasan, “Atatürk İmgesinin Siyasal Yaşamdaki Rolü”, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce: Kemalizm, C.III, Tanıl Bora ve Murat Gültekingil (Ed.), İletişim, İstanbul, 2009.
• Yaşlı, Fatih, Antikomünizm, Ülkücü Hareket, Türkeş, Yordam, İstanbul, 2019.
• - AKP, Cemaat, Sünni-Ulus: Yeni Türkiye Üzerine Tezler, Yordam, İstanbul, 2020.
• - Türkçü Faşizmden “Türk İslam Ülküsüne”, Yordam, İstanbul, 2020. Yurttaş Özcan, Fatma, “27 Mayıs Sonrası, Milliyetçi Muhafazakar Aydınların Örgütlenme Çabaları ve Siyasal Gelişmeler Üzerindeki Etkileri: Aydınlar Ocağı”, Muhafazakar Düşünce, Sayı: 40.