PONTUS ISSUE THROUGH PERCEPTION OF IDENTİTY

Yıl 2024, Sayı: 74, 1 - 17, 31.05.2024

Arzu Neslihan Akcan

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1414348

Öz

As a result of Greece declaring its independence from the Ottoman Empire in 1830, under the influence of the nationalist movement in Europe, the newly independent country gradually began to expand its territory. Acting with the dream of Megali Idea, Greece attempted to take land, especially from the Ottoman Empire, using the Greek minorities as an excuse. The idea of establishing an independent "Pontus State" consisting of Greeks in the Black Sea and annexing this country to Greece is within this policy of territorial expansion.
A Greek super-identity was created over a non-existent identity, and Pontus identity was tried to be reconciled with this super-identity. In this way, the "Pontus Question", which was tried to be kept alive, was tried to be brightened again, especially with Greece's involvement in World War I at the last minute. The occupation of Anatolia together with the Allied Powers as a result of the Armistice of Mudros was the biggest step taken to get closer to the megalithic idea that he had dreamed of for a long time. In order to legitimize the occupation here and prolong the duration of the occupation, Greece started to scratch the Pontus issue. However, Greece, which suffered a great defeat with the War of Independence that started in Anatolia in 1919, had to withdraw from Anatolia and the Megali Idea idea received the biggest blow here. Nevertheless, Greece never gave up on its ideal and did not hesitate to bring this issue to the international arena, and efforts are still being made to ensure that the issue remains a problem.

Anahtar Kelimeler

Black Sea, Identity, Megali Idea, Pontus, Greece

KİMLİK ALGISI ÜZERİNDEN PONTUS MESELESİ

Öz

Avrupa’daki milliyetçilik akımının etkisiyle Yunanistan’ın 1830 yılında Osmanlı Devleti’nden ayrılarak bağımsızlığını ilan etmesi sonucu, yeni bağımsızlığını kazanan ülke yavaş yavaş topraklarını genişletmeye başlamıştır. Megali idea hayaliyle hareket etmekte olan Yunanistan, Rum azınlıkları bahane ederek özellikle Osmanlı’dan toprak alma gayreti içine girmiştir. Karadeniz’de Rumlardan oluşan bağımsız bir “Pontus Devleti” kurmak ve bu ülkeyi Yunanistan’a ilhak etmek düşüncesi, bu toprak genişletme politikası içindedir.
Var olmayan bir kimlik üzerinden Yunan üst kimliği oluşturulmuş ve Pontus kimliği de bu üst kimlik ile bağdaştırılmaya çalışılmıştır. Bu sayede canlı tutulmaya çalışılan “Pontus Meselesi” ise özellikle Yunanistan’ın I. Dünya Savaşı’na son anda dahil olması ile yeniden parlatılmaya çalışılmıştır. Mondros Mütarekesi sonucu İtilaf Devletleri ile birlikte Anadolu’yu işgale başlaması, uzun süreden beri hayalini kurduğu megali idea düşüncesine yakınlaşması için atılan en büyük adımdır. Buradaki işgali meşru kılmak ve işgalin süresini uzatmak maksadıyla Yunanistan, Pontus meselesini de bir yandan kaşımaya başlamıştır. Ancak Anadolu topraklarında 1919 yılında başlayan Milli Mücadele süreciyle büyük yenilgi alan Yunanistan, Anadolu’dan çekilmek durumunda kalmış ve Megali İdea düşüncesi en büyük darbeyi burada almıştır. Yine de Yunanistan idealinden hiç vazgeçmeyerek bu meseleyi uluslararası arenaya taşımaktan geri kalmamış ve meselenin halen sorun teşkil etmesi için uğraşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Karadeniz, Kimlik, Megali İdea, Pontus, Rum, Yunanistan, Türkiye

Kaynakça

• Ahmad, Feroz. Bir Kimlik Peşinde Türkiye. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2006.
• Akçura, Yusuf. Osmanlı Devleti’nin Dağılma Devri (18. Ve 19. Asırlarda). Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1940.
• Althusser, Louis. İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. İstanbul: İthaki Yayınları, 2010.
• Anderson, Benedict. Hayali Cemaatler, Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması, İstanbul: Metis Yayınları, 2004.
• Armaoğlu, Fahir. 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1789-1914. İstanbul, Timaş Yayınları, 2013.
• Ayanoğlu, Betül. Türk-Yunan Ders Kitaplarında Karşılaştırmalı Öteki. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011.
• Bayart, Jean-François. Kimlik Yanılsaması. İstanbul: Metis Yayınları, 1999.
• Berber, Engin. Mübadeleye Bugünden Bakmak, 80. Yılında 2003 Penceresinden Lozan Sempozyumu 6 Ekim 2003 Bildirileri, Ankara, 2005.
• Bilgin, Nuri. Kimlik İnşası. İzmir: Aşina Kitaplar-Turmaks Yayıncılık, 2007.
• Biryol, Uğur. Karadeniz’in Kaybolan Kimliği. İstanbul: İletişim Yayınları, 2014.
• Blanchot, Maurice. İtiraf Edilemeyen Cemaat. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1997.
• Castoriadis, Cornelius. Toplum İmgeleminde Kendini Nasıl Kurar? Cilt 1: Marksizm ve Devrimci Kuram. Çev. Hülya Tufan, İstanbul: İletişim Yayınları, 1997.
• Cipriani, Roberto. Din Sosyolojisi Tarih ve Teoriler. Yay. Haz. Ali Coşkun. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2011.
• Clogg, Richard. Modern Yunanistan Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları, 1997.
• Çapa, Mesut. Pontus Meselesi Trabzon ve Giresun’da Milli Mücadele. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları:135, Sayı 3, Sayı A.37,1993.
• Çapa, Mesut, Usta, Veysel. Ortahisar Tarih Müzesi Arşivi Belgelerinde Pontus Meselesi. İstanbul: Tarih Müzesi Yayınları-1, 1. Baskı, Ekim 2017.
• Çelik, Kemal. “Gümüşhane ve Çevresinde Pontus Rum Faaliyetleri”, Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 5/8 (2019) 143-152.
• Delanty, Gerard. Avrupa’nın İcadı. Ankara: Adres Yayınları, 2004.
• Demircioğlu, İsmail Hakkı, Çiçek, Rahmi, Okur, Mehmet. Karadeniz’de İsyan Mübadele ve Propaganda. İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2020.
• Dijk, Teun A. van. İdeoloji Multidisipliner Bir Yaklaşım. Çev. Ayşe Demir. Ankara: Hece Yayınları, 2019.
• Doğanay, Rahmi. “Milli Mücadele Döneminde İtilaf Devletlerinin Pontusçu Faaliyetlere Yaklaşımı”, Uluslararası Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 3 (2017), 59-73.
• Donnan Hasting, Wilson, Thomas M. Sınırlar, Kimlik, Ulus ve Devletlerin Uçları (Çev. Zeki Yaş). Ankara: Ütopya Yayınları, 2002.
• Erdem, Nilüfer. Yunan Tarihçiliğinin Gözüyle Anadolu Harekatı 1919-1923. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, 2009.
• Eriksen, Thomas Hylland. Etnisite ve Milliyetçilik. İstanbul: Avesta Yayınları, 2002.
• Ertan, Temuçin Faik. “Mudanya Mütarekesinden Lozan Antlaşması’na”, Başlangıcından Günümüzde Türkiye Cumhuriyeti Tarihi. Ed. Temuçin Faik Ertan. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2011.
• Esengin, Kenan. Milli Mücadelede İç Ayaklanmalar. İstanbul: Ağrı Yayınları, 1975.
• Fenton, Steve. Etnisite, Irkçılık, Sınıf ve Kültür. Çev. Nihat Şad, Ankara: Phoneix Yayınevi, 2001.
• Friedman, Lawrence M. Yatay Toplum. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 1999.
• Goloğlu, Mahmut. Milli Mücadele Tarihi IV 1921-1922, Cumhuriyete Doğru. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2010.
• Guest, Mathew. “Dinin Yeniden Üretimi ve İletimi”. Çev. İlkay Şahin, Din Sosyolojisi Çağdaş Gelişmeler. Der. Peter B. Clarke. Çev. Ed. İhsan Çapçıoğlu. Ankara: İmge Kitabevi, 2012: 91-121.
• Güler, Ali. Sorun Olan Yunanlılar ve Rumlar. Ankara: TÜRKAR Türk Metal Sendikası Araştırma Bürosu Yayınları, 2007.
• Hatipoğlu, M. Murat. “Gerçek ve Sanal Ortamlarda “Pontus Meselesi”: Uluslararası İlişkilerde Asılsız İddialara ve Bilgi Kirliliğine Somut Bir Örnek”, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları 12/2, 831-847.
• Heraclides, Alexis. Yunanistan ve “Doğu’dan Gelen Tehlike” Türkiye Türk-Yunan İlişkilerinde Çıkmazlar ve Çözüm Yolları. Çev. Mihalis Vasilyadis, Herkül Millas, İstanbul: İletişim Yayınları, 2003.
• Hobsbawm, E. J. 1780’den Günümüze Milletler ve Milliyetçilik, “Program, Mit, Gerçeklik”. Çev. Osman Akınhay, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1993.
• Homeros. İlyada. Çev. A. Erhat, A. Kadir, İstanbul: İş Bankası Yayınları, 1958.
• İnan Aliyazıcıoğlu, Zeynep. “Jakob Philipp Fallmerayer’in Trabzon İmparatorluğu Tarihi Adlı Eseri Üzerine Bir İnceleme”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 22 (2017), 209-226.
• Jelavich, Barbara. Balkan Tarihi, 20. Yüzyıl. İstanbul: Küre Yayınları, 2019.
• Jelavich, Barbara. History The Balkans 20. Century. ABD: Cambridge University Press, 1985.
• Karpat, Kemal. Balkanlar’da Osmanlı Mirası ve Ulusçuluk. Çev. Recep Boztemur, Ankara: İmge Kitabevi, 2004. Karpat, Kemal. Osmanlı’dan Günümüze Kimlik ve İdeoloji. İstanbul: Timaş Yayınları, 2009.
• Kolutek, Mikail. Tarih Perspektifiyle Yunan Meselesi. Doktora Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017.
• Konuk Kalaçoğlu, Neval, “Kamuoyu Oluşturmada Propaganda Aracı: Pontus Anıtları”, Pontus Meselesi Olaylar, Algılar ve Gerçekler, Ed. Hikmet Öksüz, Mehmet Okur, Yüksel Küçüker, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayınları, 2019.
• Köse, Ertan. Yunanistan’ın Türkiye ve Balkanlar Üzerindeki Stratejik Hedefleri. Yüksek Lisans Tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, 2005.
• Kul, Ömer. “Karadeniz Bölgesinde Dış Destekli Pontus Faaliyetlerinin Amaç ve Hedefleri”, Pontus Meselesi Olaylar, Algılar ve Gerçekler, Ed. Hikmet Öksüz, Mehmet Okur, Yüksel Küçüker, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayınları, 2019.
• Kurt, Yılmaz. Pontus Meselesi, Ankara: TBMM Basımevi, 1995.
• Leledakis, Kanakis. Toplum ve Bilinçdışı. Çev. Abdullah Yılmaz. İstanbul: Ayrıntı Yayınevi, 2000.
• Lewis, Bernard. Modern Türkiye’nin Doğuşu. Çev. Metin Kıratlı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1970.
• Macar, Elçin. Cumhuriyet Döneminde İstanbul Rum Patrikhanesi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2004.
• Meri, Temel. “Millet Sistemi”, Milliyetçilik, Ed. Tevfik Erdem, İstanbul: Otorite Yayınları, 2020.
• Okur, Mehmet. “Pontus Meselesinin Ortaya Çıkışı ve Karadeniz Bölgesinde Pontusçu Faaliyetler”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, 14 (2007), 1-28.
• Özsüer, Esra. Türkokratia, İstanbul: Kronik Kitap, 2018.
• Palabıyık, Mustafa Serdar, Deveci Bozkuş, Yıldız. “Pontus Meselesi: Genel Bir Bakış”, Uluslararası Suçlar ve Tarih Dergisi, 11/12 (2011), 77-139.
• Rattansi, Ali, Westwood, Sallie. Batı Cephesinde Irkçılık, Modernite ve Kimlik, Çev. Sevda Akyüz, İstanbul: Sarmal Yayınevi, 1997.
• Saraçlı, Murat. Avrupa Birliği ve Türkiye’de Azınlıklar, Ankara: Adres Yayınları, 2012.
• Sarınay, Yusuf, Pehlivanlı, Hamit, Saydam, Abdullah. Pontus Meselesi ve Yunanistan’ın Politikası (Makaleler), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 1999.
• Smith, Anthony D. Milli Kimlik, Çev. Bahadır Sina Şener, İstanbul: İletişim Yayınları 2016.
• Smith, Michael Llewellyn. Yunan Düşü, Çev. Halim İnal, Ankara: Ayraç Yayınevi, 2002.
• Tağmat, Çağla Derya. “Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi ve Yunanistan’daki Etkileri”, Balkanlar ile Anadolu Arasında Bir Köprü, Ed. Mustafa Kılınç, Ankara: PEGEM Akademi, 2022.
• Türkdoğan, Orhan. Etnik Sosyoloji, İstanbul: Timaş Yayınları, 1999.
• Umar, Bilge. Türkiye Halkının Ortaçağ Tarihi, İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1998.
• Yalçın, Durmuş ve diğerleri. Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi, 2000. Yerasimos, Stefanos. Milliyetler ve Sınırlar, İstanbul: İletişim Yayınları, 2010.
• Yılmaz, Özgür. Pontus Meselesinin Tarihsel Kökenleri 19. Yüzyılında Trabzon Rumları Üzerine, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 31 (2008), 161-196.
• Zürcher, Erik Jan. Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İstanbul: İletişim Yayınları, 2010.