KEMALİZM VE TÜRKÇÜLÜK ARASINDA BİR TELİF ÇABASI: “KEMAL YOLU” MECMUASI (1947-1948)

Yıl 2025, Sayı: 77, 19 - 36, 23.11.2025

Murat Kılıç

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1721854

Öz

Bu çalışma, Türkiye’de çok partili hayata geçiş sürecinde milliyetçilik ve Kemalizm kavramlarına yüklenen mana ve işlevlerdeki değişim ile bu iki kavram arasındaki ilişkiyi, 1947-1948 yılları arasında yayımlanan Kemal Yolu dergisi üzerinden incelemektedir. Kısa yayın hayatına rağmen dergi, bilhassa yüksek öğrenim gençleri arasında kayda değer bir etki yaratmıştır. Türk milliyetçiliğinin son ve en olgun merhalesi olarak kabul ettikleri Kemalizm’i, yeniden bir “milli ideoloji” olarak tanımlama çabasıyla öne çıkan Kemal Yolu, bu bağlamda ilk kez “Atatürk milliyetçiliği” kavramına başvurmuştur. Dergi, kendisini Türkçü, Atatürkçü ve milliyetçi gibi sıfatlarla tanımlamakla birlikte aynı dönemde yayımlanan diğer Türkçü ve milliyetçi dergilerle önemli fikrî ayrılıklar yaşamış; bu çevrelerle polemiklere girmiştir. Özellikle maceracı Turancılığa ve ırk temelli milliyetçiliğe karşı takındığı eleştirel tutum, bu ayrılıkların ve polemiklerin temel nedenlerinden biri olmuştur. Atatürk milliyetçiliğini, Türkiye hudutlarıyla sınırlı, rasyonel ve kalkınmacı bir milliyetçilik olarak tanımlayan Kemal Yolu, aynı zamanda komünizm ve irticaa karşıtlığını da benimsediği milliyetçiliğin, esas unsurları arasında saymaktadır. Tüm bu yönleriyle Kemal Yolu, Türkiye’nin çok partili hayata geçiş sürecinde alternatif bir Kemalizm ve milliyetçilik yorumunu temsil eden, entelektüel açıdan dikkat çekici bir girişim olarak değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Atatürk milliyetçiliği , Kemalizm , Kemal Yolu , milliyetçilik , Türkçülük.

AN ATTEMPT AT RECONCILIATION BETWEEN KEMALISM AND TURKISM: THE JOURNAL KEMAL YOLU (1947–1948)

Öz

This study examines the changing meanings and functions attributed to the concepts of nationalism and Kemalism, as well as the relationship between them, during Turkey’s transition to a multi-party political system, through the lens of the journal Kemal Yolu, published between 1947 and 1948. Despite its short publication life, the journal had a notable impact, particularly among university students. Emphasizing Kemalism as the final and most mature stage of Turkish nationalism, Kemal Yolu sought to redefine it as a “national ideology,” and in doing so, employed the concept of “Atatürk nationalism” for the first time. Although the journal described itself with terms such as Turkist, Kemalist, and nationalist, it also experienced significant ideological disagreements with other Turkist and nationalist journals of the period and frequently engaged in polemics with them. One of the main reasons behind these tensions was its critical stance against expansionist Turanism and race-based nationalism. Defining Atatürk nationalism as a rationalist and developmentalist form of nationalism confined within the borders of Turkey, Kemal Yolu also considered anti-communism and opposition to religious reactionism as fundamental components of its nationalist outlook. In all these respects, Kemal Yolu stands out as an intellectually significant attempt to articulate an alternative interpretation of Kemalism and nationalism during Turkey’s transition to a multi-party political system.

Anahtar Kelimeler

Atatürk nationalism , Kemalism , Kemal Yolu , nationalism , Turkism

Kaynakça

• C.H.P. Programı, Ankara: Ulus Basımevi,1935.
• C.H.P Beşinci Büyük Kurultayı Zabıtları, Ankara: Ulus Basımevi, 1939.
• Güven Partisi Programı, Ankara: 1967.
• Alp, Tekin. Kemalizm, İstanbul: 1936.
• Aran, M. Sadık. “Kemalizmin İstismarı”, Şark Yolu, 1/8 (Ocak 1947):1,3.
• Atay, Falih Rıfkı. “İnkılapçı Atatürk!”, Ayın Tarihi, 72, (1939): 77-80.
• Atay, Falih Rıfkı. Babanız Atatürk, İstanbul: Bateş Yayınları, 1980.
• Atay, Falih Rıfkı. Çankaya, İstanbul: Doğan Kardeş, 1969.
• Atsız. “Büyük Adam”, Özleyiş, 6 (Mart 1947): 4-5.
• Atsız. “Millî Mukaddesat Düşmanları”, Altın Işık, 2 (Şubat 1947): 12-14.
• Aykut, Şeref. Kamalizm, İstanbul: 1936.
• Berk, Bekir, “Kemalist! Haddini Bil ve Ağzını Topla”, Altın Işık, 1(Ocak 1947):9.
• Bozkurt, Mahmut Esat. Atatürk İhtilali, I-II, İstanbul: Kaynak Yayınları, 2008.
• Buharalı, A. “Mustafa Kemal Ruhu”, Kemalist, 2 (Aralık 1946) 9.
• Doğaner, Yasemin. “Muhit Dergisi’nin Türk Basınındaki Yeri”, Türk Basın Tarihi, C.III, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2018.
• Engin, M. Saffet. Kemalizm İnkılabının Prensipleri, İstanbul: 1938.
• Ertan, Temuçin F. “Ahmet Cevat Emre ve Kemalizm’de Öncü Bir Dergi: Muhit”, Kebikeç, 2/5, (1997):17-34.
• Göksel, Kemal. “Atatürk Gençliği Vazife Başına”, Kemal Yolu, 4 (Nisan 1947):1,3.
• Göksel, Kemal. “Karakter Hastası Bir Irkçı”, Kemal Yolu, 3 (Mart 1947):3.
• Göksel, Kemal. “19 Mayıs İhtilalinin Realite Kaynağı”, Kemal Yolu, 5(Mayıs 1947):1,7.
• Göksel, Kemal. “Atatürk İnkılabı Bir Medeniyet, Tarih ve Kültür Hamlesidir”, Kemal Yolu, 7(Şubat 1948):9,15.
• Göksel, Kemal. “Milliyetçiliğimiz Atatürk Milliyetçiliğidir”, Kemal Yolu, 2 (Şubat 1947):1,8.
• Göksel, Kemal. “Neşriyatımıza Atatürk’ün Adı İle Başlıyoruz”, Kemal Yolu, 1(Ocak 1947):1,7.
• Göksel, Kemal. “Türk Milletine Hürmetsizlik”, Kemal Yolu, 8 (Mart 1948):10,14.
• Gökseloğlu. “Laik Üniversite ile Mistik Zihniyet Telif Edilebilir mi?”, Kemal Yolu, 6 (Ocak 1948):9, 17.
• Gür, Kemal. “Laiklik”, Kemal Yolu, 5 (Mayıs 1947):2.
• Gür, Kemal. “Mürtecinin Hesabı”, Kemal Yolu, 6 (Ocak 1948): 11.
• Hanioğlu, M. Şükrü. Atatürk Entelektüel Biyografi, İstanbul: Bağlam Yayınları, 2023.
• Hirsch, Ernst E. Anılarım, Çev. Fatma Suphi, Ankara: TÜBİTAK, 10. Baskı, 2005.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri. Atatürk, Yay. Haz. Atilla Özkırımlı, İstanbul: İletişim Yayınları, 1991.
• Kemal Yolu. “Altın Işık Kemalist”, Kemal Yolu, 2, (Şubat 1947):4.
• Kemal Yolu. “İnkılap Kürsülerinden Daha Milliyetçi Bir Ruh bekliyoruz”, Kemal Yolu, 6 (Ocak 1948):15.
• Kılıç, Murat. Allah, Vatan Soy, Millî Mukaddesat, Türk Milliyetçiler Derneği 1951-1953, İstanbul: İletişim Yayınları, 2016.
• Kuyaş, Ahmet. “Post-Kemalizm Üzerine yahut Siyasal Endişe ve Tarihyazımı İlişkileri Hakkında Bir Şikayetname”, Cumhuriyet Tarihi Yeniden Okumak, Der. Nuray Mert, İstanbul: Alfa Yayınları, 2023.
• Meşe, Ertuğrul. Mukaddesatçı Anti-Kemalizm, İslamcıların Atatürk ve Cumhuriyet Algılarının Sosyolojisi, İstanbul: İletişim Yayınları, 2023.
• Mirkelamoğlu Necip. “Komünizm Denilen Sefil Mezhep”, Kemal Yolu, 4, (Nisan 1947):1,7.
• Mirkelamoğlu, Necip. “Turancılığın ve Irkçılığın Bizdeki Manası”, Kemal Yolu, 3 (Mart 1947):1,8.
• Özerdim, Sami N. “Yoksa İnkılabımızı Yıkalım mı?”, Kemal Yolu, 8 (Mart 1948):9,15.
• Seden, Selime. “Atatürk’ün İnancı”, Kemal Yolu, 8 (Mart 1948): 8,15.
• Sel, Bircan. “Millî Dernekler”, Kemal Yolu, 4 (Nisan 1947):2.
• Şimşir, Bilal. İngiliz Belgelerinde Atatürk, C.I, Ankara: TTK Yayınları, 1973.
• Tek Parti Döneminden Ulusalcılığa Kemalizm’in Düşünsel Tarihi. Ed. İhsan Ömer Atagenç. İstanbul: Telos Yayıncılık, 2025.
• Tör, Vedat Nedim. Kemalizmin Dramı, İstanbul: Çağdaş Yayınları, 1980.
• Tuna, M. Ali. “Kemalizmde Milliyetçilik”, Kemal Yolu, 2 (Şubat 1947):4-5.
• Turan, Namık Tekin. “Millî Eğitimde Türkçülük”, Kemal Yolu, 9 (Nisan 1948): 4.
• Turan, Namık Tekin. “Milliyetçilik ve İnkılap Düşmanlığı”, Kemal Yolu, 4 (Nisan 1947):4.
• Turan, Namık Tekin. “Son Milliyetçi Dernek ve Dergiler”, Kemal Yolu, 1 (Ocak 1947):4.
• Turan, Namık Tekin. “Türkiye’de Milliyetçi Görüşler”, Kemal Yolu, 3 (Mart 1947): 5.
• Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti. Tarih IV, Türkiye Cumhuriyeti, İstanbul: Devlet Matbaası, 1931.
• Yakup Kadri. “Kemalizm”, Milliyet. 28 Teşrinevvel 1929.