MEDYA OKURYAZARLIĞI, MEDYAYA GÜVEN VE DEMOKRASİ

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 275 - 283, 30.06.2023

Nehir Devrim

Öz

İnsanlar bilginin kendisine, bilgi kaynaklarına ve bilgiye erişim sağladıkları kanallara güvenemezlerse demokrasinin işleyebileceğine nasıl güvenebilirler?
Web 2.O’ın yaygınlaşması ve insanların sosyal medyada aktif rol almasıyla birlikte medya üretim ve tüketim pratikleri de değişime uğramıştır. Yeni medya, çoksesli, çok katılımcılı ve geleneksel medyaya kıyasla daha özgürlükçü bir platform olmasına rağmen, değişime uğrayan yeni medya üretim ve tüketim pratiklerinde eşik bekçilerinin yoksunluğu ve sınırsız, zamansız ve anonim üretim dolayısı ile bilgi kirliliği, dezenformasyon, mezenformasyon gibi olgular yaygınlaşmış, bireylerin medyaya duydukları güven sarsılmıştır.
Bu çalışma, toplumların demokratikleşme süreci için güven algısının önemini vurgulayarak medya okuryazarlığının medyaya güven konusunda nasıl işlevselleştirilebileceğini vurgulamayı amaçlamaktadır. Güven algısı demokratik süreçlerin işlemesi için çok önemlidir. Ancak, insanlar bilgi kaynaklarına, kendilerine o bilgiyi ileten araca ve bilginin kendisine güvenmediklerinde ve kendilerine gelen bilgileri doğru değerlendirme becerilerinden yoksun olduklarında, diğer bir deyişle, medya okuryazarlığı konusunda hakimiyet sahibi olmadıklarında demokrasinin işlerliği tartışmaya açık bir hale gelmektedir. Keza, demokrasi ancak bireylerin doğru bir şekilde bilgilendirilmiş, manipülasyondan uzak değerlendirme süreçlerine ve eleştirel bakış açısına sahip olduğu ön kabulüyle sağlıklı bir yönetim biçimi olarak değerlendirilebilir. Medya okuryazarlığı, bilgi sağlayan araçlara güvenli erişimden başlayarak bilgiyi seçme, eleme, değerlendirme becerilerine sahip olmaya; bilginin kim tarafından hangi amaçla, hangi kitleyi hedef alarak üretildiğini irdelemeye, mesajın alt metinlerini okuyabilmekten, ideolojik, sosyolojik, ekonomi-politik çözümlemeler yapabilmeye kadar uzanan geniş kapsamlı, disiplinler-üstü bir alan olup, çağımızın gerektirdiği en önemli beceri setlerinden biridir. Medya okuryazarlığı, eleştirel düşünebilen, olgular arasında anlamlı ilişkiler kurabilen ve topluma olumlu katkılar sunabilen bilinçli vatandaşlar yetiştirmede önemli rol oynar. Ancak, kullanıcıların medya okuryazarlığı konusunda aldıkları bireysel önlemler yeterli olmadığı için medya okuryazarlığı becerilerinin her bir bireye kazandırılmasında kurumsal destek sağlanmalı ve medya okuryazarlığı bir devlet politikası haline gelmelidir. Medya okuryazarlığının nihai hedefi, doğru bilgilere erişerek anlamlı çıkarımlar yapabilen sağlıklı toplumların demokratikleşme sürecini desteklemektir

Anahtar Kelimeler

medya okuryazarlığı, sosyal medya okuryazarlığı, medyaya güven, medya ve demokrasi, medyaya güven algısı

Kaynakça

• Center for Media Literacy. (1999). Empowerment CML through education. http://medialit.org.
• Choi, M., Glassman, M., & Cristol, D. (2017). What it means to be a citizen in the internet age: Development of a reliable and valid digital citizenship scale. Computers & Education, 107, 100-112. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2017.01.002
• Demir, M., & Seçkin, A. (2021). Demokrasi ve yalan haber: Karmaşık bir ilişki [Democracy and fake news: A complex relationship]. Türk Psikoloji Dergisi, 36(88), 69-84. https://doi.org/10.2399/istp.2021.88s1.003
• Fuchs, C. (2012). The Political Economy of Privacy on Facebook. Television and New Media, 13(2), 59-139.
• Fogg, B. J., Soohoo, C., Danielson, D. R., Marable, L., Stanford, J., & Tauber, E. R. (2003). How do users evaluate the credibility of Web sites? A study with over 2,500 participants. Proceedings of the 2003 conference on Designing for user experiences, 1-15.
• Guess, A. M., & Lyons, B. A. (2020). Misinformation, Disinformation and Online Propaganda. In N. Persily & J. A. Tucker (Eds.), Social Media and Democracy: The State of the Field, Prospects for Reform (pp. 10-33). Cambridge University Press.
• Haas, M. (2021). Why Democracies Flounder and Fail: Remedying Mass Society Politics. Palgrave Macmillan Cham.
• Herman, E. S., & Chomsky, N. (2002). Manufacturing consent: The political economy of the mass media. New York: Pantheon Books.
• İnceoğlu, Y. (2005). Medya Okuryazarlığı/Medyayı Doğru Okumak. Retrieved from http://www.academia.edu/277963/MEDYA_OKURYAZARLI%C4%9EI
• Jenkins, H. (2007). Confronting the challenges of participatory culture: Media education for the 21st century (Part One). Nordic Journal of Digital Literacy, 2(1), 23-33. doi:10.18261/ISSN1891-943X-2007-01-03 Jols, T., & Thoman, E. (2008). 21. Yüzyıl okuryazarlığı: Medya okuryazarlığına genel bir bakış ve sınıf içi etkinlikler. (Çev. Cevat Elma & Alper Ketsen). Ankara: Ekonioks. Kapstein, E. B., & Converse, N. (2008). Poverty, inequality, and democracy: Why democracies fail. Journal of Democracy, 19(4), 57-68.
• Kruse, L. M., Norris, D. R., & Flinchum, J. R. (2018). Social Media as a Public Sphere? Politics on Social Media. The Sociological Quarterly, 59(1), 62-84. doi:10.1080/00380253.2017.1383143
• Masterman, L. (1997). A rationale for media education. In R. Kubey (Ed.), Media Literacy in the Information Age: Current Perspectives (pp. 1-28). New Brunswick, NJ: Transaction Publishers.
• Mason, L. E., Krutka, D., & Stoddard, J. (2018). Media Literacy, Democracy, and the Challenge of Fake News. Journal of Media Literacy Education, 10(2), 1-10. https://doi.org/10.23860/JMLE-2018-10-2-1
• Media Literacy Project in Japan. (1999). Retrieved from http://ritsumei.ac.jp/kic/so/seminar/ML/index-e.html Messaris, P. (1998). Visual aspects of media literacy. Journal of Communication, 48, 70-80.
• Metzger, M. J., Flanagin, A. J., Eyal, K. (2003). Credibility for the 21st century: integrating perspectives on source, message, and media credibility in the contemporary media environment. Annals of the International Communication Association, 27(1), 293–335.
• Metzger, M. J., Flanagin, A. J., Medders, R., Pure, R., Markov, A., & Hartsell, E. (2013). The special case of youth and digital information credibility. In Online Credibility and Digital Ethos: Evaluating Computer-Mediated Communication (pp. 148-168).
• Moriarty, S. E. (1996). The circle of synergy: Theoretical perspectives of and an evolving imc agenda. In E.
• Thorson & J. Moore (Eds.), Integrated Communications: Synergy of Persuasive Voices (pp. 333-354). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
• Potter, W. J. (2010). Media Literacy. Thousand Oaks, CA: Sage Publications, Inc.
• Shabani, A., & Keshavarz, H. (2022). Media literacy and the credibility evaluation of social media information: Students’ use of Instagram, WhatsApp and Telegram. Global Knowledge, Memory and Communication, 71(6/7), 413-431.
• Silverblatt, A., & Eliceiri, E. M. E. (2007). Dictionary of media literacy. Westport, CT: Greenwood Press. Stoddard, J. (2014). The Need for Media Education in Democratic Education. Democracy and Education, 22(1), Article 4.
• Thoman, E., Jolls, T., & Share, J. (2002). Literacy for the 21st Century: An Overview & Orientation Guide to Media Literacy Education. In R. Hobbs & D. Frost (Eds.), The Handbook of Media Literacy Education. Wiley.
• UNESCO. (2021). Media and Information Literacy. Retrieved from https://www.unesco.org/en/media-information-literacy.