On the Garments of Virgin Mary in the Byzantine Wall Paintings

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 44 - 66, 21.06.2020

Tülin Çoruhlu , Aslıhan Erdoğan

Öz

This study mainly aims to examine the garments of Virgin Mary in the religious architecture of the Byzantine Empire in the light of wall paintings. The examples including the wall paintings with mosaic and fresco techniques cover a period from the Early Christianity to the end of the Byzantine Empire. The theme of the Byzantine figural art is comprised of the narratives of Old and New Testament among which Virgin Mary is one of the most popular holy figures. Virgin Mary, who is considered as the Mother of God according to the Christian belief, has been depicted in the Byzantine Art in various scenes including her birth and life. The annunciation and the birth of Christ, enabled Virgin Mary to become one of the holy figures.
The most depicted scene of the life of Virgin Mary is the annunciation which signifies her giving birth to Christ without human father. Virgin Mary is represented in many other scenes as well, among which are Nativity of Mary, Presentation of the Virgin Mary in the Temple, Marriage of the Virgin, Visitation of the Mary to Elizabeth, Nativity of Christ, Adoration of the Shepherds and Kings, Journey to Bethlehem, Mary at the Crucifixion, Dormition of the Virgin (Koimesis), the Virgin Theotokos, Mary with her child Christ and Deesis.
Since the garments of Virgin Mary depend on the preference of artists or patrons, rather than related to the content of the scenes in which she is depicted, this paper is to mainly focus on the garments. In this context, this study consists of two main headings. The first includes the garment terminology and its descriptions. The second heading will cover the examples in Anatolia and Europe from Pre- Constantin, Early, Middle and Late Byzantine periods. The examples in question indicate some certain common characteristics as follows: having been depicted with relatively modest dresses in the majority of cases compared to the other holy figures, Virgin Mary wears maphorion (μαφόριον), himation (ἱμάτιον) and khiton/ tunic (χιτών). Garments of these types are undoubtedly not only unique to the Byzantine Period, they date back to the Greco-Roman periods. Many variations of these garments have been also used in everyday life by common people, nobles and the court throughout the Byzantine Period. Apart from the three dresses indicated above, Virgin Mary wears additional liturgical vestments called epimanikia (έπιμανίκια), orarion (όράριον), epitrakhelion (έπιτραχήλιον), epigonation (έπιγονάτιον) and encheirion (έγχείριον), most of which are worn by holy figures such as apostles, saints and bishops in particular. The vestments of Mary are also adorned with various symbols such as crosses, stars and cross- like four- point motifs.
Having ruled over a wide geographic area, the Byzantine Church has used wall paintings effectively in spreading the religion and teaching the principal doctrines. Within the scope of this research, the paper intends to examine especially the garments of Mary and their symbolic meanings as well as to present a general terminology.

Anahtar Kelimeler

Virgin Mary, Liturgical Vestment, Maphorion, Khiton, Byzantine Liturgy

Bizans Dönemi Duvar Resimlerinden Örneklerle Bakire Meryem’in Giyim-Kuşamı

Öz

Çalışmanın konusunu, Bizans dönemi dini mimarisindeki duvar resmi örnekleri bağlamında Bakire Meryem’in giyimi oluşturur. Başvurulan örnekler mozaik ve fresko tekniğinde yapılmış olup; Erken Hristiyanlık döneminden Bizans İmparatorluğunun son devrine kadarki geniş bir coğrafya ve zaman dilimini içerirler. Bizans tasvir sanatında kilise duvar resminin konuları özellikle Eski ve Yeni Ahit’ten seçilmiştir. Bu konular arasında en çok kullanılan kutsal figürlerden biri ise Meryem’dir. Hristiyanlık inancında Tanrı Anası olarak kabul edilen Meryem’in, doğumundan itibaren hayatının çeşitli dönemleri Bizans resim sanatına konu olmuştur. İsa’nın müjdelenmesi ve doğumu, kişiliğinin anne boyutundaki gelişimi doğrultusunda en önemli kutsal figürler arasında yerini bulmasını sağlamıştır. Meryem’in kıyafetlerinin, çoğunlukla bulunduğu sahnelerin içeriğine bağlı olarak değil; sanatçının ya da baninin tercihleri ile dönemin modası çerçevesinde şekillendiği anlaşılmaktadır. Buradan hareketle bu çalışmada doğrudan Meryem’in kıyafetleri üzerine odaklanılmaktadır. İlk başlık altında Meryem’in kıyafet isimlendirmeleri ve bunların tanımlamalarına yer verilmektedir. İkinci başlıkta ise Anadolu ve Avrupa’dan Konstantin öncesi; Erken, Orta ve Geç Bizans dönemi örnekleri değerlendirilmiştir. Söz konusu örnekler, Meryem kıyafetlerinde belli bir standarda işaret etmektedir: Çoğunlukla sade kıyafetlerle betimlenen kutsal figür, maphorion (μαφόριον), himation (ἱμάτιον) ve khiton/tunik (χιτών) giymektedir. Söz konusu kıyafetlerin üzerinde epimanikia (έπιμανίκια), orarion (όράριον), epitrakhelion (έπιτραχήλιον), epigonation (έπιγονάτιον) ve encheirion (έγχείριον) gibi birtakım litürjik aksesuarlara da rastlanır. Bizans anıtsal resim sanatının önemli kutsal figürlerinden Meryem’in tasvirlerdeki gösterişten arındırılmış giyim-kuşamı, genel resim sanatı içinde pek irdelenmemiş bir ayrıntıdır. Bu bağlamda resim ve özgün çizimler ile de desteklenen çalışma, Sanat Tarihi literatürüne kazandırılmak üzere sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Bakire Meryem, Kıyafet, Maphorion, Khiton, Bizans Litürjisi

Kaynakça

• Akyürek, E. (1996). Bizans’ta Sanat ve Ritüel. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Akyürek, E. (2017). Alakent Kilisesi Myra’da Bir Bizans Yapısı. (ed. E. Akyürek), “Alakent Kilisesi: Konumu ve Mimarisi” (ss. 59-116). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Barut, F. (2012). Bizans Dönemi Kapadokya Kiliseleri Duvar Resimlerinde Koimesis Tasvirleri. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Bayet, C. (2014). Byzantine Art. Parkstone International.
• Bisconti, F., Mazzoleni, D., Nicolai, V. F. (2002). The Christians Catacombs of Rome History, Decoration, Inscriptions. Regensburg: Schnell & Steiner.
• Briyer, A., Winfield, D. (1985). The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos. Washington, Dumbarton Oaks Publications.
• Chatzidakis, M. (1997). Hosios Lukas Byzantine Art in Greece. Greece, Melissa Publishing House.
• Connor, C. L. (2016). Saints and Spectacle. New York: Oxford University Press.
• Cormack, R. (2000). Byzantine Art. Oxford: Oxford University Press.
• Çelgin, G. (2011). Eski Yunanca – Türkçe Sözlük. Ankara: Kabalcı Yayınevi.
• Çorağan, N. (2019). Alakent Kilisesi Myra’da Bir Bizans Yapısı. (ed. E. Akyürek), “Duvar Resimleri” (ss. 143-183). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Demir, H. (2018). Bizans Resim Sanatında Meryem Kültü ve Müjde Sahnesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Doğan, S. (2016). Lukka’dan Likya’ya Sarpedon ve Aziz Nikolaos’un Ülkesi. (ed. H. İşkan – E. Dündar). Likya’da Bir Haç Merkezi: Myra Aziz Nikolaos Kilisesi (ss. 238- 260). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Folgerø, P. O. (2017). “The Sistine Mosaics of S. Maria Maggiore in Rome: Christology and Mariology in the Interlude between the Councils of Ephesus and Chalcedon”. Acta ad Archaeologiam et Artium Historiam Pertinentia, 33-64.
• Freely, J., Çakmak, A. S. (2017). İstanbul’un Bizans Anıtları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Grabar, A. (1953). The Great Centuries of Byzantine Painting. The World Publishing Company.
• Kalavrezou, I. (1990). “Images of the Mother: When the Virgin Mary Became Meter Theou”. Dumbarton Oaks, 44, 165-172.
• Kalopissi Verti, S. (2013). “Mistra A Fortified Late Byzantine Settlement”. Heaven & Earth Cities and Countryside in Byzantine Greece, 224-293.
• Karakaya, N. (2007). “Demre (Myra), Aziz Nikolaos Kilisesi Kazısında Bulunan Theotokhos Hodogetria Tasviri”. Olba, 15, 193-205.
• Kateusz, A. (2019). Mary and Early Christian Women Hidden Leadership. London: Palgrave Macmillan.
• Kleinbaurer, W. E., White, A., Matthews, H. (2004). Ayasofya. (çev. H. Cingi). İstanbul: Ofset Yapımevi.
• Köse, İ. (2010). Trabzon Ayasofya’nın Freskleri. Trabzon: Akademi Kitabevi.
• Leith, M. J. W. (2017). “Earliest Depictions of the Virgin Mary”. Biblical Archaeology Review 43/2, 40-70.
• Lidov, A. (2017). “The Priesthood of the Virgin Mary as an Image-Paradigm of Christian Visual Culture”. IKON, 10, 9-26.
• Ousterhout, R. (2002). The Art of the Kariye Camii. London: Scala Publishers.
• Ötüken, Y. “Kappadokya Bölgesindeki Kapalı Yunan Haçı Kiliselerde Resim Programı”. Ege Üniversitesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Dergisi, 3, 143-167.
• Patricios, N. N. (2014). The Sacred Architecture of Byzantium. London: I. B. Tauris.
• Peppard, M. (2016). The World’s Oldest Church Bible, Art, and Ritual at Dura Europos, Syria. Yale London: University Press.
• Runciman, S. (2009). Lost Capital of Byzantium, The History of Mistra and the Peloponnese. London: I. B. Tauris & Co.
• Sevcenko, P. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. (ed. A. P. Kazhdan), Epigonation (ss. 711). Vol.1. Oxford: Oxford University Press.
• Sevcenko, P. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. (ed. A. P. Kazhdan), Himation (ss. 932). Vol.2. Oxford: Oxford University Press.
• Sevcenko, P. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. (ed. A. P. Kazhdan), Tunic (ss. 2128). Vol.3. Oxford: Oxford University Press.
• Smith, J. M. (2013). Antik Yunan Kadın Kıyafetleri. Ankara: Midas Yayın.
• Smith, W. (2005). Encyclopedic Dictionary of Christian Antiquities. Vol.1. New Delhi: Logos Press.
• Striker, C. L., Kuban, D. (1967). “Work at Kalenderhane Camii in Istanbul: First Preliminary Report”. Dumbarton Oaks Papers, 21, 267-271.
• Yenipınar, H. & Şahin, Ş. (1998). Paintings of the Dark Church. İstanbul: A Turizm Yayınları.