Aliya İzzetbegoviç’in Adalet Anlayışı Üzerine

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 178 - 196, 28.12.2020

Yalçın Çetin

Öz

Adalet, çağlardan beri insanlığın önem verdiği, aynı zamanda ahlak felsefesindeki temel dört erdemden birisidir. Adalet hukuk felsefesinden siyaset felsefesine kadar birçok disiplin içerisinde tartışılmış/tartışılmakta olan bir değerdir. Adaletin ne olduğu, neye adil neye adaletsiz deneceği gibi soru ve sorunlarla başlayan, adalet arayışı ve tartışması günümüz toplum ve insanları için de devam eden bir yaşam ülküsüdür. Aliya İzzetbegoviç’in şahsında, mücadelesinde adalet fikrini incelemek bu çalışmanın ana çerçevesini oluşturmaktadır. Devlet adamlığı, siyasi ve düşünsel mücadelesiyle Bosna Hersek’in bağımsızlığa kavuşmasında anahtar rol üstlenen İzzetbegoviç için de adalet, her şart ve koşulda vazgeçilmez bir erdemdir. İzzetbegoviç ile ilgili birçok çalışma yapılmış olmasına rağmen özellikle adalet anlayışı konusunda eserlerin azlığı bizi bu makaleyi hazırlama düşüncesine itmiştir. Onun bunca savaş, cezaevi ve soykırım koşullarında içindeki insanlık sevgisi ve adalet anlayışının görünümü nasıldı? Genel adalet düşüncesi nedir? Batı’yı ve Doğu’yu adalet noktasında nasıl görmektedir? Dinlerin adalete bakışını nasıl değerlendirmektedir? şeklindeki sorulara makale boyunca İzzetbegoviç özelinde değinilerek, onun adalet anlayışının ana çerçevesi çizilmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak İzzetbegoviç özelinde adalet değerli ve uğrunda mücadele edilmesi gereken bir erdemdir. İzzetbegoviç hayatının çoğu evresinde özellikle dini de referans alarak bu mücadeleyi ülkesiyle birlikte vermiştir. Onun için adalet mükemmel olanın değil, normalin adıdır. Onun adalete dair görüşleri önümüzdeki yıllarda da değerlendirilmesi gereken zenginliktedir.

Anahtar Kelimeler

Aliya İzzetbegoviç, Adalet, Eşitlik, Mücadele, Hukuk

On Alija Izetbegović’s Concept of Justice

Öz

Justice is one of the important virtues of humanity since ages. Justice is also one of the four basic virtues in moral philosophy. Justice is a value that has been discussed in many disciplines, from philosophy of law to political philosophy. The search and debate for justice continues in today's society and people, starting with questions and problems such as what justice is, what is fair or unfair. Examining the idea of justice in his struggle in the personality of Alija Izetbegović constitutes the main framework of this study. Justice is an indispensable virtue for Izetbegović, who played a key role in the independence of Bosnia and Herzegovina with his statesmanship, political and intellectual struggle. Although there are many studies on Izetbegović, the scarcity of works especially on the understanding of justice has led us to the idea of preparing this article. What was the outlook of his understanding of humanity and justice under the conditions of so many wars, prisons and genocide? What is the general thought of justice? How does he see the West and the East in terms of justice? How does he evaluate religions' view of justice? Throughout the article, the questions in the form of Izetbegović were mentioned specifically and the main framework of his understanding of justice was tried to be drawn. As a result, justice is a valuable virtue that must be fought for in Izetbegović. He has fought this struggle with his country in most stages of his life, especially with reference to religion. For him, justice is not the name of the perfect, but the normal. His views on justice are rich, which should be evaluated in the coming years.
Justice is one of the fundamental virtues that people have wanted to live as a more just, equal and social being. In different aspects, justice is an ideal value for which wars, peace treaties are made and the geographical borders of countries change. For this reason, every work on justice is important because it touches people. The main reason why we want to examine Alija Izetbegović's understanding of justice is that despite many studies on Izetbegović, the issue of justice has not been evaluated independently. Our study consists of five chapters including introduction and conclusion. In the first part, the source of the virtue of justice in Izetbegović was discussed in detail. The second part is on the Dayton treaty, on his idea of justice in war and political processes. In the third part, the value of the idea of justice and equality in his view of religions is discussed. In the conclusion part, which constitutes the last section, the importance Izetbegović attaches to the virtue of justice is summarized, and the points that need to be removed and taken as an example are stated.
For Izetbegović, seeking justice is as precious and sacred as looking for water in the desert. Injustice is as dangerous as leaving a person without feeling and water. In this context, it can be said that nothing can be obtained without effort for justice and freedom, and even if it is obtained, it cannot be made permanent. He does not seek complete perfection in justice, as in many other matters. He desires the realization of the normal, as in the third way theory. The understanding of justice is based on this normal. He is on the side of the good, the just. He is against all kinds of injustice. In his view of religions, he states that Islam is a synthesis religion and that justice is established on both sides. However, it also implies that he will not be good on a person's religion alone. He even emphasizes that he would prefer a good Christian to a bad Muslim. Regardless of the circumstances, war or peace emphasizes that people should be treated with justice. In this direction, it also assumes the example of the need to sign peace treaties with bad conditions and unfair conditions just to prevent the death of more people.
The virtue of justice is a value that is involved in the human conscience, has been handled from different angles in every age and has never left the agenda of humanity. At the same time, justice is a source of other virtues such as honesty, courage and compassion, and even collects it within itself. In this respect, Izetbegović fought by knowing the value of this virtue and emphasized the value of justice in both his works and speeches. This study we have done has shown the source, importance and application of the virtue of justice for him. He has made us identify that justice is a state of equilibrium, that it is a normal thing. We hope that bringing to your attention a bit of his struggle for justice will justify the mistakes that the work might contain, and justice will ultimately remain.

Anahtar Kelimeler

Alija Izetbegović, Justice, Equality, Struggle, Law

Kaynakça

• Akıllıoğlu, Tekin. Adalet Kavramı ve İnsan Hakları, Adalet Kavramı, haz. A. Güriz. 4. basım. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayını, 2013.
• Akın, Mahmut H. - Karaarslan, Faruk. Özgürlük Mücadelecisi ve İslâm Düşünürü Aliya İzzetbegoviç. İstanbul: Pınar Yayınları, 2018.
• Altuntaş, Abdurrahman. “Aliya İzzetbegoviç’in Kur’an’ı Anlama Biçimi”. Bir Bilge Bir Ülke. ed. M. Hakkıoğlu ve F. Yalçın 1-15. Gümüşhane Üniversitesi Yay. 2018.
• Anayurt, Ömer. Hukuka Giriş ve Hukukun Temel Kavramları. 11. basım. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2011.
• Bozdaş, Hasan. “Aliya: Savaş ve Adalet”. Bilgemiz Aliya İzzetbegoviç Hece Dergisi Özel Sayısı 229 (Mayıs 2016), 799-804.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü, 2. basım. Ankara: Ekin Yayınları, 1997.
• Çeçen, Anıl. Adalet Kavramı. 2. basım. Ankara: Gündoğan Yayınları, 1993.
• Emre, Akif. Aliya’yı Anlamak. Yeni Şafak Gazetesi (21 Ekim 2003).
• Dağcı, Gül Tuba - Dal, Adnan. “Soğuk Savaş Sonrası Bosna-Hersek Bağımsızlık Süreci ve Aliya İzzetbegoviç”. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi 6/11 (Ekim 2016), 107-129.
• Düzgün, Şaban Ali. “Aliya İzzetbegoviç ve Kurucu İrade Olarak İslâm”. Kelam Araştırmaları Dergisi 7/1, (Ocak 2009), 1-20.
• Isaković, Zehrudin. Muzej Alija Izetbegović (1925-2003) – Biography, trans. Saba Risaluddin. JU Museum. ID:1689136, Pdf. 2005.
• İzzetbegoviç, Aliya. Doğu Batı Arasında İslam. çev. E. Nurikiç. İstanbul: Ketebe Yay. 2019.
• İzzetbegoviç, Aliya. Geleceği Yenilemek. der. A. Öz. 3. basım. İstanbul: Pınar Yay. 2018.
• İzzetbegoviç, Aliya. İslam Deklarasyonu. çev. Sanela Crnovrsanin ve Mirela Crnovrsanin Kurtali. İstanbul: Yarın Yayınları, 2018.
• İzzetbegoviç, Aliya. İslâmi Yeniden Doğuşun Sorunları. çev. Rahman Ademi. 32. Basım. İstanbul: Fide Yayınları, 2017.
• İzzetbegoviç, Aliya. Kendi Kaleminden Aliya İzzetbegoviç: II. Endülüs Soykırımına Geçit Vermeyen Bilge Adam. çev. A. Erkilet vd. İstanbul: Vakit Gazetesi Yay. 2003.
• İzzetbegoviç, Aliya. Özgürlüğe Kaçışım-Zindandan Notlar. çev. Hasan T. Başoğlu. 33. basım. İstanbul: Klasik Yayınları, 2018.
• İzzetbegoviç, Aliya. Tarihe Tanıklığım. çev. A. Erkilet vd. 24. basım. İstanbul: Klasik Yay. 2018.
• Kitâb-ı Mukaddes. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 2018.
• Kocaoğlu, Mehmet. John Rawls Adalet Teorisi ve Temel Kavramları. 2. basım. Ankara: İmaj Yayınevi, 2015.
• Nietzsche, Friedrich. İnsanca Pek İnsanca-1. çev. M. Tüzel. 2. basım. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2014.
• Rawls, John. A Theory of Justice. Massachusetts: The Belknap Press of Harvard University Press Cambridge, 1999.
• Şerif, Fatih Ali Hasaneyn Muhammed, Bilinmeyen Aliya. çev. A. Cançelik, 2. baskı. İstanbul: Şule Yayınları, 2019.
• Ünal, Halil. “Adil Savaş ile Adaletsiz Barış Arasında Aliya İzzetbegoviç”. Bilgemiz Aliya İzzetbegoviç Hece Dergisi Özel Sayısı. 229 (Ankara 2016), 118-125.
• Traynor, Ian. “Samimi Bir Müslüman Olan Bosna’nın İlk Cumhurbaşkanı Aliya İzzetbegoviç”. çev. M. Zeki Sayılır. Bilgemiz Aliya İzzetbegoviç, Hece Dergisi Özel Sayısı. 229 (Ankara 2016), 701-704.
• Vildiç, Samir. “Doğu ve Batı Arasında Bir Tehvid Sembolü; Aliya İzzetbegoviç”. 08 Ağustos 2016, https://www.bosnahersek.ba/dogu-ve-bati-arasinda-bir-tevhid-sembolu-aliya-izetbegovic. (Erişim 21.08.2019).
• Yorulmaz, Hüseyin. Bilge Lider Aliya İzzetbegoviç. İstanbul: Hat Yayınevi, 2015.