Salaf and Khalaf's interpretation (Tawil) Approaches and Their Reflections on the Tafseer

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 25 - 53, 17.06.2022

Murat Oral

Öz

The attributed meaning of concepts is of great importance in determining the approaches to them. Therefore, in order to correctly understand the nature of the interlocutor's perception of a concept, it is necessary to know the meanings he imposed on that concept. Although the concepts used by the interlocutors are the same, the meanings they mean by them can be different. This situation causes complexity in the meaning between the interlocutors. One of such concepts is “Tawil”. The meanings that the salaf and the khalaf ascribe to the concept of Tawil are different from each other. This requires that the two sides' approach to the tawil is different from each other. The khalaf tried to evaluate/determine the tawill approach of the salaf in his own definition of tawil without considering the different meanings imposed on the concept of tawil. This attitude led the khalaf to misunderstand salaf's interpretation approach and mispresent it. These misunderstandings and mispresenting of the approaches have resulted in reaching conflictive and wrong in the salaf’s and khalaf’s tafseer. In this study, we have revealed the meaning of the concept of Tawil "according to Arabic language, Qur'an - Sunnah, and salaf and khalaf", also different interpretation approaches of the salaf and khalaf have been tried to be determined. The positive and negative aspects of these approaches and their reflections on tafseer are mentioned, then it is stated with examples,which interpretation approach is closer to the truth.

Anahtar Kelimeler

Tafseer, Tawil, Approach, Salaf, Khalaf.

Selefin ve Halefin Tevil Yaklaşımları ve Bunun Tefsire Yansımaları

Öz

Kavramlara yüklenen anlamlar, onlara yönelik yaklaşımların belirlenmesinde büyük bir öneme sahiptir. Dolayısıyla muhatabın bir kavram ile ilgili algısının mahiyetini doğru bir şekilde anlayabilmek için onun o kavrama yüklediği anlamları bilmek gerekir. Kimi zaman muhatapların kullandıkları kavramlar aynı olsa da onlarla kastettikleri manalar farklı olabilmektedir. Bu durum ise muhatapların arasında anlam karmaşasına neden olur. Bu tür kavramlardan biri de “Tevil”dir. Selef ile halefin tevil kavramına yükledikleri manaların birbirinden farklıdır. Bu durum iki tarafın tevil yaklaşımının da birbirinden farklı olmasını gerektirmiştir. Halef, tevil kavramına yüklenen farklı manaları göz önünde bulundurmaksızın selefin tevil yaklaşımını kendi tevil tanımıyla değerlendirmeye/belirlemeye çalışmıştır. Bu tutum ise halefin, selefin tevil yaklaşımını yanlış tanımasını ve tanıtmasını beraberinde getirmiştir. Bu farklı yaklaşımlar, selef ve halefin tefsirde değişik ve birbiriyle çelişen sonuçlara ulaşmalarıyla neticelenmiştir. Bu çalışmada, tevil kavramının “Arapçada, Kur’ân ve sünnette, ayrıca selef ve halef” dilindeki anlamları ortaya konulmuş, selef ve halefin farklı tevil yaklaşımları belirlenmeye çalışılmıştır. Bu yaklaşımların olumlu-olumsuz yönlerinden ve tefsir üzerindeki yansımalarından söz edilmiş, sonra da hangi tevil yaklaşımının doğruya daha yakın olduğu örneklerle belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Tevil, Yaklaşım, Selef, Halef.

Kaynakça

• ‘Askerî, Ebû Hilâl Hasan b. Abdullah. el-Evâil. Tanta: Dâru’l-Beşîr, 1408.
• ‘Askerî, Ebû Hilâl Hasan b. Abdullah. el-Furûku’l-luğaviyye. thk. Muhammed İbrahim Selîm. Kahire: Dâru’l-‘İlm, ts.
• ‘Askerî, Ebû Hilâl Hasan b. Abdullah. el-Vucûh ve’n-nezâir. thk. Muhammed Osman. Kahire: Mektebetu’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, 1428/2007.
• Abdullah b. Ahmed, Ebû Abdurrahman. es-Sunne. thk. Muhammed b. Sa‘îd b. Sâlim el-Kahtânî. Demmâm: Dâru İbni’l-Kayyim, 1406/1986.
• Ahfeş, Ebu’l-Hasan el-Mucâşi‘î. Me‘âni’l-Kur’ân. thk. Huda Mahmud Karâ‘a. Kahire: Mektebetu’l-Hancî, 1411/1990.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah. Müsnedu’l-imam Ahmed b. Hanbel. thk. Şu‘ayb el-Arnaût vd. b.y.: Muessesetu’r-Risâle, 1421/2001.
• Âlûsî, Ebu’l-Me‘âlî Mahmud Şükrî. Gâyetu’l-emânî fi’r-reddi ‘ala’n-Nebhânî. thk. Ebû Abdullah ed-Dânî b. Munîr Âlu Zehevî. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 1422/2001.
• Beğavî, Ebû Muhammed Huseyn b. Mes‘ûd. Me‘âlimu’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kur’ân, thk. Muhammed Abdullah en-Nemr vd. b.y.: Dâru Taybe, 1417/1997.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Huseyn. el-Esmâu ve’s-sıfât. thk. Abdullah b. Muhammed el-Hâşidî. Cidde: Mektebetu’s-Sevâdî, 1413/1993.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Huseyn. es-Sunenu’l-kubra. thk. M. Abdulkadir Ata. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1424/2003.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Huseyn. Ma‘rifetu’s-sunen ve’l-âsâr. thk. Abdulmu‘tî Emîn Kal‘ecî. Beyrut: Dâru Kuteybe, 1412/1991.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. thk. Muhammed Zuheyr b. Nâsır en-Nâsır. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 1422.
• Cessâs, Ebû Bekir Ahmed b. Ali. Ahkâmu’l-Kur’ân. thk. A. Muhammed Ali Şahin. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1415/1994.
• Cevaplar, Dini. “Kur’an’da Hırsızlığın Cezası El Kesmek midir? / Prof. Dr. Mehmet Okuyan”. Facebook. 12 Ocak 2019, 09:00. https://www.facebook.com/dinicevaplarcom/videos/511243366053899/?v=511243366053899
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd. es-Sıhâh tâcu’l-luğa ve sıhahu’l-‘arabiyye. thk. Ahmed Abdulgafur Attâr. Beyrut: Dâru’l-‘İlmi li’l-Melâyîn, 1407/1987.
• Cilara, Çağlar. “Ben Bu Dini Reddediyorum – Mustafa İslamoğlu”. YouTube. Yayın Tarihi 2 Ocak 2020. https://www.youtube.com/watch?v=aKMQ5cHSOvg
• Curcânî, Ali b. Muhammed. et-Ta‘rîfât. thk. Heyet. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1403/1983.
• Çalışkan, Necmettin. Kur’ân’ın İki Fıkhî Okunuşu Tahâvî’nin Ahkâmü’l-Kur’ân ve Şerhu Meâni’l-Âsâr’ı Karşılaştırmalı Örneği. Ankara: Araştırma Yayınları, 2018.
• Dâmiğânî, Ebû Abdullah Huseyn b. Muhammed. el-Vûcûhu ve’n-nezâiru li-elfâzi Kitâbi’l-Lâhi’l-‘Azîz. thk. Abdulhamid Ali. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, ts.
• Dârimî, Ebû Sa‘îd Osman b. Sa‘îd. er-Reddu ‘ala’l-Cehmiyye. thk. Bedr b. Abdullah el-Bedr. Kuveyt: Dâru İbni’l-Esîr, 1416/1995.
• Dârimî, Ebû Sa‘îd Osman b. Sa‘îd. Nakdu’d-Dârimî ‘ala’l-Merîsî. thk. Reşîd b. Hasan el-Elma‘î. b.y.: Mektebetu’r-Ruşd, 1418/1998.
• Durmuş, İsmail. “Mecaz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 02 Mart 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/mecaz
• Ebû Ubeyde, Ma‘mer b. Musenna et-Teymî. Mecâzu’l-Kur’ân. thk. Mehmet Fuat Sezgin. Kahire: Mektebetu’l-Hancî, 1381.
• Erdem, Eren. “Kur’ânda Hırsızın Elinin Kesilmesi Yazıyor mu?”. YouTube. Yayın Tarihi 18 Mart 2013. https://www.youtube.com/watch?v=r2-2Hgj7BBY&t=217s
• Eş‘arî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail. el-İbâne ‘an usûli’d-diyâne. thk. Fevkıyye Huseyn Mahmud. Kahire: Dâru’l-Ensâr, 1397.
• Eş‘arî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail. Makâlâtu’l-İslâmiyyîn ve ihtilafu’l-musallîn. thk. Nu‘aym Zerzûr. b.y.: el-Mektebetu’l-‘Asriyye, 1426/2005.
• Fahreddin er-Râzî, Muhammed b. Ömer. Esâsu’t-takdîs. thk. Ahmet Hicâzî es-Sekkâ. Kahire: Mektebetu’l-Kulliyyâti’l-Ezheriyye. 1406/1986.
• Ferrâ, Ebû Zekeriyâ Yahya b. Ziyâd. Me‘âni’l-Kur’ân. thk. Ahmed Yûsuf en-Necâtî vd. Mısır: Dâru’l-Mısriyye, ts.
• Hâkim, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah. el-Mustedreku ‘ala’s-Sahîhayn. thk. Mustafa Abdulkadir Ata. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1411/1990.
• Herevî, Ebû Ubeyd Ahmed b. Muhammed. el-Garîbeyn fi’l-Kur’âni ve’l-Hadîs. thk. Ahmed F. el-Mezîdî. Suudi Arabistan: Mektebetu Nizâr Mustafa el-Bâz, 1419/1999.
• Hîrî, Ebû Abdurrahman İsmail b. Ahmed. Vucûhu’l-Kur’ân. thk. Fadlurrahman Abdulalim el-Afgânî. Mekke: y.y., 1404/1984.
• Huvvârî, Hûd b. Muhakkem. Tefsîru kitâbi’l-Lâhi’l-‘Azîz. thk. Balhac b. Sa‘îd Şerîfî. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1990.
• İbn ‘Arefe, Ebû Ali Hasan. Cuz’u Hasan b. ‘Arefe. thk. Abdurrahman b. Abdulcebbâr el-Feryuvâî. Kuveyt: Dâru’l-Aksa, 1406/1985.
• İbn ‘Âşûr, Muhammed et-Tâhir. et-Tehrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnusiyye, 1984.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Yûsuf. et-Temhîd limâ fi’l-Muvatta mine’l-me‘ânî ve’l-esânîd. thk. Mustafa b. Muhammed el-‘Alevî – Muhammed Abdulkebîr el-Bekrî. nşr. Vizâratu ‘Umumi’l-Evkâf. Mağrip: y.y., 1387.
• İbn Cerîr et-Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turkî. b.y.: Dâru Hicr, 1422/2001.
• İbn Cerîr et-Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed. Tehzîbu’l-âsâr ve tafsîlu’s-sâbiti ‘an Rasulillâh mine’l-ahbâr. thk. Mahmud Muhammed Şâkir. Kahire: Matba‘atu’l-Medenî, ts.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman. Tefsîru İbn Ebî Hâtim. thk. Es‘ad Muhammed et-Tîb. Suudi Arabistan: Mektebetu Nizâr Mustafa el-Bâz, 1419.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed. el-Musannef. Lübnan: Dâru’t-Tâc, 1409/1989.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Osman. el-‘Arşu ve mâ ruviye fîhi. thk. Muhammed b. Halîfe b. Ali et-Temîmî. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 1418/1998.
• İbn Ebi’l-‘İzz, Sadruddin el-Hanefî. Şerhu’l-‘akîdeti’t-tahâviyye. thk. Şu‘ayb el-Arnaût – Abdullah b. Muhsin et-Turkî. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1417/1997.
• İbn Fâris, Ebu’l-Huseyn Ahmed. Makâyîsu’l-luğa. thk. Abdusselam Muhammed Harun. b.y.: Dâru’l-Fikr, 1399/1979.
• İbn Fâris, Ebu’l-Huseyn Ahmed. Mucmelu’l-luğa. thk. Zuheyr Abdulmuhsin Sultan. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1406/1986.
• İbn Hacer el-‘Askalânî, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali. Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1379.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed. Sahîhu İbni Hibbân. thk. Şu‘ayb el-Arnaût. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1408/1988.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdulmelik. es-Sîretu’n-nebeviyye. thk. Mustafa es-Seka vd. nşr. Matba‘atu Mustafa el-Bâbî. Mısır: y.y., 1375/1955.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turkî. b.y.: Dâru Hicr, 1418/1997.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm. thk. Sâmî b. Muhammed Selâme. b.y.: Dâru Taybe, 1420/1999.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddin. Zemmu’t-te‘vîl. thk. Bedr b. Abdullah el-Bedr. Kuveyt: ed-Dâru’s-Selefiyye, 1406.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî. Te’vîlu muşkili’l-Kur’ân. thk. İbrahim Şemsuddin. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, ts.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî. Te’vîlu Muhtelefi’l-Hadîs. b.y.: el-Mektebu’l-İslâmî, 1419/1999.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemaleddin el-Ensârî. Lisânu’l-‘Arab. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414.
• İbn Sîde, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail. el-Muhkem ve’l-muhîtu’l-a‘zam. thk. Abdulhamid Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1421/2000.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-‘Abbâs Ahmed b. Abdulhalim el-Harrânî. el-Cevâbu’s-sahîh limen beddele dîne’l-Mesîh. thk. Ali b. Hasan vd. Suudi Arabistan: Dâru’l-‘Âsima, 1419/1999.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-‘Abbâs Ahmed b. Abdulhalim el-Harrânî. el-İklîl fi’l-muteşâbihi ve’t-te’vîl. İskenderiyye: Dâru’l-Îmân, ts.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-‘Abbâs Ahmed b. Abdulhalim el-Harrânî. er-Risâletu’l-medeniyye. thk. Velid b. Abdurrahman el-Feryân. b.y.: y.y., 1408.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-‘Abbâs Ahmed b. Abdulhalim el-Harrânî. es-Safediyye. thk. Muhammed Reşâd Sâlim. Mısır: Mektebetu İbni Teymiyye, 1406.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-‘Abbâs Ahmed b. Abdulhalim el-Harrânî. Mecmû‘u’l-fetâvâ. thk. Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsım. nşr. M. Fehd. Medine: y.y., 1416/1995.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-‘Abbâs Ahmed b. Abdulhalim el-Harrânî. Beyânu telbîsi’l-Cehmiyye fî te’sîsi bida‘ihimi’l-kelâmiyye. thk. Heyet. nşr. Mecme‘u’l-Melik Fehd. b.y.: y.y., 1426.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-‘Abbâs Ahmed b. Abdulhalim el-Harrânî. el-Fetâva’l-hameviyyetu’l-kubra. thk. Hamed b. Abdulmuhsin et-Tuveycirî. Riyad: Dâru’s-Sumay‘î, 1425/2004.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-‘Abbâs Ahmed b. Abdulhalim el-Harrânî. er-Risâletu’l-‘arşiyye. Kahire: el-Matba‘atu’s-Selefiyye, 1399.
• İbnu’l-‘Arabî, Ebû Bekir Muhammed b. Abdullah. Ahkâmu’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1424/2003.
• İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. Garîbu’l-hadîs. thk. A. Emîn el-Kal‘ecî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1405/1985.
• İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. Nuzhetu’l-a‘yuni’n-nevâzir fî ‘ilmi’l-vucûhi ve’n-nezâir. thk. Muhammed Abdulkerim Kâzım er-Râzî. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1404/1984.
• İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. Zâdu’l-Mesîr fî ‘İlmi’t-Tefsîr. thk. Abdurrezzâk el-Mehdî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1422.
• İbnu’l-Esîr, Ebu’s-Se‘âdât Mecduddin. en-Nihâye fî garîbi’l-hadîsi ve’l-eser. thk. Tâhir Ahmed ez-Zâvî – Mahmud Muhammed et-Tanâhî. Beyrut: el-Mektebetu’l-‘İlmiyye, 1399/1979.
• İbnu’l-Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdullah Muhammed. İctimâ‘u’c-cuyûşi’l-İslâmiyye ‘ala harbi’l-Muattılati ve’l-Cehmiyye. thk. Zâid b. Ahmed en-Nuşeyrî. Beyrut: Dâru İbni Hazm, 1440/2019.
• İbnu’l-Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdullah Muhammed. Metnu’l-kasîdeti’n-nûniyye. Kahire: Mektebetu İbni Teymiyye, 1417.
• İbnu’l-Mevsılî, Muhammed b. Muhammed. Muhtasaru’s-savâ‘iku’l-mursele ‘ala’l-Cehmiyyeti ve’l-Mu‘attıla. thk. Seyyid İbrahim. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1422/2001.
• İlahi Bahş, Hâdim Huseyn. el-Kur’âniyyûn ve şubuhâtuhum havle’s-Sunne. nşr. Mektebetu’s-Sıddîk. Tâif: y.y., 1421/2000.
• Kaplan, Abdurrahim. “Tefsir Usul ve Tarih”. İslami İlimlere Giriş. ed. Mahmut Samar. 284-318. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2021.
• Kâri’, Hârûn b. Mûsa. el-Vucûhu ve’n-nezâiru fi’l-Kur’âni’l-Kerîm. thk. Hâtim Sâlih ed-Dâmin. Bağdat: Dâru Saddâm, 1409/1988.
• Kâsım b. Sellâm, Ebû Ubeyd. Garîbu’l-hadîs. thk. Muhammed Abdulmu‘îd Han. nşr. Matba‘atu Dâirati’l-Me‘ârifi’l-‘Usmâniyye. Haydarabad: y.y., 1384/1964.
• Kavvâmu’s-Sunne, Ebu’l-Kâsım İsmail b. Muhammed. el-Hucce fî beyâni’l-mehacce. thk. Muhammed b. Rabî‘ el-Medhalî. Riyad: Dâru’r-Râye, 1419/1999.
• Kocabaş, Savaş. “Hırsızlık Âyetinde ‘El Kesme’nin ‘Güç Kesme ve Engelleme’ Şeklindeki Modern Yorumunun Analizi”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 18/35 (Nisan 2020), 215-252.
• Kur’ân Yolu. Erişim 07 Mart 2022. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘u li-ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed el-Berdûnî – İbrahim Atfîş. Kahire: Dâru’l-Kutubi’l-Mısriyye, 1384/1964.
• Lâlekâî, Ebu’l-Kâsım Hibetullah b. Hasan. Şerhu usûli i‘tikâdi Ehli’s-Sunneti ve’l-Cemâ‘a. thk. Ahmed b. Sa‘d b. Hamdân el-Gâmidî. Suudi Arabistan: Dâru Taybe, 1423/2003.
• Mâcişûn, Ebû Abdullah Abdulaziz b. Abdullah. el-Hac. thk. Miklos Muranyi. b.y.: Dâru İbni Hazm, 1428/2007.
• Mâlik, Mâlik b. Enes. el-Muvatta. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 1406/1985.
• Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtu Ehli’s-Sunne. thk. Mecdî Beslûm. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1426/2005.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed. en-Nuketu ve’l-‘uyûn. thk. Seyyid b. Abdulmaksûd b. Abdurrahim. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, ts.
• Mukâtil b. Süleyman, Ebu’l-Hasan el-Ezdî. Tefsiru Mukâtil b. Süleyman. thk. Abdullah M. Şehhâte. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâs, 1423.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. Haccâc. Sahîh-u Müslim. thk. Muhammed F. Abdulbâkî. nşr. Matba‘atu Îsa el-Bâbî. Kahire: y.y., 1374/1955.
• Nehhâs, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed. Me‘âni’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ali es-Sâbûnî. nşr. Câmi‘atu Ummi’l-Kura. Mekke: y.y., 1409.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şu‘ayb. es-Sunenu’l-kubra. thk. Hasan A. Çelebî. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1421/2001.
• Nevevî, Ebû Zekeriyâ Muhyiddin Yahya b. Şeref. el-Minhâc şerhu Sahîh-i Muslim b. Haccâc,. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 1392.
• Nu‘aym b. Hammâd, Ebû Abdullah. el-Fiten. thk. Semîr Emîn ez-Zuheyrî. Kahire: Mektebetu’t-Tevhîd, 1412.
• Okşar, Yusuf. “Muhammed Bin Eşref Şemsüddin Es-Semerkandȋ’nin Astronomi Anlayışı ve Kevnî Ayetler Bağlamında Tefsir Metodu”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 14/40 (2017), 423-444.
• Özen, Şükrü. “Mâtürîdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 02 Mart 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/maturidi
• Râgıb, Huseyn b. Muhammed el-İsfahânî. el-Mufredât fî garîbi’l-Kur’ân. thk. Safvân Adnân ed-Dâvudî. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1412.
• Râgıb, Huseyn b. Muhammed el-İsfahânî. Mukaddimetu câmi‘i’t-tefâsîr. thk. Ahmet Hasan Ferhat. Kuveyt: Dâru’d-De‘ve, 1405/1984.
• Râzî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ebî Bekir. Muhtâru’s-sıhâh. thk. Yûsuf Muhammed. Beyrut: el-Mektebetu’l-‘Asriyye, 1420/1999.
• Sa‘lebî, Ebû İshak Ahmed b. İbrahim. el-Keşfu ve’l-beyân ‘an tefsîri’l-Kur’ân. thk. Heyet. Cidde: Dâru’t-Tefsîr, 1436/2015.
• Semerkandî, Ebu’l-Leys Nasr b. Muhammed. Bahru’l-‘Ulûm. b.y.: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1413/1993.
• Serîrî, Ebu’t-Tayyib Mevlûd. el-Kânûn fî tefsîri’n-nusûsi’ş-şer‘iyye. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1427/2006.
• Sicistânî, Ebû Bekir Muhammed b. Uzeyz. Garîbu’l-Kur’ân. thk. Muhammed Edîb Abdulvâhid Cemrân. Suriye: Dâru Kuteybe, 1416/1995.
• Sıcak, Ahmet Sait. Kur’an Tefsirinde Öznellik. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017.
• Sıcak, Ahmet Sait. Tefsirde Spekülatif Yorum Ashâbü’l-Karye Örneği. Ankara: Araştırma Yayınları, 2021.
• Suyûtî, Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekir. el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed İbrahim. nşr. el-Hey’etu’l-Misriyyetu’l-‘Âmmetu li’l-Kitâb. b.y.: y.y., 1394/1974.
• Şâfi‘î, Ebû Abdullah Muhammed b. İdrîs. el-Müsned. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1400.
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed. el-Mu‘cemu’l-kebîr. thk. Hamdî b. Abdulmecîd es-Selefî. Kahire: Mektebetu İbni Teymiyye, 1415/1994.
• Tabersî, Ebû Ali el-Fadl b. Hasan. Mecme‘u’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Murtada, 1427/2006.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed. Ahkâmu’l-Kur’ân. thk. Sadettin Ünal. nşr. Merkezu’l-Buhûsi’l-İslâmiyye. İstanbul: y.y., 1995-1998.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed. Şerhu me‘âni’l-âsâr. thk. Muhammed Z. en-Neccâr – Muhammed Seyyid Câdu’l-Hak. b.y.: ‘Âlemu’l-Kutub, 1414/1994.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed. Şerhu muşkili’l-âsâr. thk. Şu‘ayb el-Arnaût. b.y.: Muessesetu’r-Risâle, 1415/1994.
• Tayyâr, Musâ‘id b. Süleyman b. Nâsır. Mefhûmu’t-tefsîr ve’te’vîl ve’l-istinbât ve’t-tedebbur ve’l-mufessir. Suudi Arabistan: Dâru İbni’l-Cevzî, 1427.
• Tirmizî, Ebû Îsa Muhammed b. Îsa. Sunenu’t-Tirmizî. thk. Ahmed Muhammed Şâkir vd. nşr. Matbaatu Mustafa el-Bâbî el-Halebî. Mısır: y.y., 1395/1975.
• Videolar, Karma. “Hırsızlıkta El Kesme Meselesi –Bayraktar Bayraklı”. YouTube. Yayın Tarihi 25 Aralık 2021. https://www.youtube.com/watch?v=ouZrCzIiWVE
• Zehebî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. el-‘Arş. thk. Muhammed et-Temîmî. nşr. ‘İmâdetu’l-Bahsi’l-‘İlmi bi’l-Câmi‘ati’l-İslâmiyye. Medine: y.y., 1424/2003.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmud b. Amr. el-Keşşâf ‘an hakâiki gavâmidi’t-tenzîl. Beyrut: Dâru’l-Kİtâbi’l-‘Arabî, 1407.
• Zerkeşî, Muhammed b. Abdullah. el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. b.y.: Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-‘Arabiyye, 1376/1957.
• Zürkânî, Muhammed Abdulazim. Menâhilu’l-‘irfân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. nşr. Matbaatu İsa el-Bâbî. b.y.: y.y., ts.