İstahrî’nin Fıkhî Yönü ve İbadetler Bağlamında Muhalif Görüşleri

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 209 - 231, 24.12.2022

İbrahim Sizgen

Öz

Bulunduğu dönemin müctehidlerinden temel İslâmî ilimleri aldıktan sonra fıkıh ilmine yoğunlaşan İstahrî (ö. 328/940), başta Bağdat Şâfiî hukukçusu Enmâtî (ö. 288/901) olmak üzere birçok müctehidin ilmî eğitimine iştirak ederek zekâsı yanında fıkhî meseleleri kavrama yetisiyle ulemanın dikkatini çekmiştir. Bu nedenle İstahrî, müctehidlerin övgü ve iltifatlarına mazhar olmuştur.
Bu çalışmada, üçüncü neslin önde gelen fukahasından sayılan İstahrî’nin kısaca hayatına, eğitimine ve eserlerine değinilmiş, sonra ibadetler ekseninde mezhebe muhalif bazı görüşleri incelenmiştir. Bu çalışmada İstahrî’yi müntesibi olduğu mezhebe muhalefet etmeye sevk eden sâikler tespit edilerek onun fıkhî yönü ortaya konulmuştur. İstahrî’nin hayatına yer verilen tabakât kaynaklarında başta fürû-ı fıkıh sahasında olmak üzere birden fazla eser telif ettiği belirtilse de kendisinden ictihâdî görüşlerini ihtiva ettiği derli toplu bir kitap –görüldüğü kadarıyla- günümüze intikal etmemiştir. Ancak şu kadarı var ki onun söz konusu ictihâdî görüşlerine Şâfiî mezhebinin birçok kaynaklarında yer verildiğine rastlanmıştır.
İstahrî, Râfiî el-Kazvînî (ö. 623/1226) ve Nevevî (ö. 676/1277) tarafından mezhepte müftâ bih kabul edilen görüşlere ekseriyetle muvafık kalsa da bazı meselelerde mezhebe muhalif davranarak farklı görüşler ileri sürdüğü görülmüştür. Hiç şüphesiz bunda İstahrî’nin fıkhî birikimi başta olmak üzere fukaha arasında münazaracı, istidlâl metodunu arz etmedeki becerisinin kavî olması yanında ictihad ameliyesini etkin bir şekilde kullanmasının da rolü büyüktür. İstahrî’nin mezhebe büyük zenginlik kazandıran farklı görüşleri, -her ne kadar Şâfiî fukahası tarafından tenkide tabi tutulsa da- ictihad açısından dikkate değer görülmüştür. Kaldı ki onun ictihâdî şöhreti sadece müntesibi olduğu mezheple sınırlı kalmayıp başta Hanefî mezhebi olmak üzere Mâlikî, Hanbelî ve Zâhirî mezheplerinin fıkıh kaynaklarında kendine yer bulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Müctehid, İstahrî, Ashâbü'l-vücûh, İbadet, Mujtahid, İstahri, ashabu, worship

The Fiqh Aspect of Istahri and his Opposition Views in the Context of Worship

Öz

The mujtahids of the ashabu'l-wujuh have a great importance in Shafi'i Fiqh. Because it is accepted that these mujtahids have existed since Imam Shafii. Therefore, they have had a great role and influence in the Shafi'i sect with their positions and their views, especially in the emergence and development of the Shafi'i sect.
İstahri, who is regarded as one of the Companions who concentrated on the science of fiqh after taking lessons in Islamic sciences, one of the mujtahids of the period, participated in the scientific education of many mujtahids, especially the Baghdad Shafi'i jurist Enmati (d. 288/901), and attracted the attention of the scholars with his intelligence as well as his ability to comprehend fiqh issues. Because of this, Istahri was praised and complimented by the mujtahids. Thanks with his knowledge of fiqh, he was appointed “qadi” by the caliphs of the period to decipher the sharia conflicts that were deciphering among the people in Qom Province, one of the important religious centers of Iran, and in Sicistan, which is now the border region between Iran and Afghanistan. He was appointed to Baghdad, which is one of the centers of science, culture and history of the Islamic world, as "muhtasib" in order to supervise public morals and public order. In the biography sources, which include the life of İstahri, it is stated that he wrote more than one book, especially in the field of fiqh. A tidy book containing this ijtihâd views has not reached our day -as far as it can be seen-. However, it has been found that his ijtihad views are included in many sources of the Shafi'i school.
Although İstahri mostly agrees with the views accepted as muftâ bih in the madhab by Rafi al-Kazvini (d. 623/1226) and Nevevi (d. 676/1277), it has been seen that he put forward different views by acting against the madhab on some issues. Undoubtedly, İstahri's knowledge of debating, strong use of evidence method and effective use of ijtihad have a great role in this. Istahri's different views, which enriched the sect, were considered remarkable in terms of ijtihad, although they were criticized by the Shafi'i scholars and these views are mainly of Mâverdî's (d. 450/1058) al-Havi'l-kebir, Şîrâzî's (d. 476/1083) al-Muhezzeb, Cüveynî's (d. 478/1085) It has been mentioned in many Shafi'i fiqh works, especially his Nihayat al-matlab. Moreover, it cannot be said that his ijtihâdi reputation was limited only to the sect of which he was a follower. Because the views and preferences put forward by Istahri have been examined in many works that are subject to classification in a mukaran way, as well as the fiqh sources of the Maliki, Hanbali and Zahiri sects, especially the Hanafi sect.
In this study, after briefly mentioning the life and scientific personality of İstahri, who is considered as one of the leading fuqaha of the third generation, who is evaluated in the category of "ashâb al-wücûh" in the order of Shafi'i mujtahid, some of his opinions against the sect will be examined in the axis of worship. With the study in question, the motives that led Istahri to oppose the sect he is a follower of will be determined and his fiqh aspect will be revealed.

Anahtar Kelimeler

Mujtahid, İstahri, ashabu, worship

Kaynakça

• Apaydın, H. Yunus. “Humus”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/366-367. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Atar, Fahrettin. “Şürût ve Sicillât”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/270-273. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Aynî, Bedrüddîn Muhammed b. Ahmed. el-Binâye şerhu’l-Hidâye. thk. Emîn Sâlih Şa‘bân, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Beğavî, Ebû Muhammed el-Huseyn b. Mes‘ûd. Şerhu’s-sünne. thk. Şuʻayb el-Arnaût-Züheyr eş-Şâvîş, Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1983.
• Bağdâdî, Ebûbekir Ahmed b. Ali. Târîhu Bağdâd. thk. Beşşâr ‘Avvâd, Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 2001.
• Berâziʻî, Ebû Saîd Halef b. Ebi’l-Kâsım. et-Tehzîb fi’htisâri’l-Müdevvene. nşr. Muhammed el-Emîn, Dubai: Dâru’l-Bühûs li’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye ve İhyâi’t-Türâs, 2002.
• Buhûtî, Mansûr b. Yûnus. er-Ravdu’l-murbiʻ şerhu Zâdi’l-müstakniʻ. thrc. Abdülkuddûs Muhammed Nezîr, Riyad-Beyrut: Dâru’l-Müeyyed-Müessesetü’r-Risâle ts.
• Cebrîn, Abdullah b. Abdilazîz. Teshîlu’l-fıkh. Riyad: Medâru’l-Vatan, 2015.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd. es-Sıhâh. thk. Ahmed Abdülğafûr Attâr, Beyrut: Dâru'l-İlm li'l-Melâyîn, 1987.
• Cezîrî, Abdurrahmân b. Muhammed b. İvaz. el-Fıkh ʿale’l-mezâhibi’l-erbaʿa, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2015.
• Cuğaym, Numan. Medhalun ile’l-mezhebi’ş-Şâfiî (ricâluhû ve usûluhû ve kütübühû ve ıstılâhâtuhû. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2011.
• Cüveynî, Ebü’l-Meʻâlî Abdülmelik b. Abdillâh. Nihâyetü’l-matlab fî dirâyeti’l-mezheb. thk. Abdülazîm Mahmûd ed-Dîb, Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 2007.
• Derdîr, Ebü’l-Berekât Ahmed b. Muhammed. eş-Şerhu’l-kebîr. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, ts.
• Dimyâtî, Ebûbekir Muhammed Şettâ. İ’ânetu’t-tâlibîn. Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-‘Arabî, Halep: Şeriketu İsa el-Bâb, ts.
• Dımaşkî, Ebû Abdillah Sadruddîn Muhammed b. Abdirrahmân. Rahmetu’l-ümme fî ihtilâfi’l-eimme. nşr. Muhammed Abdulhalik ez-Zenâtî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1971.
• Ensârî, Ebû Yahyâ Zekeriyyâ b. Muhammed. Esne’l-metâlib şerhu Ravzi’t-tâlib. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, 1313.
• Erdebîlî, Cemâlüddîn Yûsuf b. İbrâhîm. el-Envâr li a‘mâli’l-ebrâr. thk. Muhammed Seyyid Osman, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1971.
• Erkal, Mehmet. “Zekât”, TDV İslâm Ansiklopedisi. 44/205. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Fazlıoğlu, İhsan. “Cebir”, TDV İslâm Ansiklopedisi. 5/195. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Feşnî, Şihâbuddîn Ahmed b. Hicâzî. Tehzîbu tuhfeti’l-habîb fî şerhi Nihâyeti’t-tedrîb. nşr. Müslim er-Ricâl, yy. 1996.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. el-Vasît fi’l-mezheb. thk. Ahmed Mahmud İbrahim, Kahire: Dâru’s-Selâm, h. 1417.
• Hacı Halife, Mustafa b. Abdillâh er-Rûmî. Keşfü’z-zunûn ʻan esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Haskefî, Alâüddîn Muhammed b. Ali. ed-Durru’l-muhtâr. nşr. Abdülmünʻim Halîl İbrâhîm, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• Heyet, el-Fıkhu’l-menhecî. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1996.
• Heytemî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Muhammed. Tuhfetu’l-muhtâc fî şerhi’l-Minhâc. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, ts.
• Heytû, Muhammed Hasan. el-İctihâd ve tabakâtu müctehidi’ş-şâfiîye. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1988.
• Hüseynî, Takiyuddîn Ebûbekir b. Muhammed. Kifâyetu’l-ahyâr fî halli Ğâyeti’l-ihtisâr. thk. Ali Abdulhamid Baltacî, Dımaşk: Dâru’l-Hayr, 1994.
• Hırakî, Ebü’l-Kāsım Ömer b. Hüseyn b. Abdillâh. Metnu’l-Hırakî ‘alâ mezhebi Ebî Abdillâh Ahmed b. Hanbel eş-Şeybânî. Dâru’s-Sahabe li’t-Turâs, yy. 1993.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdillâh. et-Temhîd li-mâ fi’l-Muvatta mine’l-meʻânî ve’l-esânîd. nşr. Mustafâ b. Ahmed el-Alevî-Muhammed Abdülkebîr el-Bekrî, Mağrib: Vezâretü Umûmi’l-Evkâf ve’ş-Şüûni’l-İslâmiyye, 1967.
• İbn Battâl, Ebü’l-Hasen Ali b. Halef. Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. nşr. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhîm, Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2003.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî. el-Muntazam fî târîhi’l-mülûk ve’l-ümem. Beyrut: Dâru Sâdır, h. 1358.
• İbn Dakîkul‘îd, Ebü’l-Feth Muhammed b. Ali. Şerhu’l-İlmâm bi-ehâdîsi’l-ahkâm. nşr. Muhammed Hallûf el-Abdullah, Dımaşk: Dâru’n-Nevâdir, 2009.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’s-Se‘âdât el-Mübârek b. Muhammed. Câmi‘u’l-usûl fî ehâdîsi’r-Rasûl. thk. Abdülkâdir el-Arnavût ve dğ., Dımaşk-Beyrut: Mektebetü’l-Hulvânî-Mektebetü Dâri’l-Beyân, 1969-1972.
• İbnü’l-Faradî, Ebü’l-Velîd Abdullah b. Muhammed. Târîhu’l-ʻulemâ ve’r-ruvât li’l-ʻilm bi’l-Endelüs. nşr. İzzet el-Attâr Hüseynî, Kahire: Matbaʻatü’l-Medenî, 1988.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed. el-Muhallâ bi’l-âsâr. thk. Abdülğaffâr Süleymân el-Bendârî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• İbn Kâdî Şühbe, Takıyyüddîn Ebû Bekr b. Ahmed b. Muhammed. Tabakâtu’ş-şâfiîyye. thk. Hafız Abdülalim Han, Beyrut: ‘Âlemu’l-Kütüb, h. 1407.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmâîl b. Ömer. Tabakâtü’l-fukahâi’ş-Şâfiʻiyyîn, nşr. Ahmed Ömer Hâşim-Muhammed Ali Zeynühüm, Kahire: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, 1993.
• İbn Kudâme, Ebü’l-Ferec Abdurrahmân b. Muhammed. eş-Şerhu’l-kebîr ʻalâ metni’l-Mukniʻ. (el-Muğnî içinde) Beyrut: Dâru’l-Menâr, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1983.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed. el-Muğnî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1405.
• İbnü’l-Lahhâm, Ebü’l-Hasen Alâüddîn Alî b. Muhammed b. Alî el-Ba‘lî ed-Dımaşkî. el-İhtiyârâtu’l-fıkhiyye. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1978.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem. Muhtasaru Târîhi Dımaşk. thk. Rûhiyye en-Nehhâs vd., Dımaşk: 1984.
• İbn Müflih, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Müflih. Kitâbü’l-Fürû‘. (Tashîhu’l-Fürû‘ ile birlikte) thk. Abdullah b. Abdilmuhsin et-Türkî, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2003.
• İbn Müflih, Ebû İshâk İbrâhîm b. Muhammed. el-Mübdiʻ fî şerhi’l-Mukniʻ. nşr. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmâil eş-Şâfiʻî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• İbnü’l-Mülakkın, Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Alî b. Ahmed. Hulâsatu’l-bedri’l-münîr fî tahrîci kitâbi’ş-Şerhi’l-kebîr li’r-Râfi‘î. thk. Hamdi Abdülmecid, Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 1410.
• İbnü’n-Nedîm, Ebü’l-Ferec Muhammed b. Ebî Ya‘kûb. el-Fihrist. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1978.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm. el-Bahru’r-râik şerhu Kenzi’d-dakâik. nşr. Zekeriyyâ Umeyrât, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn. Tabakâtu’l-fukahâi’ş-şâfiîyye. thk. Muhyeddîn Ali Necîb, Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmî, 1992.
• ---------- Edebü’l-müftî ve’l-müsteftî. nşr. Muvaffak Abdullah Abdülkadir, Medine-Beyrut: Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem-Âlemü’l-Kütüb 1986.
• ---------- Fetâvâ ve mesâil İbni’s-Salâh fi’t-tefsîr ve’l-hadîs ve’l-usûl ve’l-fıkh. thk. Abdülmuʻtî Emin Kalʻacî, Beyrut: 1986.
• ---------- Şerhu müşkili’l-Vasît. thk. A. Halife, Suudi Arabistan: Dâru Kunûzi İşbîliyyâ, 2011.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ahmed b. Abdülhalîm. el-Fetâva’l-kübrâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987.
• İmrânî, Ebü’l-Huseyn Yahyâ b. Ebi’l-Hayr. el-Beyân fî mezhebi’l-İmâmi’ş-Şâfiʻî. nşr. Kâsım Muhammed en-Nûrî, Cidd: Dâru’l-Minhâc, 2000.
• İsmâil Paşa. Hediyyetü’l-ʻârifîn esmâü’l-müellifîn ve âsârü’l-musannifîn. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1951-1955.
• İsnevî, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdürrahîm b. el-Hasen. Tabakâtu’ş-şâfiîyye. nşr: Kemâl Yûsuf el-Hût, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
• Kâdî İyâz, İyâz b. Mûsâ. İkmâlü’l-Muʻlim bi-fevâidi Müslim. thk. Yahyâ İsmâʻîl, Mansûre: Dâru’l-Vefâ, 1998.
• Kâf, Hasan b. Ahmed b. Muhammed. el-Ehemm fî fıkh Tâlibi’l-‘ilm. Yemen: Dâru’l-Mîrâsi’n-Nebevî, ts.
• Kaffâl, Ebubekir Muhammed b. Ahmed. Hilyetu’l-‘ulemâ fî ma’rifeti mezâhibi’l-fukaha. thk. Yasin Ahmed, Beyrut: Dâru’l-Erkam, 1980.
• Karadâvî, Yûsuf. Fıkhu’z-zekât dirâseten mukâreneten liahkâmihâ ve felsefetihâ fî dav’il-Kur’ân ve’s-sünne. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1973.
• Karavî, Muhammed el-Arabî. el-Hulâsatü’l-fıkhiyye ʻalâ mezhebi’s-sâdeti’l-Mâlikiyye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd. Bedâiʻu’s-sanâiʻ fî tertîbi’ş-şerâiʻ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
• Kastallânî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. İrşâdu’s-sârî lişerhi Sahîhi’l-Buhârî. Mısır: el-Matbaatu’l-Kübra’l-Emîrî, h. 1323.
• Kelvezânî, Ebü’l-Hattâb Mahfûz b. Ahmed. el-Hidâye ʻalâ mezhebi’l-İmâm Ebî Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. thk. Abdüllatîf Hamîm-Mâhir Yâsîn el-Fahl, Kuveyt: Müessesetü Garâs, 2004.
• Kevsec, Ebû Yaʻkûb İshâk b. Mansûr. Mesâilü’l-İmâm Ahmed bin Hanbel ve İshâk bin Râhûye. thk. Muhammed b. Abdillah ez-Zâhim, Medine: Câmiʻatü’l-İslâmiyye, 2004.
• Mağribî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed. Mevâhibu'l-celîl li şerhi Muhtasari’l-Halîl. thk. Zekeriyyâ ‘Umeyrât, Beyrut: Dâru Âlemi’l-Kütüb, yy. 2003.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed. el-Hâvi’l-kebîr. nşr. Ali Muhammed Muʻavvaz-Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Merdâvî, Ebü’l-Hasen Ali b. Süleymân. el-İnsâf fî maʻrifeti’r-râcih mine’l-hilâf ʻalâ mezhebi’l-İmâmi’l-mübeccel Ahmed b. Hanbel. nşr. Muhammed Hâmid el-Fıkî, Kahire: Matbaʻatü’s-Sünneti’l-Muhammediyye, 1955-1956.
• Mevvâk, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yûsuf. et-Tâc ve’l-iklîl li-Muhtasarı Halîl. nşr. Zekeriyyâ Umeyrât, Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 2003.
• Mübârekfûrî, Muhammed b. Abdirrahmân. Tuhfetü’l-ahvezî bi-şerhi Câmi‘i’t-Tirmizî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn b. Şeref. Tehzîbü’l-esmâ ve’l-lüğât. nşr. Komisyon, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• ---------- Ravdatu’t-tâlibîn ve ʻumdetü’l-müttakîn. nşr. Züheyr eş-Şâvîş, Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1991.
• ---------- Sahîhu Müslim bi-şerhi’n-Nevevî. Mısır: el-Matba‘atü’l-Mısriyye, 1929-1930.
• Okuyucu, Nail. “İstahrî, Ebû Saîd”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 1/669. İstanbul: TDV Yay. 2016
• Râfiʻî, Ebü’l-Kâsım Abdülkerîm b. Muhammed. el-ʻAzîz şerhu’l-Vecîz. thk. Ali Muhammed Muʻavviz - Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Râzî, Ebû Abdillâh b. Ebî Bekr. Muhtâru’s-sıhâh. Beyrut: Mektebetü Lübnân, 1986.
• Remlî, Şemsüddîn Muhammed b. Ebi’l-Abbâs. Nihâyetu’l-muhtâc ilâ şerhi’l-Minhâc. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• Rûyânî, Ebü’l-Mehâsin Fahrülislâm Abdülvâhid b. İsmâîl. Bahru’l-mezheb fî furû‘i’ş-şâfiîyye. thk. Târık Fethî es-Seyyid, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• Selkînî, İbrahim b. Muhammed. el-Fıkhu’l-İslâmî ahkâmu’l-‘ibâdât. Mektebetu Lübnan: Dâru’l-‘Ulûm, 2014.
• Semerkandî, Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed. Tuhfetü’l-fukahâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1984.
• Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1989.
• Sübkî, Ebû Nasr Tâcüddîn Abdülvehhâb b. Alî b. Abdilkâfî. Tabakâtu’ş-şâfiî’yyeti’l-kübrâ. thk. Mahmud Muhammed et-Tanâcî, Dâru Hicr, byy h. 1413.
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs. el-Ümm. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1983.
• Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ. el-Muvâfakât. thk. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasen, Huber: Dâru İbni Affân, 1997.
• Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Muhammed. Neylü’l-evṭâr şerḥu Münteka’l-ahbâr. Lübnan: Beytu’l-Efkâri’d-Düveliyye, 2004.
• ---------- es-Seylu’l-cerrâru’l-mütedeffık ‘alâ hadâiki’l-ezhâr. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2004.
• Şeybânî, Muhammed b. el-Hasen. Kitâbü’l-Asl. thk. Ebü’l-Vefâ el-Efgânî, Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1990.
• Şîrâzî, Ebû İshâk Cemâlüddîn İbrâhîm b. Alî. Tabakâtü’l-fukahâ. nşr: İhsân Abbâs, Beyrut: Dâru’r-Râidi’l-Arabî, 1970.
• ---------- el-Mühezzeb fî fıkhi’l-İmami’ş-Şâfiî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb. Muğni’l-muhtâc ilâ ma‘rifeti me‘ânî elfâzi’l-Minhâc. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• --------- el-İknâ‘ fî halli elfâzi Ebî Şucâ‘. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1415.
• Taberânî, Süleymân b. Ahmed. el-Muʻcemü’l-kebîr. thk. Hamdî Abdülmecîd es-Selefî, Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, ts.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed. Muhtasaru ihtilâfi’l-‘ulemâ. thk. Abdullah Nezîr Ahmed, Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1995.
• Yâfi‘î, Ebû Muhammed Afîfuddîn Abdullah b Es‘ad. Mir’âtu’l-cinân ve ‘ibretu’l-yakazan. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ. thk. Şuayb el-Arnavût, Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1983.
• ---------- Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-a‘lâm. thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1986-2000.
• Ziriklî, Ebû Gays Muhammed Hayrüddîn b. Mahmûd b. Muhammed. el-Aʿlâm. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 2002.
• Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhü’l-İslâmî ve edilletüh. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1985.