Madde Bağımlılarında Dini /Manevi Programın Psikolojik İyi Oluşa Etkisinin Karma Yöntemle İncelenmesi (Denetimli Serbestlik Örneği)

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 192 - 222, 23.12.2024

Emrullah Akça , Muhammed Kızılgeçit

Öz

Çalışmanın temel amacı, araştırmacı tarafından bu geliştirilen “Dini Başa Çıkma ve Psikolojik İyi Oluş” ile ilgili dini rehberlik programının denetimli serbestliğe tabi tutulan bağımlıların psikolojik iyi oluşları üzerindeki etkisini değerlendirmektir. Çalışma nicel artı nitel aşamayla sürdürülmüştür. Araştırmanın nicel boyutu, yarı deneysel yaklaşım olan ön test son test eşleştirilmiş kontrol grubu deseni ile yürütülürken nitel boyutu yorumlayıcı olgu bilim deseni ile yürütülmüştür. Araştırmanın örneklemi, ölçüt örnekleme tekniğiyle araştırmada yer almak isteyen 10 madde kullanıcısı ile deney ve kontrol grubu oluşturulmuştur Araştırmanın nicel boyutunda Bağımlılık Profil İndeksi (BAPİ), Bağımlılık Seyir İndeksi (BASİ) ve Psikolojik İyi Oluş Ölçeği (PİOÖ) ile ön test ve son test yapılmıştır. Araştırmada test edilen programı değerlendirmek için deney grubundan 4 madde kullanıcısının değerlendirmesi alınmıştır. Araştırmanın nicel verileri, normallik analizleri ve tek faktörlü kovaryans analizi (ANCOVA) yöntemleriyle analiz edilirken nitel verileri, tematik yöntemle analiz edilmiştir. Araştırmada elde edilen bulgular, dini başa çıkma ve psikolojik iyi oluş program uygulamasının denetimli serbestliğe tabi tutulan madde kullanıcılarının bağımlılık farkındalıklarını arttırmada etkili bir yaklaşım olduğunu göstermiştir. Dini başa çıkma ve psikolojik iyi oluş program uygulaması sonrasında yapılan görüşmelerin analizinden elde edilen bulguların nicel yöntemle elde edilen bulgularla büyük oranda örtüştüğü ve nitel bulguların nicel bulguları çoğunlukla açıkladığı belirlenmiştir. Araştırmada dini başa çıkma ve psikolojik iyi oluş program uygulamasının bağımlıların uyuşturucu madde kullanımını azaltmada, uyuşturucu madde isteğiyle mücadelede, bilişsel ve dini farkındalık geliştirme konusunda etkili bir program olduğu sonucuna varılmıştır

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi,, Sağlık,, Maneviyat, Madde,, Bağımlılık,, Psikolojik iyi oluş

Destekleyen Kurum

Atatürk Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) Koordinasyon Birimi ve Yeşilay

Kaynakça

• Acar, Sevda - Kaylı, Derya Şaşman. “Türkiye’de Bağımlılık Alanında Yapılmış Nitel ve Karma Çalışmaların Analizi”. Cyprus Turkish Journal of Psychiatry & Psychology 3/1 (Ocak 2021), 37-47. https://doi.org/10.35365/ctjpp.21.1.01
• Akça, Emrullah. Madde Bağımlılarında Dini Başa Çıkma Ve Psikolojik İyi Oluş Etkisinin Karma Yöntemle İncelenmesi (denetimli Serbestlik Örneği). Erzurum: Atatürk Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2023.
• Akça, Emrullah - Kizilgeçi̇t, Muhammed. “Deneti̇mli̇ Serbestli̇ğe Tabi̇ Tutulan Madde Kullanicilarina Yöneli̇k Di̇n/Manevi̇yat Temelli̇ Bağimlilik Programi Model Öneri̇si̇”. Dicle İlahiyat Dergisi 26/1 (Temmuz 2023), 82-116. https://doi.org/10.58852/dicd.1296974
• Akıncı, Habibullah. Madde Bağımlılığı ve Manevi Destek. Yalova: Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Alpay, Ünal vd. “Madde Kullanımı Olan Yetişkinlerde Farkındalık Temelli Müdahalelerin Etkililiği: Sistematik Bir Gözden Geçirme”. Addicta: The Turkish Journal on Addictions 5/4 (Mart 2018), 721-746. https://doi.org/10.15805/addicta.2018.5.4.0016
• Amato, Peter P. - Szydlowski, Steven J. “Spirituality in Addiction and Mental Health: A Practical Case Approach”. American International Journal of Contemporary Research 5/6 (2015), 1-6.
• Ayten, Ali. “Dindarlık Ruhsal ve Fiziksel Sağlığı Etkiler mi” ?Din Erdem ve Sağlık. ed. Ali Ayten. 19-91. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2015a.
• Ayten, Ali. Psikoloji ve Din (Psikologların Din ve Tanrı Görüşleri). İstanbul: İz Yayıncılık, 2015.
• Başkurt, İrfan. “Gençlik, Madde Bağımlılığı Ve Korunma Yolları (Psiko-Sosyal Bir Yaklaşım)”. Journal of Istanbul University Faculty of Theology sy. (2003), 73-114.
• Beydoğan, Başak. Self-Construal Diffrences in Perceived Work Situation and WellBeing.[ Benlik Tipi Farklılıklarına Göre Algılanan İş Ortamı ve İyi Olma Hali]. Ankara: A Thesıs Submıtted To The Graduate School Of Socıal Scıences Of Mıddle East Technıcal Unıversıty, Doktora Tezi, 2008.
• Booth, Brenda M. vd. “Longitudinal Relationship Between Psychological Distress and Multiple Substance Use: Results From a Three-Year Multisite Natural-History Study of Rural Stimulant Users”. Journal of Studies on Alcohol and Drugs 71/2 (Mart 2010), 258-267. https://doi.org/10.15288/jsad.2010.71.258
• Bowen, Sarah vd. “Mindfulness-Based Relapse Prevention for Substance Use Disorders: A Pilot Efficacy Trial”. Substance Abuse 30/4 (Ekim 2009), 295-305. https://doi.org/10.1080/08897070903250084
• Büyüküztürk, Şener. Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi, 17. Basım, 2011.
• Ceylan, İsa. Madde Bağımlısı Bireylerin Manevi İhtiyaçlarının Belirlenmesi (Amatem Örneği. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Cirhinlioğlu, Fatmagül. Din Psikolojisi. Ankara: Nobel Akademik, 2. Basım, 2014.
• Cosden, Merith. “Risk and Resilience for Substance Abuse Among Adolescents and Adults with LD”. Journal of Learning Disabilities 34/4 (Temmuz 2001), 352-358. https://doi.org/10.1177/002221940103400410
• Creamer, Elizabeth G. Tamamen Bütünleştirilmiş Karma Yöntem Araştırmalarına Giriş. çev. İsmail Seçer, Sümeyye Ulaş. Ankara: Vizetek Yayıncılık, 2020.
• Creswell, John W. Karma yöntem araştırmalarına giriş. çev. Mustafa Sözbilir. Ankara: Pegem Akademi, 1. baskı., 2019.
• Çapcıoğlu, İhsan. Akışkan Zamanlarda “Değer”li Yaşamak. Ankara: Diyanet İşleri Başkanligi, 1. Basım, 2020.
• Çevi̇k, Muhammet. Madde bağımlılığı ile mücadelede inanç temelli yaklaşım. Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, 2021.
• Çinici, Murat. “A qualitative study on Problems of Young People and Ways of Religious Coping in Türkiye”. Journal of Ilahiyat Researches 62/1 (December 2024), 1-18.
• Çoban, Melih. “Uyuşturucu Madde Bağımlılığı ile Mücadelede Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Uygulamalarının Yeri ve Önemi: İstanbuİ Örneği”. Türkiye Bağımlılık Dergisi 1/1 (Ocak 2014), 127-140.
• Çuhadaroğlu, Füsun. ICD-10 Ruhsal ve davranışsal Bozukluklar Sınıflandırılması: Klinik Tanımlamalar ve Tanı Kılavuzları. Ankara: Türkiye Sinir ve Ruh Sağlığı Derneği, 1993.
• Doğan, Mebrure. Dindarlık Sabır ve Psikolojik İyi Olma Arasındaki İlişkiler. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
• Ekti, Fatma Betül - Kızılgeçit, Muhammed. “Çocuk Sahibi Olamayan Kadınlarda Dini Başa Çıkma Sürecine Yönelik Bir Araştırma”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/24 (Temmuz 2023), 557-587. https://doi.org/10.53683/gifad.1268876.
• Erum Irshad, Misbah Karamat. “Psychologıcal Well-Beıng In Drug Addıcts””. Journal of Law and Society 42/59 (2012), 55-68.
• Ghadirian, Abdu’l-Missagh - Salehian, Shadi. “Is Spirituality Effective in Addiction Recovery and Prevention?” The Journal of Bahá’í Studies 28/4 (Aralık 2018), 69-88. https://doi.org/10.31581/jbs-28.4-5(2018)
• Gürsu, Orhan. Bağımlılık ve Din Norobiyolojik Yaklaşım. İstanbul: Dem Yayınları, 1. Basım, 2018.
• İmamoğlu, Abdulvahit. “Üniversite Gençliğinde Dini İnanç ve Umutsuzluk İlişkisi”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/23 (Haziran 2011), 205-244. https://doi.org/10.17335/suifd.84025.
• Imani, Saeed vd. “Effectiveness of Mindfulness-Based Group Therapy Compared to the Usual Opioid Dependence Treatment”. Iranian Journal of Psychiatry 10/3 (Haziran 2015), 175-184.
• Irshad, Erum - Karamat, Misbah. ““Psychologıcal Well-Beıng In Drug Addıcts”. Journal of Law and Society 42/59 (2012), 55-68.
• Işık, Harun. “Ceza İnfaz Kurumu Bağlamında Manevi Rehberliğin Teorik Temelleri: İngiltere ve Türkiye’deki Uygulamaların Karşılaştırmalı Olarak Değerlendirilmesi”. Manevi Danışmanlık ve Rehberlik II. Ed.Ali Ayten, Mustafa Koç, Nuri Tınaz. 215-236. İstanbul: Dem Yayınları., 2016.
• Karakartal, Demet. “Uyuşturucu Madde Bağımlılığı ve Suç İlişkisi”. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi 6/14 (Haziran 2020), 614-623. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1069454
• Karslı, Necmi. “Psikolojik İyi Oluş Ve Dindarlık İlişkisi: Trabzon İlahiyat Örneği”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (Haziran 2019), 173-205. https://doi.org/10.32950/rteuifd.549409
• Keen, Jenny vd. “Does methadone maintenance treatment based on the new national guidelines work in a primary care setting?” British Journal of Practice 53/491 (Ocak 2003), 461-467. https://bjgp.org/content/53/491/461.short
• Kılınç, Gülsen. Madde bağımlılarında bilişsel davranışçı temelli grup danışmanlığının madde kullanımına ilişkin inanç ve dürtüselliğe etkisi. Malatya: İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Koç, Bekir. Din-suç ilişkisi: Bingöl örneği. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Koenig, Harold G. “Religion, Spirituality, and Health: The Research and Clinical Implications”. ISRN Psychiatry 2012 (Aralık 2012), 1-33. https://doi.org/10.5402/2012/278730
• Koenig, Harold G., Çev.Talip Demi̇r. “Din ve Tıp I: Tarihsel Arka Plan ve Ayrışma Nedenleri”. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/2 (Ocak 2019), 281-296. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/909667
• Korsmeyer, Pamela vd. (ed.). Encyclopedia of Drugs, Alcohol & Addictive Behavior. Detroit, Mich: Macmillan Reference USA, 3. Basım, 2009.
• Köknel, Özcan. Bagimlilik: Alkol ve Madde Bagimlilgi. Istanbul: Altin Kitaplar, Türkisch., 1998.
• DSM - IV - TR Tanı Ölçütleri Başvuru Elkitabı. çev. Ertuğrul Köroğlu. Ankara: Hekimler Yayın Birliği, 2. Basım, 2001.
• Dsm-5 Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabı. çev. Ertuğrul Köroğlu. Ankara: Hekimler Yayın Birliği Yayıncılık, 5. Basım, 2013.
• Kushner, Harold S. Who Needs God? New York: Fireside, 2002.
• Miller, Geri. Incorporating Spirituality in Counseling and Psychotheraphy. Canada: John Wiley & Sons, 2003.
• Morgan, Celia J. A. vd. “Consequences of Chronic Ketamine Self‐administration upon Neurocognitive Function and Psychological Wellbeing: A 1‐year Longitudinal Study”. Addiction 105/1 (Ocak 2010), 121-133. https://doi.org/10.1111/j.1360-0443.2009.02761.x
• Ögel, Kültegin vd. “Bağımlılık Profi l İndeksi’nin (BAPİ) Geliştirilmesi, Geçerlik ve Güvenilirliği”. Türk Psikiyatri Dergisi 2/23 (Şubat 2012), 1-10.
• Özdoğan, Öznur. “İnsana Manevi-Psikolojik Yaklaşım”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 49/2 (Ağustos 2008), 77-102. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000000970
• Ph.D., Kathleen M. Carroll. Therapy Manuals for Drug Addiction Manual 1: A Cognitive-Behavioral Approach: Treating Cocaine Addiction. United States of America: NCJRS Virtual Library, 1998.
• Ryff, Carol D. “Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being.” Journal of Personality and Social Psychology 57/6 (Aralık 1989), 1069-1081.
• Ryff, Carol D. - Keyes, Corey Lee M. “The Structure of Psychological Well-Being Revisited.” Journal of Personality and Social Psychology 69/4 (1995), 719-727. https://doi.org/10.1037/0022-3514.69.4.719
• Seyhan, Beyazıt Yaşar. “Üniversite Öğrencilerinde Tanrı Tasavvuru ve Psikolojik İyi Olma Hali Arasındaki İlişkiler”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/4283 (Haziran 2014), 65-97. https://doi.org/10.18505/cuifd.254637
• Shek, Daniel T. L. “Meaning in Life and Psychological Well-Being: An Empirical Study Using the Chinese Version of the Purpose in Life Questionnaire”. The Journal of Genetic Psychology 153/2 (Haziran 1992), 185-200. https://doi.org/10.1080/00221325.1992.10753712
• Shiffman, Wills, TA ve Saul. Coping and Substance Use: A Conceptual Framework. Coping and Substance Use., 1986. {https://api.semanticscholar.org/CorpusID:148849325} }
• Sipon, Poro vd. “Uyuşturucu Kullaniminin Önlenmesi̇nde İmam Gazalî Tarafindan İleri̇ Sürülen Deği̇şi̇me Doğru Alti Adim”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 28 (Şubat 2010), 221-229.
• Şimsek, Melike vd. “Bağımlılık Seyir İndeksi (BASİ)’nin Geçerlik ve Güvenilirlik Çalışması”. Turkish Journal of Psychiatry 32/2 (Mayıs 2021), 129-136. https://doi.org/10.5080/u23461
• Tarhan, Nevzat - Nurmedov, Serdar. Bağımlılık. Fatih, İstanbul: Timaş Yayınları, 2.baskı : Mart 2013., 2015.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM). Uyuşturucu Başta Olmak Üzere Madde Bağımlılığı Ve Kaçakçılığı Sorunlarının Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Raporu. Ankara: Türkiye Büyük Millet Meclisi, 2008. http://hdl.handle.net/11543/130
• Tırışkan, Merve vd. “Madde Bağımlılığında Nüksü Önlemede Bilinçli Farkındalığın Önemi: Bir Derleme Çalışması”. Addicta: The Turkish Journal on Addictions. https://doi.org/10.15805/addicta.2015.2.2.068
• Uzbay, Tayfun. “Ülkemizde Temel Sorunlar ve Madde Bağımlılığı ile Mücadele”. Türk Eczacılar Birliği Yayını/ Meslek İçi Sürekli Eğitim Dergisi 21/22 (Aralık 2009), 73-79.
• Visser, Maretha - Routledge, Leigh-Anne. “Substance Abuse and Psychological Well-Being of South African Adolescents”. South African Journal of Psychology 37/3 (Ağustos 2007), 595-615. https://doi.org/10.1177/008124630703700313
• Wills, Thomas Ashby vd. “The Role of Life Events, Family Support, and Competence in Adolescent Substance Use: A Test of Vulnerability and Protective Factors”. American Journal of Community Psychology 20/3 (Haziran 1992), 349-374. https://doi.org/10.1007/BF00937914
• Witkiewitz, Katie vd. “Mindfulness-Based Relapse Prevention with Racial and Ethnic Minority Women”. Addictive Behaviors 38/12 (Aralık 2013), 2821-2824. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2013.08.018
• Yapıcı, Asım. Ruh Sağlığı ve Din: Psiko-Sosyal Uyum Ve Dindarlık. Adana: Karahan Yayınları, 2. Basım, 2013.
• Zavalsız, Y. Sinan. Sosyal Hizmet ve Bütün Yönleriyle Bağımlılık. Ankara: Grafiker Yayınları, 2020. https://www.nadirkitap.
• Zehra Erol, Karaca, Elif, Gökçe Arslan Çiftçi̇. “Madde Kullanımı Ve Bağımlılığının Suç İle İli̇şki̇si̇ni̇n Sosyoekonomik Maliyet Bağlamında Değerlendirilmesi̇”. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 19/1 (04 Şubat 2021), 42-57. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.550419