ARİF NİHAT ASYA'DA DİNSEL DEĞİŞİMİN İZLERİ

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 223 - 237, 23.12.2024

Süleyman Doğanay

Öz

Bireyin dinî yaşayışında bazı değişimler ve dönüşümler yaşaması kaçınılmaz ve gayet doğal bir durumdur. Dinsel değişim, bir insanın sahip olduğu dinî inançta değişim yaşamasıdır ve yaşanan bu değişim yönüne göre ‘içten içe’, ‘dıştan içe’, ‘içten dışa’ ve ‘dinden dine’ olmak üzere dört şekilde gerçekleşebilmektedir. Din psikolojisi literatüründe, tarih sahnesinde ön plana çıkmış şahsiyetlerin hayatının psikolojik perspektiften incelenmesi şeklinde tarif edilen birçok psiko-tarih veya psiko-biyografi çalışması yapılmıştır. Bu çalışma, Cumhuriyet dönemi Türk Edebiyatı şairlerinden Arif Nihat Asya’nın nesir ve nazım eserlerinden, onun hakkında yazılanlardan yola çıkarak dinî yaşayışında değişimlerin olup olmadığı merakıyla ve var ise bu değişimlerin izini sürmek amacıyla hazırlanmıştır. Nitel desenli araştırmada kaynak taraması yapılmış, bulgular semantik tahlil ve düşünceye dayalı açıklama metoduyla analiz edilmiştir. Öksüz ve yetim olarak büyümesi, ömrü boyunca yaşadığı anne hasreti, ilk eşinden boşanması gibi hadiseler/durumlar ve gençlik dönemlerindeki buhran halleri, şüphe ve tereddütleri sebebiyle hissettiği suçluluk duygusunun, Arif Nihat Asya’nın dinsel değişim yaşamasına vesile olduğu düşünülmektedir. Sonuç olarak Arif Nihat Asya’nın, mensubu olduğu dinde içten içe bir değişim yaşadığı söylenebilir. Onu değişime götüren bilişsel güdünün anlam boşluğundan/amaçsızlıktan sıyrılarak anlam arayışı olduğu, duygusal güdülerin ise travmatik hadiseler yaşaması ve suçluluk/günahkârlık duygusundan arınma arzusu olduğu anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Dindarlık, Dönüşüm, Dinsel Değişim, Arif Nihat Asya

Kaynakça

• Apaydın, Halil. “İntihar ve Din”. Ruh Sağlığı ve Din. ed. Nevzat Gencer vd. 209-244. Kars: Ertem Kafkars Yayınları, 2023.
• Asya, Arif Nihat. Ses ve Toprak. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2005a.
• Asya, Arif Nihat. Rubaiyyat-ı Arif I. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2005b.
• Asya, Arif Nihat. Fatihler Ölmez ve Takvimler. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2005c.
• Asya, Arif Nihat. Top Sesleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2005d.
• Asya, Arif Nihat. Kanatlarını Arayanlar. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2005e.
• Asya, Arif Nihat. Bir Bayrak Rüzgâr Bekliyor. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2006.
• Atalay, Mehmet. “Malcolm X: Krizlerin Potasında Bir Misyoner”. Arayış Değişim ve Din. ed. Hasan Kayıklık. 145-188. Adana: Karahan Kitabevi, 2017.
• Bakiler, Yavuz Bülent. “Arif Nihat Asya’dan Dinlediklerim”. Töre Dergisi 49 (1975), 42–47.
• Bolat, Ali. Bir Tasavvuf Okulu Olarak Melâmetîlik. İstanbul: İnsan Yayınları, 3. Baskı, 2011.
• Burton, Robert. Melankolinin Anatomisi. çev. Merve Tokmakçıoğlu. İstanbul: Aylak Adam Yayınları, 2017.
• Clark, Walter Houston. The Psychology of Religion: An Introduction to Religious Experience and Behavior, New York. The Mcmillan Company, 1961.
• Cengil, Muammer. “Depresyon ve Din”. Ruh Sağlığı ve Din. ed. Nevzat Gencer vd. 179-208. Kars: Ertem Kafkars Yayınları, 2023.
• Doğanay, Süleyman. “Arif Nihat Asya’nın Kişiliği Ve Kader Algısı: Psikolojik Bir Yaklaşım”. Hikmet - Akademik Edebiyat Dergisi 10 (2019), 180-200.
• Ekinci, Yusuf. Ahîlik. Ankara: Sistem Ofset Yayıncılık, 11. Baskı, 2011.
• Erikson, H. Erik. İnsanın 8 Evresi. çev. Gonca Akkaya. İstanbul: Okuyan Us Yayınları, 2018.
• Esen, Nesibe. Necip Fazıl Kısakürek’te Dinsel Değişim. Arayış Değişim ve Din. ed. Hasan Kayıklık. 69-102. Adana: Karahan Kitabevi, 2017.
• Eski, Mustafa. “Arif Nihat Asya’nın Kastamonu Sultanisi’ndeki Öğrencilik Yılları ve Bu Dönemde Yayınlanmış Şiirleri”. Kastamonu Eğitim Dergisi 1-16 (2008), 237-248.
• Freud, Sigmund. Yas ve Melankoli. çev. Aslı Emirsoy. İstanbul: Telos Yayıncılık, 2014.
• Gencer, Nevzat. “Ruh Sağlığı ve Din: Genel Bir Değerlendirme”. Ruh Sağlığı ve Din. Ed. Nevzat Gencer vd. 9-56. Kars: Ertem Kafkars Yayınları, 2023.
• Holmes, Jeremy. John Bowlby and Attachment Theory (The Makers of Modern Psychotherapy). London: Routledge, 1993.
• Kahveci, Harun. Psikobiyografik Açıdan Ömer Lütfi Mete'nin Hayatı. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Karaca, Faruk. “Din Psikolojisi Tarihinde Psiko-Biyografi Geleneği”. Bilimname 40 (2019), 7-35. DOI: 10.28949/bilimname.
• Karacoşkun, Mustafa Doğan. “Gelişim Kuramları ve Dönemlerine Genel Bir Bakış”. Din Psikolojisi. ed. Mustafa Doğan Karacoşkun. 97-126. Ankara: Grafiker Yayınları, 2021.
• Kartopu, Saffet. “Muhammed Esed’de Dinî Değişimin Psikolojik Analizi”. Arayış Değişim ve Din. ed. Hasan Kayıklık. 103-143. Adana: Karahan Kitabevi, 2017.
• Kayıklık, Hasan. “Bireysel Dindarlığın Psikolojik Kaynakları”. Dinî Araştırmalar 5/13 (2002), 27-40.
• Kayıklık, Hasan. Orta Yaş ve Yaşlılıkta Dinsel Eğilimler. Adana: Baki Kitabevi, 2003.
• Kayıklık, Hasan. “Bireysel Yaşamda Dinsel Değişim”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 5/2 (2005), 5-23.
• Kayıklık, Hasan. Din Psikolojisi Bireysel Dindarlık Üzerine. Adana: Karahan Kitabevi, 2021.
• Kızılgeçit, Muhammet. “Yalnızlık ve Din”. Ruh Sağlığı ve Din. ed. Nevzat Gencer vd. 153-178. Kars: Ertem Kafkars Yayınları, 2023.
• Kirkpatrick, Lee A. “Din Psikolojisinde Bağlanma Teorisi”. çev. Mustafa Koç. Bilimname 10/1 (2006), 133-172.
• Köse, Ali. Neden İslamı Seçiyorlar: Müslüman Olan İngilizler Üzerine Psiko-Sosyolojik Bir Araştırma, İstanbul: İsam Yayınları, 1997.
• Orakçı, Cengizhan. Arif Nihat Asya. Ankara: Alternatif Yayınları, 2003.
• Öner, Sakin. Arif Nihat Asya. İstanbul: Toker Yayınları, 1979.
• Özmen, Erdoğan. Vaçgeçemediklerinin Toplamıdır İnsan -Yas, Melankoli, Depresyon-. İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
• Özodaşık, Mustafa. Modern İnsanın Yalnızlığı. Konya: Çizgi Kitabevi, 2001.
• Paloutzian, Raymond F. Invitation to the Psychology of Religion. Boston: Allyn and Bacon, 1996.
• Peker, Hüseyin. Din Psikolojisi. Samsun: Sönmez Matbaa ve Yayınevi, 1993.
• Peker, Hüseyin. “Tövbe, Dine Dönüş ve Din Değiştirme”. Din Psikolojisi. ed. Hayati Hökelekli. 214-233. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2010.
• Rambo, Lewis R. Understanding Religious Conversion. New Haven and London: Yale University Press, 1993.
• Sambur, Bilal. “Dinî Tecrübe”. Din Psikolojisi. ed. Mustafa Doğan Karacoşkun. 215-223. Ankara: Grafiker Yayınları, 2021.
• Satoğlu, Abdullah. “Mevlevi Şeyhi Ahmet Remzi Dede”, Erciyes Dergisi özel sayısı, 1983.
• Sayar, Kemal - Tüzün, Olcay. “Bağlanma Kuramı ve Psikopatoloji”. Düşünür Adam 1/19 (2006), 24-39.
• Söylev, Ömer Faruk. “Obsesif Kompulsif Bozukluk ve Din”. Ruh Sağlığı ve Din. ed. Nevzat Gencer vd. 245-278. Kars: Ertem Kafkars Yayınları, 2023.
• Subaşı, Muhsin İlyas. “Mevlevi Arif Nihat Asya”. Türk Edebiyatı Dergisi Arif Nihat Asya özel sayısı, 2004.
• Volkan, Vamık D. - Zıntl, Elizabeth. Kayıptan Sonra Yaşam-Komplike Yas ve Tedavisi. Ankara: Pusula Yayınevi, 2018.
• Yapıcı, Asım. İslam’da Tövbe ve Dini Yaşayıştaki Rolü. Ankara: Beyan Yayınları, 1997.
• Yapıcı, Asım. Din-Kimlik ve Önyargı: Biz ve Onlar. Adana: Karahan Kitabevi, 2004.
• Yapıcı, Asım. Ruh Sağlığı ve Din: Psiko-Sosyal Uyum ve Dindarlık. Adana: Karahan Kitabevi, 2007.
• Yapıcı, Asım. “Buruşuk Nefisten Ütüsüz Ruha: Didem Madak’ta Değişimin İzini Sürmek”. Arayış Değişim ve Din. ed. Hasan Kayıklık. 55-67. Adana: Karahan Kitabevi, 2017.
• Yavuz, Kerim. “Din Psikolojisinin Araştırma Alanları”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (1982), 87-108.
• Yıldız, Sadettin. Arif Nihat Asya-Nesirleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1991.
• Yıldız, Sadettin. Arif Nihat Asya’nın Şiiri. Edirne: Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1994.