Human Nature as an Ideological Fiction and a Reference for Otherization: The Case of Romanis in Bartın

Yıl 2016, Sayı: 31, 141 - 158, 30.06.2016

Hülya Doğan

https://doi.org/10.1501/antro_0000000331

Öz

“Human nature” has been under questioning by different disciplines for thousands of years. But an anthropologist should connect these inquiries with life and direct them to this relationship. We should question how the concept of “human nature” works in daily life. Every argument about human nature becomes the essence of a particular social regulation. For example, it is accepted that it is natural (also it is necessary) for a human to be “competitive”, to have an instinct for saving, in capitalist societies. Whereas there have been different types of societies, which were based on different human natures, since the beginning of humanity. But once there is a definition for ‘normal’ or ‘natural’, then many people find themselves in behaviors called ‘abnormal’, ‘immoral’, ‘unsuitable’. But the truth is, it is these behaviors that remind people the possibility of another lifestyle that challenges their own fiction of reality, which always needs to be confirmed. That’s the reason why they are perceived as threat, why hunter-gatherer people are called “primitive”, although they still struggle to maintain their lifestyles. When the ruling narrative is teaching us how the contemporary life, jobs, wearing, houses, and the rules should be, the concept of “human nature” keeps feeding it. People like Gypsies, who do not fit in this pattern, have been pushed out of this “human nature” concept. In this study, based on a field research in Bartın between 2013-2014, the stories and ideas told by non-Romanis about Romanis were picked to clarify the problem above. Differences are dehumanized because they reveal the rips of the fiction of truth of our society

Anahtar Kelimeler

Human nature, Ideology, Romanis/Gypsies, Bartın

İdeolojik Bir Kurgu ve Ötekileştirme Referansı Olarak "İnsan Doğası": Bartın Romanları Örneği

Öz

‘İnsan doğası’ binlerce yıldır farklı disiplinler tarafından sorgulanmaktadır. Bir antropolog ise bu sorgulamaları hayatla ilişkilendirmeli, bu ilişkiye yönlendirmelidir. ‘İnsan doğası’ kavrayışı hayatta nasıl çalışmaktadır? İnsan doğası hakkındaki her tartışma belirli bir toplumsal düzenlemenin temelini oluşturmaktadır. Örneğin kapitalist toplumlarda insanların ‘rekabetçi’, içgüdüsel olarak ‘birikimci’ olduğu kabul edilir (öyle olması da beklenir). Oysa insanlığın başlangıcından bu yana farklı insan doğalarına dayanan farklı toplum biçimleri görülmüştür. Ancak bir kere ‘doğal’ ya da ‘normal’ tanımı yaptıktan sonra pek çok insan kendini ‘uygunsuz’, ‘anormal’, ‘ahlak dışı’ olarak tanımlanmış davranışlar içinde bulur. İşte bu davranışlar, aslında insanlara farklı bir yaşam biçiminin mümkün olduğu ihtimalini hatırlatarak, sürekli onaylanmaya ihtiyaç duyan kendi gerçeklik kurgularına yönelik birer meydan okuma olarak algılanmaktadır. Tam da bu yüzden, farklılıklar tehdit olarak görülmekte, bu yüzden bugün dünyanın farklı yerlerinde yaşam mücadelesi verdikleri halde avcı-toplayıcı topluluklar ‘ilkel’ olarak tanımlanmaktadır. Çağdaş yaşamın, işlerin, giyimin, apartmanların, kuralların nasıl olması gerektiğine dair egemen anlatı, ‘insan doğası’ söyleminden de beslenmektedir. Bu şablona uymayanlar, örneğin Çingeneler, insan doğası kavrayışının dışına itilmektedir. 2013-2014 yılları arasında Bartın’da yapılan bir alan araştırmasına dayanan bu çalışma, Roman olmayanların onlar hakkında anlattığı hikâyelerden yapılan derlemelerle sorunu daha açık hale getirmektedir. Farklılıklar, toplumumuzun hakikat kurgusunun yarıklarını açık ettiği için insandışılaştırılmaktadır

Anahtar Kelimeler

İnsan doğası, İdeoloji, Romanlar/Çingeneler, Bartın

Kaynakça

• Adorno, T. W. ve Horkheimer M. (2010), Aydınlanmanın Diyalektiği, çev: Nihat Ülner, Elif Öztarhan Karadoğan, İstanbul: Kabalcı.
• Auge, M. (2013), Çağdaş Dünyaların Antropolojisi, çev: Hülya Uğur Tanrıöver, Ankara: Dipnot.
• Althusser, L. (2002), İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, çev: Yusuf Alp, Mahmut Özışık, İstanbul: İletişim, 5. Baskı.
• Bates, D. G. (2013), Yirmibirinci Yüzyılda Kültürel Antropoloji: İnsanın Doğadaki Yeri, çev: Suvi Aydın vd., İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bauman, Z. (2011), Postmodern Etik, çev: Alev Türker, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2. Basım
• Callinicos, A. (2009), Tarih Yapmak, çev: Nermin Saatçioğlu, İstanbul: Doruk Yayımcılık.
• Douglas, M. (2007), Saflık ve Tehlike: Kirlilik ve Tabu Kavramlarının Bir Çözümlemesi, çev: Emine Ayhan, İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Dursun, Ç. (2013), İletişim Kuram Kritik, Ankara: İmge.
• Eliade, M. (2001), Mitlerin Özellikleri, çev: Sema Rifat, İstanbul: Om Yayınevi, 2. Baskı.
• Eriksen, T. H. (2013), Sosyal ve Kültürel Antropoloji, çev: Erkan Koca, İstanbul: Birleşik Yayınevi.
• Foucault, M. ve Chomsky N. (2012), İnsan Doğası Adalete Karşı, İstanbul: BGST.
• Freeden, M. (2011), İdeoloji, çev: Hakan Gür, Ankara: Dost.
• Geras, N. (2011), Marx ve İnsan Doğası – Bir Efsanenin Reddi, çev: İsmet Akça, M. Görkem Doğan, İstanbul: Birikim Yayınları, 2. Baskı.
• Gündoğdu, A. (2014), “Varlığın Özü ‘Tepenin Ardı’nda Emin Alper’den bir Varol(ama)ma Öyküsü”, Sinecine, 5 (1), 27-52
• Harari, Y. N. (2015), Hayvanlardan Tanrılara: Sapiens, çev: Ertuğrul Genç, İstanbul: Kolektif, 2. Baskı.
• Horney, K. (1999), Çağımızın Nevrotik Kişiliği, çev: Selçuk Budak, Ankara: Öteki, 4. Basım.
• Kottak, C. P. (2001), Antropoloji: İnsan Çeşitliliğine Bir Bakış, Ankara: Ütopya Yayınları.
• Malinowski, B. (2016), Yabanıl Toplumda Suç ve Gelenek, çev: Şemsa Yeğin, İstanbul: İthaki.
• Morin, E. (2010), Yitik Paradigma: İnsan Doğası, çev: Devrim Çetinkasap, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özlem, D. (2015), Kültür Bilimleri ve Kültür Felsefesi, İstanbul: Notos Kitap Yayınevi, 2. Basım.
• Ridley, M. (2010), Kızıl Kraliçe – Cinsellik ve İnsan Doğasının Evrimi, çev: Erhun Yücesoy, İstanbul: YKY.
• Rothacker, E. (2008), Tarihselcilik Sorunu, çev: Doğan Özlem, İstanbul: Gündoğan Yayınları, 2. Basım.
• Rousseau, J. J. (1762), Toplum Sözleşmesi, çev: Vedat Günyol, İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2012, 9. Baskı.
• Sahlins, M. (2010), Taş Devri Ekonomisi, çev: Ş. Özgün, T. Doğan, İstanbul: Bgst yayınları.
• Sahlins, M. (2012), Batının İnsan Doğası Yanılsaması, çev: E. Ayhan, Z. Demirsü, İstanbul: Bgst yayınları.
• Sartre, J. P. (1979), “Varoluşçuluk İnsancılıktır”, çev: Gülnur Savran, içinde Çağdaş Felsefe, Bedia Akarsu, İstanbul: MEB.
• Somersan, S. (2012), “Irkların Olmadığı Bir Dünyada Irkçılık”, içinde Ayrımcılık: Çok Boyutlu Yaklaşımlar, s. 199-211, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Stevenson, L. (2005), Yedi İnsan Doğası Kuramı, çev: Necla Arat, İstanbul: Say Yayınları.
• Tepe, H. (2015), “Giriş”, Max Scheler: İnsanın Kosmostaki Yeri (1928), çev: Harun Tepe, Ankara: Bilge Su, 2. Basım.
• Thompson, J. B. (1990), Ideology and Modern Culture: Critical Social Theory in the Era of Mass Communication, USA: Standford University Press.
• Van Dijk, T. (2003), “Söylem ve İdeoloji: Çok Alanlı Bir Yaklaşım”, Söylem ve İdeoloji: Mitoloji, Din, İdeoloji, haz: Barış Çoban, Zeynep Özarslan, İstanbul: Su Yayınları
• Žižek, S. (2005), Yamuk Bakmak, çev: Tuncay Birkan, İstanbul: Metis, 2. Basım
• Žižek, S. (2011), “İdeoloji Hayaleti”, İdeolojiyi Haritalamak, der: Slavoj Žižek, İng. çev: Sibel Kibar, Ankara: Dipnot Yayınları.